بخشی از مقاله
بررسي تأثير اقتصادي ICT (تجارت الکترونيک) بر بازاريابي محصولات کشاورزي کشاورزان شهرستان کرمانشاه
١- چکيده
هدف کلي اين پژوهش بررسي تأثير اقتصادي ICT (تجارت الکترونيک) بر بازاريابي محصولات کشاورزي کشاورزان شهرستان کرمانشاه مي باشد. روش تحقيق پيمايشي و از نوع توصيفي - همبستگي است .جامعه آماري مورد نظر شامل کليه ي کشاورزان باسواد که در روستاهاي شهرستان کرمانشاه داراي مراکز ICT مي باشند(٢٥٥=N) سکني دارند،که ازاين ميان،تعداد ٣٣٣ نفر با استفاده از جدول مورگان به روش توزيع انتساب متناسب بين ٢١ روستاي داراي مراکز ICT انتخاب شدند و در نهايت ٣٣٣ پرسشنامه جمع آوري و مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت (٣٣٣=n ). روايي ظاهري و محتوايي پرسشنامه با کسب نظرات گروهي از متخصصان مورد بررسي و اصطلاحات لازم صورت گرفت . ضريب اعتبار پرسشنامه نيز با استفاده از آزمون آلفاي کرونباخ برابر ٧٨% به دست امد، که در اين مقاله فقط با توجه به موضوع فقط به تجزيه و تحليل بخش اقتصادي پرسشنامه پرداخته شده است .يافته ها نشان مي دهند که ٩٩.٣١ درصد،٩٨.٩٥ درصد و ٩٢.٥ درصد از کشاورزان باسواد به ترتيب معتقد هستندکه ICT (تجارت الکترونيک) از نظر اقتصادي بر بازاريابي محصولات کشاورزي داراي سودمندي،محدوديت و پيامد اقتصادي مي باشد. ديگر نتايج نشان مي دهند که افراد از نظر جنسيت ،تأهل و تحصيلات به يک اندازه معتقد هستند که ICT(تجارت الکترونيک) از نظر اقتصادي بر بازاريابي محصولات کشاورزي مؤثر مي باشند، ولي از نظر فعاليت هاي شغلي اين نتيجه به چشم نمي خورد. از بررسي همبستگي بين سن ، وضعيت اقتصادي،مقدار زمين در اختيارو تحصيلات اين چنين استنباط مي شود که بين مقدار زمين ، سن و وضعيت اقتصادي کشاوزان با نحوه ي پاسخگويي آن ها به سؤالات اقتصادي رابطه اي وجود ندارد ولي بين تحصيلات کشاورزان و عوامل اقتصادي با توجه به ضريب همبستگي اسپيرمن رابطه اي از نوع معکوس وجود دارد. از طرف ديگر عوامل اقتصادي ICT به يک اندازه بر بازاريابي محصولات کشاورزي مؤثر نمي باشند،پيامدها،محدوديت ها و سودمندي ها به ترتيب بر بازاريابي محصولات کشاورزي مؤثرمي باشند.
کليد وازه ها:ICT ،تجارت الکترونيک، بازاريابي ، بازاريابي محصولات کشاورزي
٢- مقدمه
يکي از مشکلات چرخه توليد محصولات کشاورزي ، موضوع بازار يابي ١١و دسترسي به خريدار مي باشد که اين امر نيز به دليل پراکندگي مناطق روستايي و دوري آنها از مراکز فروش مي باشد . لذا براي روستائيان که عموما جزء توليد کنندگان خرد مي باشند ، مراجعه مستقيم و انتقال محصول به بازار شهرها مقرون به صرفه نبوده و عموما مجبورند که تن به قيمت هاي واسطه ها داده[٩،٧،٨] . به دليل فقر و نياز شديد مالي ، محصول خود را با قيمت هاي نازل به فروش برسانند . در حالي که امروزه به کمک فناوري اطلاعات و ارتباطات از جمله اينترنت ، با رواج تجارت الکترونيک به راحتي مي توان از آخرين قيمت بازار ، خريداران ، مراکز عمده خريد و ... اطلاع حاصل نمود و با تکميل اطلاعات اقدام به اخذ تصميم نمود [٧].
روستا ها يکي از مراکز عمده توليد و روستائيان از مولدان اصلي هر کشوري هستند . بخش اعظمي از صنايع غذايي و مصرفي شهروندان در روستاها توليد مي شود . با ورود به چرخه توزيع در دسترس عموم مصرف کنندگان قرار مي گيرد . از دير باز عرضه ي محصولات روستايي چه محصولات کشاروزي و دامداري و چه صنايع دستي روستايي از طريق واسطه هايي صورت مي گرفت که اين محصولات را از روستائيان خريداري و به بازارهاي مصرف عرضه مي نمودند[١٢،٦،١،٨] گردش جريان محصولات به اين صورت باعث مي شد که سودمندي روستائيان از توليد مصرف روستايي به حداقل برسد و واسطه ها بيشترين سود را کسب نمايند . در اين صورت روستائياني که از قيمت واقعي محصولات کشاورزي آگاهي نداشتند ، نمي توانستند قيمت هاي واقعي تري را جهت افزايش سود آوري پيشنهاد نمايند[٧،٨] ، از ديگر معضلات توليد محصولات روستايي ، عدم اطلاع کافي از تقاضاي بازار است . روستائيان به دليل دوري از بازار تقاضا نمي توانند به خوبي تقاضاي محصولات روستايي را برآورد نمايند و بر اساس تقاضاي بازار به توليد بپردازند ؛ در نتيجه گاهي شاهد کميابي برخي از محصولات در بعضي از سال ها هستيم و گروهي ديگر از محصولات ، مازاد تقاضاي بازار عرضه مي گردند . اين امر ناشي از دور ماندن و عدم اطلاع روستائيان از بازار تقاضاي واقعي است . فناوري اطلاعات و ارتباطات در عرصه ي تجارت، بسياري از چالش ها و موانع را از پيش روي برداشته است . راه کارهايي که توسط اين فناوري در قالب ها تجارت الکترونيک در عرصه ي داد و ستد ارايه شده است ، مي تواند براي روستائيان نيز مثمر ثمر واقع شود . ايجاد سامانه هاي اطلاع رساني در مورد تقاضاي بازار و قيمت محصولات مي تواند علاوه بر بهبود شرايط رقابتي بازار محصولات روستايي ، زمينه سود مندي بيشتر روستائيان را فراهم نمايد ، که اين امر در نهايت به رونق روستاها و مشاغل روستايي منجر مي شود . به اين منظور توسعه هرچه بيشتر بازارهاي آزاد در جهان و حذف واسطه هاي زايد از زنجيره هاي عرضه ، مفهوم نويني تحت عنوان بازارهاي الکترونيک٢١ شکل گرفته است . اين بازارها به صورت مجازي بر روي شبکه ي اينترنت شکل مي گيرند و به واسطه ي آن ها مشتريان نياز هاي خود را بيان مي کنند و عرضه کنندگان نيز با حضور در اين بازارها ، محصولات خود را ارايه مي نمايند[٩،٤،١٠] اين بازارها بيشتر براي رد و بدل محصولات خاصي مانند محصولات و فراورده هاي فولادي به کار مي روند . البته در مناطق جغرافيايي خاص نيز ممکن است بازارهاي الکترونيک شکل بگيرند. ايجاد بازارهاي الکترونيکي در عرضه ي محصولات روستايي مي تواند بسياري از معضلات موجود در فرايند توزيع و عرضه ي محصولات روستايي را مرتفع نمايند[١١،١٤] .
روستائيان مي توانند با حضور در اين بازارها به بازار يابي محصولات خود بپردازند . تشکيل بازارهاي الکترونيک به رقابتي شدن قيمت محصولات و بهبود کيفيت آنها مي انجامد و اين امر نيز مي تواند زمينه ساز افزايش بازدهي فرايند توليدي روستايي باشد [٥،١٣،١].
اهميت موارد فوق بويژه زماني نمود بيشتري پيدا مي کند که دريابيم مسئله توليد غذا يکي از پر دغدغه ترين معضلات دولت ها و مردم ممالک جهان است و افزايش دانش و اطلاعات نيروي انساني شاغل در بخش کشاورزي يکي از معدود راه هاي کسب موفقيت به حساب مي آيد . اطلاعات به روز و به هنگام از يک سو به عنوان کارآمد ترين ابزار تصميم گيري و برنامه ريزي مي تواند نقش مهمي در پي ريزي اصولي منظم و مؤثر براي بهره مندي بهينه از منابع انساني و غير انساني ايفا نموده ، کشور را در جهت نيل به آرمان ها و اهداف مطلوب کشاورزي ياري نمايد و از سوي ديگر نيز با افزايش سطح آگاهي و دانش و توانمندي هاي کشاورزان و بهره برداران بخش کشاورزي ، باعث افزايش کمي و کيفي محصولات کشاورزي مي شود . پيشرفت روز افزون در علوم و فنون و فن آوري هاي کشاورزي، حجم عظيمي از اطلاعات و داده ها را پديد آورده و ضرورت استفاده از فن آوري هاي نوين اطلاعات در بخش کشاورزي ، کاملا احساس مي شود[٨].
بسياري از محصولات و توليدات جديد کارخانجات و بنگاه هاي توليدي در روستاها عرضه نمي شود و روستاييان همواره براي خريد اينگونه محصولات با مشکل مواجه هستند علاوه بر آن دليل تعداد کم استفاده و هزينه هاي حمل و نقل بيشتر، ساير محصولات نيز با قيمت هاي بالاتري نسبت به شهرهاي اطراف و مراکز استان ها در روستاها عرضه مي شود. اين عوامل سبب مي شوند تا روستاييان براي تهيه ي مايحتاج خود به شهرها مراجعه کرده و متحمل هزينه هاي حمل و نقل و صرف وقت و انرژي فراوان شوند و حتي در مواردي جوانان روستايي به دليل برخورداري از چنين امکاناتي که فقط در شهرها به صورت متمرکز عرضه مي شود راه مهاجرت به شهرها را در پيش مي گيرند که مشکلات فراواني را در پي دارد. با استفاده از تجارت الکترونيک بسياري از اين مشکلات حل مي شود بنابراين امکان خريد محصولات از توليدکنندگان يا پخش کننده هاي اصلي با حداقل قيمت براي روستاييان فراهم شده از اتلاف وقت و انرژي و صرف هزينه هاي قابل توجه در عزيمت خريدار از روستا به شهرها و يافتن محصول و کالاي مورد نظر جلوگيري مي شود و خريدار در هر کجاي ايران مي تواند، محصولات را به صورت مستقيم از توليد کننده ي واقعي با قيمت مناسب براي خريد و عادلانه براي فروش خريداري نمايد که اين امر در رونق اقتصاد روستايي موثر خواهد بود. ايجاد چنين ارتباطات الکترونيکي مي تواند اثرات مثبت ديگري نيز به همراه داشته باشد[١٦،١٧] که از جمله ي آن مي توان به ايجاد بازارهاي بورس کشاورزي محلي و سراسري بر روي اينترنت و گسترش کميت و کيفيت فروشگاه هاي مجازي اشاره کرد [١٣].
با توجه به موارد ياد شده مسئله اصلي در پژوهش حاضر ، بررسي تاثير اقتصادي ICT( تجارت الکترونيک ) بر بازاريابي محصولات کشاورزي کشاورزان شهرستان کرمانشاه بوده است .
٣- يافته ها و بحث
٣-١- آمار توصيفي
٣-١-١- جنسيت
با توجه به اطلاعات موجود مشاهده مي گرددکه از ٣٣٣ نفري که در اين تحقيق شرکت کرده اند جمعا ٣١٠ نفرمعادل ٩٣.١ درصد از کل نمونه مرد و ٢٣ نفر معادل ٦.٩ درصد از کل نمونه زن مي باشند.
٣-١-٢- تحصيلات و جنسيت
با توجه به اطلاعات موجود در جدول ٣-١-٢ مشاهده مي گردد که از ٣٣٣ نفري که در اين تحقيق شرکت کرده اند جمعا :
. ١٩٦ نفر معادل ٥٨.٩ درصد از کل نمونه داراي تحصيلات زير ديپلم مي باشند که از اين تعداد ١١ نفر معادل ٣.٣ درصد زن و ١٨٥ نفر معادل ٥٥.٦ درصد مرد مي باشند .
. ٩٣ نفر معادل ٢٧.٩ درصد از کل نمونه داراي ديپلم مي باشند که از اين تعداد ١١ نفر معادل ٣.٣ درصد زن و ٨٢ نفر معادل ٢٤.٦ درصد مرد مي باشند .
. ١٨ نفر معادل ٥.٤ درصد از کل نمونه داراي فوق ديپلم مي باشند که همگي مرد مي باشند .
. ٢٦ نفر معادل ٧.٨ درصد از کل نمونه تحصيلات ليسانس و بالاتر دارند که از اين تعداد ١ نفر معادل ٠.٣ درصد زن و ٢٥ نفر معادل ٧.٥ درصد مرد مي باشند .
٣-١-٣- وضعيت تأهل بر حسب جنسيت
با توجه به اطلاعات موجود در جدول ٣-١-٣ مشاهده مي گردد که از ٣٣٣ نفري که در اين تحقيق شرکت کرده اند يک نفر به اين سؤال پاسخ نداده است و از ٣٣٢ نفري که پاسخ داده اند جمعا :
. نفر معادل ٩٤ درصد از کل نمونه متأهل مي باشند که از اين تعداد ١٩ نفر معادل ٣.٣ درصد زن و ٢٩٣ نفر معادل ٨٨.٣ درصد مرد مي باشند .
. ٢٠ نفر معادل ٦ درصد از کل نمونه مجرد مي باشند که از اين تعداد ٤ نفر معادل ١.٢ درصد زن و ١٦ نفر معادل ٤.٨ درصد مرد مي باشند .
٣-١-٤ - فعاليت شغلي بر حسب تحصيلات
با توجه به اطلاعات موجود در جدول ٣-١-٤ مشاهده مي گردد که از ٣٣٣ نفري که در اين تحقيق شرکت کرده اند جمعا :
. ١٩١ نفرمعادل ٥٧.٤ درصد از کل نمونه به زراعت مشغول مي باشند که از اين تعداد ١٠٧ نفر زير ديپلم ، ٥٧ نفر ديپلم ، ١٤ نفر فوق ديپلم و ١٣ نفر ليسانس و بالاتر مي باشند .
. ٦٨ نفرمعادل ٢٠.٤ درصد از کل نمونه به باغباني مشغول مي باشند که از اين تعداد ٤٥ نفر زير ديپلم ، ١٦ نفر ديپلم و ٧ نفر ليسانس و بالاتر مي باشند .
. ٧٤ نفرمعادل ٢٢.٢ درصد از کل نمونه به زراعت مشغول مي باشند که از اين تعداد ٤٤ نفر زير ديپلم ، ٢٠ نفر ديپلم ، ٤ نفر فوق ديپلم و ٦ نفر ليسانس و بالاتر مي باشند .
٣-١-٥- عوامل اقتصادي
مقوله ي عوامل اقتصادي فناوري اطلاعات و ارتباطات( تجارت الکترونيک ) مؤثر بر بازار يابي محصولات کشاورزي شامل گويه هاي انتخابي زير مي باشند،که با رديف سؤالات مشخص شده اند.
به منظور بررسي توزيع فراواني و درصد پاسخ به سؤالات عوامل اقتصادي، جدول ٣-١-٦ را که مشتمل بر تعداد گزينه هاي انتخاب شده توسط پاسخ دهندگان براي هر سؤال مي باشدملاحظه مي گردد.
