بخشی از مقاله

چکیده

اقلیم در معماری سرزمین ایران همواره از عوامل تعیین کننده در عرصه معماری بوده است. بنابراین به نظر می رسد، تدقین و کنکاش پیرامون مفاهیم و مبانی اقلیمی امری ضروری در جهت بازشناسی معماری بومی هر سرزمین باشد. استان گیلان همواره در طول تاریخ معماری خود و در پردازش به مفاهیم و اصول معماری در رابطه مستقیم با اقلیم عجین بوده است. تاثیر اقلیم و شرایط آن بر شکل، کالبد، ریخت و غیره، ساختار معماری در این بوم به صورت مشهود دیده می شود.

هدف از نگارش این پژوهش دستیابی به شرایط آسایش انسان در جهت معماری پایدار در ساختمان های سنتی و معاصر مناطق معتدل و مرطوب می باشد. نتایج به دست آمده، نشان می دهد پایداری و اصول رعایت اقلیمی جزء جدا نشدنی از معماری و ساخت و ساز بوده و هست و به کارگیری این اصول نه تنها محیط و فضای آسایشمند، بلکه کمک به محیط زیست و بقای بشر است. پژوهش حاضر از طریق مطالعات کتابخانه ای و به روش توصیفی- تحلیلی، بررسی شده است.

-1 مقدمه

طراحی همساز با اقلیم عبارت است از نگهداری وضعیت میکرو کلیمای مسکن در محدوده آسایش، صرف نظر از وضعیت خارج از ساختمان، محدوده آسایش وضعیتی است که در آن حدود×ًَ درصد مردم احساس راحتی کنند بر این اساس شش فاکتور اصلی آسایش عبارتند از دمای هوا، رطوبت، نشعشع، جریان هوا، پوشش و سطح فعالیت. البته فاکتور های دیگری از قبیل سن، جنس، فرم بدن، وضعیت سلامتی، رژیم غذایی، رنگ لباس، سازش با آب و هوای محیط .... بر میزان آسایش تأثیر گذار می باشد.

در کشور ما نیز با توجه به کاهش ذخائر پایان پذیر نفت، آلودگی شهرها و صدمات جبران ناپذیر سوخت های فسیلی به محیط زیست توجه به اقلیم و طراحی اقلیمی از نیمه دوم دهه×ًٌَِ ه-×شمجدداً مورد توجه واقع گردید - لشکری، 1390، . - 209 از دیرباز توجه به نیروهای طبیعی و زوال ناپذیری چون آفتاب، باد و بهبود بخشیدن به شرایط حرارتی فضاهای زیستی از دیرباز در کشور ما معمول بوده است - فرج زاده اصل، ٌََْ ، . - 162 آب و هوا بیش از هر عامل دیگر در نوع و شکل زندگی انسان تاثیر دارد و تردیدی نیست که اقلیم علت اصلی فصلی بودن پدیده گردشگری است.

هوا و آب و هوا، هم بر عرضه و هم بر تقاضای خدمات توریستی تاثیر می گذارد. بنابراین با توجه به ویژگی های آب و هوایی و تقاضا برای خدمات توریستی، هم منابع و امکانات و هم عوامل محدود کننده باید به طور همسان مورد توجه قرار گیرند - پاپلی یزدی، 1390، . - 222 چالش معماری پایدار در ارتباط با یک راه حل جامع برای ملاحظات محیطی و در عین حال به دست آوردن سطح کیفیت زندگی و ارزش های فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و آسایش می باشد. ساختمان ها در مقایسه با سایر مصنوعات، عمر نسبتا طولانی تری دارند و در طول تمام مراحل نقشه کشی، ساختمان سازی، تجهیز کردن و تخریب یا استفاده دوباره از آن در توسعه پایدار تاثیر گذار خواهند بود. یک ساختمان، محصول مرکبی از مصالح، مواد و ترکیبات است که متقابلا بر هم اثر می گذارند به علاوه ساختمان اثر قابل ملاحظه ای بر سلامت انسان دارد - گرجی مهلبانی، 1389، . - 91

پرسش های متداول این پژوهش عبارتند از:

-1 چگونه می توان از طریق مفهوم پایداری، آسایش ساکنان را در اقلیم معتدل و مرطوب فراهم نمود؟

-2 آیا عناصر اقلیمی و بومی در معماری امروز گیلان قابل رهیافت و باززنده سازی می باشند؟

- 3 تا چه میزان از مفهوم پایداری در ساخت و ساز های اقلیم معتدل و مرطوب ایران، استفاده می شود؟

-2اقلیم

اقلیم واژه ای است عربی که از واژه ی یونانی »کلیما« گرفته شده و در فارسی به معنای آب و هوا می باشد. در واقع اقلیم یک مفهوم احساسی است و می توان آن را متوسط وضعیت هوا در یک منطقه دانست - علیزاده، . - 331 :1388 معمولاً در هر مکان مشخص، در طول سال یک هوای معین به دفعات بیشتری جابجا می شود، به طوری که از نظر فراوانی، این هوا در آن مکان نمود بیشتری می یابد. این هوا در هر منطقه، آب و هوای آن منطقه به شمار می آید.

پس آب و هوا - اقلیم - عبارت است از: هوای غالب در یک محل در دراز مدت - کاویانی و علیجانی، . - 5 :1386 اقلیم از موثرترین عوامل ساختاری سیاره زمین است و بدون شک طبیعت، انسان و کلیه مظاهر حیات در سطوح گسترده ای متاثر از شرایط اقلیمی می باشد. آب و هوا به عنوان رشته ای قدیمی با دیگر رشته ها ارتباط داشته و بر کشاورزی، جنگلداری، آب شناسی، زمین شناسی، عملیات صنعتی، حمل و نقل، شهرنشینی، بهداشت، بیماری ها و بسیاری دیگر از رشته های مربوط به محیط زیست و زندگی روزمره انسان تاثیر می گذارد. اقلیم شناسی، پهنه وسیعی از مطالعات را نه تنها در قلمرو طبیعت جوی، بلکه وظایف مربوط به محیط زیست انسانی را نیز در بر می گیرد. این دانش مهم می تواند بسیاری از نیازمندی های انسانی از قبیل غذا، انرژی، سلامت، بهداشت و غیره را تحت کنترل قرار دهد - محمدی، . - 46 :1385

-1-2 تقسیمات اقلیمی در ایران

اصولا در بسیاری از مناطق جهان، اقلیم به وسیله ی عرض جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا مشخص می شود. ایران قرارگرفتن بین 25 و 40 درجه جغرافیایی شمال، در منطقه ی گرم قرار دارد و از نظر ارتفاع نیز، فلات مرتفعی است که مجموع سطوحی از ان که ارتفاعشان ازسطح دریا کمتر 475متراست، درصد بسیارکمی از سطح کل کشورتشکیل می دهند. - کسمایی، - 83:1389 بنابراین تقسیمات چهارگانه اقلیم ایران را که توسط دکتر حسن گنجی پیشنهاد شده، می توان مورد استفاده قرار داد. وی تقسیم بندی کوپن را با کمی تغییر و با توجه به عوارض جرافیایی کشور به شرح زیر پذیرفته است:

1.    اقلیم معتدل و مرطوب - سواحل جنوبی دریای خزر -

2.    اقلیم سرد - کوهستان غربی -

3.    اقلیم گرم و خشک - فلات مرکزی -

4.    اقلیم گرم و مرطوب - سواحل جنوبی -

-3 بررسی موقعیت جغرافیایی و اقلیم استان گیلان

منطقه مورد مطالعه در پژوهش حاضر، استان گیلان است که با مساحت تقریبی 16700 کیلومتر مربع درکرانه ی جنوبی دریا خزر و ناحیه شمالی کشور ایران و بین مختصات جغرافیایی 48° 33 الی 50° 36 طول شرقی و 36° 32 الی 38° 28 عرض شمالی قرار دارد. این منطقه در سواحل دریای خزر با آب و هوای معتدل و بارندگی فراوان از جمله مناطق معتدل محسوب می شود. این منطقه که به صورت نواری بین رشته کوه های البرزو دریای خزر محصور شده، از جلگه های پستی تشکیل شده است که هر چه به طرف شرق پیشروی می کند.

رطوبت و اعتدال هوای ان کاهش می یابد. در حقیقت، رشته کوه های البرز که حد فاصل دو آب و هوای متضاد هستند، جلگه های پست خزر را از فلات مرکزی جدا می کنند. از جمله ویژگی های این اقلیم، - رطوبت زیاد هوا و اعتدال درجه حرارت آن است. دمای هوا در روزهای تابستان معمولا بین 25تا 30درجه ی سانتی گراد و شب ها بین 20تا 23درجه ی سانتی گراد و در زمستان بالای صفر است. در این منطقه، بارندگی بسیار زیاد و در تابستان به صورت رگبار است - - کسمایی، . - 83 :1382 خصوصیات کلی بافت شهری و روستایی در این منطقه به قرار ذیل است:

1.    بافت شهری و روستایی به صورت باز و گسترده؛

2.    فضاهای شهرینسبتاً وسیع؛

3.    محوطه ها با دیوار های کوتاه؛

4.    کوچه هانسبتاً عریض؛

5.    ساختمان ها جدا از هم و در مراکز شهری متصل به هم ایجاد شده اند - قبادیان، . - 38 :1385

-4 شکل کلی مسکن بومی روستاهای گیلان

در پهنه جغرافیایی گیلان که رطوبت هوا و بارش باران بسیار زیاد است .مسکن روستائیان نه تنها باید جوابگوی نیاز انسان به سرپناه باشد، بلکه باید آسایش اقلیمی را نیز به طور نسبی به همراه داشته باشد. بدین لحاظ، بنای مسکونی باید به گونه ای ساخته شود که حتی المقدور رطوبت بیش از حد تحمل انسان را در محیط زیست کاهش دهد تا شرایط دما و رطوبت، در حد آسایش قرار گیرد. لازم به ذکر است، در این منطقه بدلیل اعتدال دمای هوا در بسیاری از اوقات سال، کاهش رطوبت هوا آسایش را میسر می سازد.

زیرا، احساس عدم آسایش در تابستان، به علت رطوبت نسبی زیاد هوا در تمام اوقات شبانه روز است. بنابراین امکان حرکت راحت باد به منظور دفع رطوبت اطراف بدن و محیط انسان مطرح می گردد. این نیاز موجب شده تا بناهای مسکونی روستایی دارای لایه های شفاف مسقف و با باز شوهای بسیار زیاد در جداره های خارجی باشد. به گونه ای که گاه دور تا دور بنا را یک لایه فضای زیستی نیمه محصور و بدون جداره، یعنی ایوان های چهار طرفه، احاطه کرده است - خاکپور،64،. - 1384

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید