بخشی از مقاله
چکیده
در جهان معاصر جهانگردی به عنوان یک صنعت عاملی در جهت بهبود کیفیت زندگی جوامع در حال توسعه تلقی می شود. صنعتی که سبب شده تا انسان امروزی برای رهایی از فشارهای زندگی خود برای رسیدن به آرامش به دامان طبیعت پناه ببرد تا انرژی از دست رفته خود را باز یابد ؛ اما استفاده ی انسان از طبیعت دارای پیامد های مثبت و منفی می باشد و هر یک به نوعی بر محیط زیست تاثیر گذار است . این تحقیق به روش توصیفی تحلیلی است و مطالعات میدانی این تحقیق نشان می دهد که ورود گردشگران به طبیعت گیلان در پوشش گیاهی ، تنوع زیستی ، سواحل و .... آسیب های فراوانی را وارد کرده است از اینرو برای جلوگیری یا کاهش آثار منفی گردشگران به محیط زیست لازم است مسئولان و برنامه ریزان به هنگام تهیه ی طرح های جامع و تفضیلی هم به نیاز های اساسی جهانگردان و هم به آثار مثبت ومنفی گردشگری توجه بیشتری داشته باشند .لذا شناسایی اثرات مثبت و منفی و برنامه ریزیهای صحیح و ایجاد زیر ساختهای مناسب با توجه به پتانسیل های طبیعی میتواند به توسعه پایدار این صنعت در راستای حفظ محیط با کمترین تاثیر آلودگی به محیط زیست در استان گیلان گردد .
واژگان کلیدی : محیط زیست ، طبیعت گردی ، اثرات مثبت و منفی ، جهانگردی ، استان گیلان
- 1 مقدمه
رشد چشمگیر صنعت جهانگردی و فعالیت های وابسته به آن بویزه در بخش اکو توریسم نگرانی های عمیقی را در زمینه ی بهره برداری بیش از حد از محیط زیست و منابع طبیعی پدید آورده است . بر اساس برآورد آمار سازمان جهانی جهانگردی پیش بینی می شود شمار طبیعت گر ها به بیش از 20 درصد برسد ، این نگرش لازمه تداوم توسعه و ایجاد یک جامعه سالم در گرو حفظ محیط زیست واقعیتی امکان ناپذیر است . بطور کلی انسان با اعمال و رفتار خود می تواند موجب تخریب طبیعت و محیط زیست گردد و هم می تواند با بکار بردن اصول فنی و دانش خود با عث تنوع زیستی و پوشش گیاهی شود. در مناطق مختلف جهان (کشورهای توسعه یافته ) ، توسعه ی گردشگری و توریسم با حفظ محیط زیست همراه است ولی در دهه های اخیر رشد پر شتاب صنعت گردشگری در کشورهای در حال توسعه ، آسیب های فراوانی را به محیط زیست وارد ساخته و این در حالی است که قصور و کوتاهی در این خصوص صرفأ به دولت ها محدود نمی شود بلکه بخش خصوصی و حتی جامعه مدنی جامعه نیز با کوتاهی در ایفای نقش خود در تخریب محیط زیست سهم بسزایی داشته اند. کشور ایران از نظر وجود آثار تاریخی و فرهنگی در میان ده کشور اول جهان قرار دارد و از نظر طبیعی و تنوع اقلیمی جزء پنج کشور برتر دنیامی باشد ؛ استان گیلان از جمله استانهای است که با داشتن جاذبه های زیستس بسیار زیبا در کنار جاذبه های تاریخی و اقلیمی از مهمترین قطب های جذب گردشگران طبیعت است . گیلان به لحاظ موقعیت طبیعی دارای جاذبه های گسترده ای است که سرتاسر این استان را فرا گرفته است ، برخی از این جاذبه ها در فصول خاصی مورد استفاده قرار می گیرند و اما برخی دیگر محدودیت فصلی نداشته و در همه ی فصول قابل استفاده است . بطور کلی جاذبه های طبیعی گیلان عبارتند از : سواحل دریا ، تالاب ها ، دریاچه ها رودها، ، آّبهای معدنی ، جنگل ها ، ییلاق ها و دیگر چشم اداز های مختلف که گردشگران زیادی را سالانه به خود جذب می نماید. جذب گردشگران طبیعت گر ، اگرچه فواید اقتصادی بدنبال داشته اما چالش های زیست محیطی نظیر آلودگی محیط زیست و تخریب طبیعت را نیز برای این استان به ارمغان آورده است ، زیرا اگردشگرانی هستند که هیچ احساس مسئولیتی نسبت به محیط طبیعی نداشته و ریختن و رها کردن زباله در طبیعت برای آنها یک امری عادی تلقی شده. در حال حاضرگردشگری در طبیعت ضربات جبران ناپذیری را بر محیط زیست وارد نموده است که از آن جمله می توان به بهره برداری بی رویه از مناطق ساحلی و جنگلی استان اشاره کرد که ضربات مهلکی به محیط زیست استان وارد نمودهاست . از دهه ی 1980 به دنبال گزارش های متعدد تهیه شده توسط صد ها محقق و کارشناس و طرفداران محیط زیست ، رویکرد های توسعه ی گردشگری و دولتها به چالش کشیده و توجه به مردم و مشارکت های آنان را لازم و ضروری دانسته ( چوئی ،. ( 2003 امروزه اکثر نهادهای متولی صنعت گردشگری در سراسر دنیا به امر گردشگری در طبیعت و در ورای آن به لزوم حفظ محیط زیست بیش از هر زمان دیگری اذعان دارند. با این حال توریسیم می تواند باعث شکوفایی
اقتصاد محلی و ملی و حتی جهانی گردد و این شکوفایی بستگی به داشتن محیط زیست طبیعی سالم بوده و این طبیعت سالم باعث رضایتمندی گردشگران خواهد شد.
- 2 هدف
هدف از انجام این تحقیق ارزیابی توان های اکوتوریستی استان گیلان در راستای حفاظت و نگهداری از محیط زیست با کمترین صدمات و خسارت های وارده به محیط با به اجرا در آوردن طرحهای جامع و تفضیلی و ایجاد زیر ساخت های مناسب و مورد نیاز استان .
- 3 موقعیت جغرافیایی و جغرافیای طبیعی محدوده مورد مطالعه
استان همیشه سرسبز گیلان از شمال به دریای خزر و کشورهای مستقل آذربایجان، از جنوب به استان زنجان و قزوین و رشته کوههای البرز از شرق به استان مازندران و از غرب و شمال غربی به استان اردبیل محدود است. این استان از شمال به دریای خزر و کشورهای مستقل آذربایجان ، از غرب به استان اردبیل ، از جنوب به استان زنجان و قزوین و از شرق به استان مازندران محدود می گردد وبالغ بر14 هزارکیلومترمربع مساحت دارد. کمترین فاصله کوه از دریای خزر ( در حویق ) نزدیک به 3 کیلومتر و بیشترین فاصله آن از دریا ( در امام زاده هاشم ) حدود 50 کیلومتر است .درازای آن از شمال باختری به جنوب خاوری ، 235 کیلومتر و پهنای آن ، از 25 تا 105 کیلومتر تغییر می کند .رشته کوههای البرز با ارتفاع متوسط 3000 متر، همانند دیواری در باختر و جنوب گیلان کشیده شده و این منطقه جز از راه دره منجیل ، راه شوسه دیگری به فلات ایران ندارد. شکل جغرافیای گیلان به صورت بدنه ای پرچمی شکل و شامل البرز غربی و جلگه گیلان در جنوب و گردنی استوار و افراشته شامل؛ کوههای تالش و جلگه ساحلی در جهت شمال می باشد که ناهمواریهای آن از دو قسمت کوهها و جلگه تشکیل شده است ( شکل شماره . ( 1
شکل شماره( (1 موقعیت جغرافیایی استان گیلان
- 4 روش تحقیق
این تحقیق با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی به همراه مطالعات میدانی است ، که مطالعات میدانی آن بصورت پرسشنامه ای برای مردم بومی و گردشگران ورودی به استان گیلان صورت گرفته است .
- 5 اکوتوریسم ( طبیعت گر )
یکی از بخشهایی که در صنعت توریسم مورد توجه گردشگران و جهانگردان قرار گرفته صنعت اکوتوریسم است . توریسم سبز ، توریسم پایدار ، بیو توریسم واژه های متنوعی است که برای گردشگری طبیعت یا ا کو توریسم بکار برده می شود .بنا به تعریف انجمن بین المللی اکوتوریسم ( " ( TIES اکوتوریسم مسافرتی است به مناطق طبیعی با تعهد به حفظ محیط زیست و آسایش مردم بومی ." کویر نوردی ، آب درمانی ، غار نوردی ، کوهنوردی ، شکار ، ماهیگیری ، اسکی روی چمن ، گردشگری روستایی ، ورزشهای آبی و دیدن چشم انداز های طبیعی مانند آبشار ، رودخانه و ... از بخشهای اکوتوریسم هستند .
-6 صنعت جهانگردی و محیط زیست
وضعیت جهانگردی در هر کشور نشان از رونق اقتصادی آن کشور است ؛ صنعت توریسم که در سالهای اخیر رشد سریعی داشته و سازمان جهانی گردشگری نیز پیش بینی نموده که در هر سال چهار درصد گردشگری داخلی رشد داشته و همچنین بر اساس گزارش این سازمان در سال 2010 بیش از یک میلیارد نفر به گردشگری در سواحل دریا ، کوهستانها ، مراکز ییلاقی و نقاط خوش آب و هوای در دنیا پرداختند که این جمعیت انبوه حیات و محیط زیست آن مناطق را مورد دستخوش تهدید قرار دادند . صنعت گردشگری برای تداوم نیاز به توسعه ی اقتصادی و حفظ منابع طبیعی دارد و در این راستا لازم است از یک سو یکپارچگی فرهنگ ملی و مزایای اشتغال زایی و از سویی دیگر اثرات تغیرات آب و هوا بر مناطق پذیرای جهانگردان مثل سواحل دریاها مورد بررسی قرار گیرند ( وای گی وسولا 1390 ص. ( 56 جهانگردی مبتنی بر سیستم اقتصادی که یکی از شاخه های جهانگردی است زیان های خاص خود را دارد . سازمان هایی چون هتلداری ، سازمان جهانی جهانگردی ، سازمان جهانگردی آسیا و حوزه ی اقیانوس آرام و شورای جهانگردی و مسافرت های جهانی از جمله سازمانها و نهادهایی هستند که برای حفظ محیط زیست و منابع طبیعی قوانین و دستور العملهایی را صادر می کنند و همچنین در ایران طبق اصل پنجاهم قانون اساسی حفظ محیط زیست که نسل امروز و نسل های بعدباید در آن حیات اجتماعی روبه رشد داشته باشد یک وظیفه عمومی تلقی می شود.
- 7 عوامل تخریب محیط زیست
بدون شک فعالیت های گردشگری در مناطق اکوتوریستی پیامد های زیست محیطی بجای می گذارد که در ارتباط با این اثرات و پیامد های تخریب گردشگری بر محیط زیست بحث ها و نظرات بسیار زیادی از سوی سازمانها و نهادهای مربوطه ارائه شده است ولی هنوز نم توان در مورد این عوامل با اطمینان کامل بحث کرد ، حتی هنوز در این میان گروهی هستند که به این مشکلات با تردید و شک بر خورد می کنند . با این حال آنجه که حقیقت دارد محیط زیست به علت فعالیت های انسان دچار دگرگونی و گاهأ در مواردی دچار نابودی گردیده و اگر اقدام موثر و کار سازی انجام نشود ممکن است طبیعت و محیط زیست با پیامد های فاجعه باری روبرو شود . انجمن جهانی سفر و جهانگردی در پنج بخش به بررسی پیامد های زیست محیطی اقدام کرده است:
-1- 7 آسیب دیدگی لایه ازون .
- 2- 7 باران های اسیدی .
-3-7 گرمایش زمین .
