بخشی از مقاله
بررسي مفهوم تفکر ناب (Lean Thinking) و کاربرد آن در ساخت و ساز
چکيده :
مفهوم در حال ظهور ساخت و ساز ناب (Lean Construction) در رابطه با استفاده از تفکر ناب در صنعت ساخت و ساز است . نظريه ناب مفاهيم سنتي در مورد نحوه برنامه ريزي و مديريت کار را به چالش کشيده و سطح جديدي از عملکرد به بار آورده است . محصولات در زمان کمتر، در هزينه هاي پايين تر، و با کيفيت بالاتر ساخته مي شوند. سيستم تحويل پروژه ناب و سيستم برنامه ريزي کنترل توليد، توسط موسسه ساخت و ساز ناب توسعه داده شده که در آن اصول پيشگام در توليد، در ساخت و ساز به کار گرفته شده اند.
مقدمه
مديريت ناب را مي توان نتيجه اقدامات صورت گرفته در شرکت هاي خودرو سازي فورد و تويوتا در دهه ١٩٨٠ دانست . اصل پايه اي ناب به طور عمده در از بين بردن ضايعات در فعاليت هاي فرآيندها به منظور کاهش چرخه هاي فرايندي، بهبود کيفيت ، و افزايش بهره وري است . ساخت و ساز ناب با توجه به نا کار آمد بودن مديريت پروژه فعلي در پروژه هاي پيچيده و سريع شکل گرفته و با نتيجه شدن بهبود قابل توجهي در نظريات مديريت و تحويل دادني هاي پروژه ظاهر شده است (٢٠٠٢ ,Koskela and Howell). هدف تحقيق حاضر منعکس کردن پتانسيل هاي بالقوه اين تفکر مديريتي در مقوله ساخت و ساز مي باشد.
روش تحقيق
پژوهش حاضر را مي توان در زمره تحقيقات توصيفي و به روش انجام مطالعات کتابخانه اي دانست .
توليد ناب
اصطلاح "توليد ناب " براي اولين بار را در کتاب "ماشيني که جهان را تغيير داد" در سال ١٩٩٠ مطرح شد، که در آن نويسندگان به انتقاد از تضاد و تفاوت هاي بين خطوط توليد تويوتا و سه غول ماشين سازي آمريکا پرداختند. نويسندگان مدعي شدند که فلسفه توليد و سيستم تويوتا نسبت به ساير رقبا برتر بوده ، چراکه در سيستم آن تلاش انساني، فضاي توليد، سرمايه گذاري در ابزار، و زمان توسعه محصول جديد کمتر بوده اما محصول با کيفيت بالاتر، موجودي کمتر و انواع بيشتري از محصولات توليد مي شد (Womack و همکاران ١٩٩٠). نظريه ناب مفاهيم سنتي در مورد نحوه برنامه ريزي و مديريت کار را به چالش کشيده و سطح جديدي از عملکرد به دست آورده است . محصولات در زمان کمتر، در هزينه هاي پايين تر، و با بهبود کيفيت ساخته مي شوند (موسسه ساخت و ساز ناب ، ٢٠١٣).
سيستم توليد تويوتا
تويوتا تفکر کيفيت پيشگامان آمريکايي را در مهندسي کيفيت ، توسط مهندساني از جمله ادواردز دمينگ ١ و جوزف جوران ٢ اقتباس کرده است . دمينگ ژاپني ها را به اتخاذ يک رويکرد سيستماتيک تر براي حل مسئله تشويق نمود. بعدها اين رويکرد با نام چرخه دمينگ و يا چرخه طراحي-اجرا-بررسي-اعمال (PDCA٣) که مانند يک ستون براي بهبود مستمر (کايزن ) مي باشد، شناخته شد (١٩٨٦ IMAI).
اين تکنيک هاي تکامل يافته در حال حاضر به عنوان توليد ناب توصيف مي شوند.
ساخت و ساز ناب
موفقيت اصول ناب در صنايع توليدي و مزاياي ناشي از استفاده آن ، يکي از انگيزه هاي اصلي براي اتخاذ اصول ناب در ساخت و ساز به شمار مي آيد (اِگان ١٩٩٨). ناب يک فلسفه مديريتي است که بر شناسايي و حذف ضايعات در سراسر جريان ارزش محصول ، و گسترش آن در درون سازمان و در شبکه شرکت زنجيره تامين متمرکز است . مفاهيم و اصول ناب ، به طور کلي به دنبال برداشتن ضايعات و بهبود روند ساخت و ساز است (Koskela، ٢٠٠٠). کسکلا٤ به ترکيب سه ديدگاه مختلف در فرآيند ساخت و ساز پرداخت ، و پايه و اساس آنچه که در حال حاضر به عنوان ساخت و ساز ناب شناخته مي شود، را ايجاد نمود. يک تعريف ساده از ساخت و ساز ناب توسط کسکلا (٢٠٠٢)
به شرح زير است :
"ساخت و ساز ناب روشي براي طراحي سيستم هاي توليد جهت به حداقل رساندن اتلاف مواد، زمان ، و تلاش ها به منظور توليد حداکثر مقدار ارزش است ."
موسسه ساخت و ساز ناب (LCI٥)، ساخت و ساز ناب را به عنوان "يک رويکرد مبتني بر مديريت توليد جهت انجام و تحويل پروژه تعريف مي کند، که به ويژه در پروژه هاي پيچيده ، نامشخص ، و سريع مفيد است " مي داند. تعريف کسکلا و همکارانش از ساخت و ساز ناب نشان مي دهد که ساخت و ساز ناب براي دستيابي به همان اهداف توليد ناب ، يعني از بين بردن ضايعات و به حداکثر رساندن ارزش تلاش مي کند.
خصوصيات صنعت ساخت و ساز
صنعت ساخت و ساز از بسياري جهت متفاوت با صنعت توليد است مواردي که در جدول ١ خلاصه شده خصوصياتي ذاتي هستند که کسکلا براي ساخت و ساز برشمرده است . در يک سيستم توليد مجموعه اي از افراد و منابع براي طراحي و ساخت چيزي که به معني ارزشي براي مشتري مي باشد، سازماندهي شده اند. محصول نهايي مي تواند کالا يا خدمات باشد و ارزش در قالب توانايي تحقق اهداف مشتري يا ذينفعان تعبير مي شود. پروژه ها يک نوع سيستم توليد محسوب مي شوند، اما يک نوع بسيار مهم آن زيرا همه محصولات طراحي و ساخته شده در پروژه ها براي اولين بار توليد مي شوند (بالارد و همکارن ).
تفاوت ساخت و ساز ناب با روش هاي رايج
پيکره دانش مديريت پروژه (PMBOK٦) انتشار يافته توسط موسسه مديريت پروژه (PMI٧)، نماينده تعدادي از مدل هاي ارئه شده براي مديريت پروژه است که بر اساس تجربه توسعه يافته اند. از نگاه نقادانه مديريت ناب و نظرات ضمني آن ، انتقادهايي در رابطه با عدم شفافيت اين مدل ها در توليد و مديريت توليد وارد شده است (کسکلا و هاول ، ٢٠٠٢؛ ويليامز، ٢٠٠٤). منتقدان داده هاي تجربي پيشرفته اي دارند که از اين ادعا حمايت مي کند که روش هاي سنتي مديريت پروژه ، به خصوص زماني که پروژه ها به طور فزاينده اي پيچيده ، سريع ، و نامطمئن باشد، بي اثر خواهند بود.
انتقادات وارد بر روش هاي رايج مديريت پروژه عبارتند از:
. در آن فرض بر يک نظريه است که در آن ، پروژه به عنوان يک تغيير شکل ورودي به خروجي تلقي شده و از ديدگاه هاي جريان و ارزش ، همچنين مرکزيت ناب غفلت مي شود.
. در آن فرض بر نظريه فرمان و کنترل مديريت وجود دارد که در آن دستور برنامه ريزي، بر دستور اجرا چيره است .
. در آن فرض بر اين است که پروژه را مي توان به قطعاتي تقسيم کرد و اين بخش ها را مديريت نمود، به گونه اي که اين بخش ها به جز وابستگي ترتيبي، مستقل از ديگري هستند.
. در آن تمايل بر کنترل پروژه ها از طريق تشخيص انحرافات پس از وقوع وجود دارد.
. به عنوان يک نتيجه از موارد فوق ، در پروژه هاي پويا، اجراي واقعي پروژه و شيوه هاي رسمي مديريت ، تمايل به انحراف داشته و مديريت به طور فزاينده اي به يک ناظر و مفسر در مورد آنچه که اتفاق افتاده و در حال اتفاق افتادن است تبديل شده تا اينکه حرکت دهنده پروژه به سمت اهداف خود باشد.
ساخت و ساز ناب شبيه به شيوه هاي فعلي در صنعت ساخت و ساز است ؛ هر دو روش در پي برآوردن نيازهاي کارفرما هستند در حالي که کاهش اتلاف منابع نيز مد نظر است . با اين حال ، تفاوت بين شيوه هاي فعلي و ساخت و ساز ناب ، در اين است که ساخت و ساز ناب ، بر اساس اصول مديريت توليد مي باشد، و منجر به نتايج بهتري در پروژه هاي پيچيده ، نامشخص و سريع خواهد شد.
ساخت و ساز ناب و بهبود عملکرد
در زمينه ساخت و ساز ناب تعداد مطالعات تجربي نشات گرفته از بسياري از کشورها افزايش يافته و استدلال مي کنند که اِعمال موفق اصول ناب در ساخت و ساز مي تواند ساختار هزينه ، بهره وري، زمان ساخت و تحويل ، قابليت اطمينان طرح ، کيفيت ، ارتباط بين شرکاي کاري، و رضايت شغلي را بهبود بخشد. اين موارد دلايل خوبي براي اجراي ساخت و ساز ناب مي باشد.
