بخشی از مقاله

بررسی تأثیرات عوامل اقلیمی بر معماري بومی

(مطالعه موردي گرگان)

چکیده

یکی از عوامل موفقیت اکثر بناهاي سنتی در بهره گیري از انرژي هـاي طبیعـی و مقابلـه بـا شـرایط نامسـاعد اقلیمی، سازگاري فضاهاي کالبدي با محیط مبتنی بر یک معماري همساز با اقلیم منطقه می باشد کـه موجـب راحتی و آسایش زیستی براي انسان خواهد بود. با توجه به تقسیمات اقلیمی موجود در ایران، گرگان در ناحیـه خزري و اقلیم معتدل و مرطوب جاي گرفته، این نوع اقلیم جلگه هاي کناره دریاي خزر تا کوهپایه هاي شمالی البرز را شامل می شود. در این نواحی به دلیل کمی فاصله کوهسـتان و دریـا، رطوبـت تجمـع مـی یابـد کـه از پیامدهاي آن می توان، بارش هاي قابل ملاحظه و دماي معتدل را ذکر کرد. با توجه بـه گذشـته تـاریخی ایـن شهر و ترکیب معماري بومی آن، بناهاي ساخته شده هماهنگ با خصوصیت اقلیمی منطقه بوده و اقلیم به طور قابل ملاحظه اي در شکل گیري شهر و ترکیب معماري این منطقه تأثیر داشته است. بـا ایـن توصـیف در ایـن مقاله سعی داریم تا با بررسی تأثیرات اقلیم، بر معماري بومی شهر گرگان، به ارائه راهکارهایی مناسب در زمینه سازگاري بیشتر اقلیم و معماري در این شهر با توجه به تغییر نوع مصالح، فرمِ بنا و عناصر معمـاري در سـاخت بناهاي جدید بپردازیم.

واژههاي کلیدي: معماري بومی، عوامل اقلیمی، اقلیم، معماري.

-1 مقدمه

آگاهی از شرایط و داده هاي اقلیمی می تواند در انتخاب محل جدید یک شهر و یا توسعه شهري مورد استفاده قرار گیرد و در موارد لزوم براي تعیین الگوهاي عمده کاربري زمین نظیر مناطق صنعتی و مسکونی، جهت و محل اتوبان ها، تراکم ها، ارتفاع و سایر جزئیات طراحی ساختمان ها و نیز اندازه و مکان فضاهاي باز نیز به کار رود (بییر و هیگینز ، 1381، .(21 خلق شرایط محیطی راحت و مطلوب زندگی و تأمین امنیت ساکنین بنا از گزند شرایط نامساعد محیطی و جوي از اصول لاینفک معماري و ساختمان به شمار می رود، این اصول از زمانی که انسان اولیه جهت در امان ماندن از شرایط نامناسب محیط به غارها پناه برده و یا با ساختن سرپناه در کنار رودهاي بزرگ تمدنهاي کهن را آفریده است تا به امروز که در پی خلق معماري هوشمند جهت تأمین آسایش ساکنین و بهره وري از انرژیهاي طبیعی برآمده است و یا در تکاپوي آن است که شرایط زندگی در کُرات دیگر غیر از زمین را منطبق بر نیازهاي محیطی خویش محیا کند همواره زیروبناي حیات و بقاي بشر بوده است (مرادي، 1386، ص

.(1

اهمیت تاثیر اقلیم بر معماري، انجام مطالعات و پژوهش هاي جامعی را در این زمینه ایجاب می کند. بویژه در کشور ما که تنوع شرایط اقلیمی در آن کاملاً مشهود است انجام تحقیقات گسترده در این زمینه امري اجتناب ناپذیر است. بطورکلی، این پژوهش ها به دو صورت نظري و عملی انجام می گیرد. در وجه اول، مباحث نظري مربوط به اقلیم و ساختمان مورد بررسی قرار می گیرد و در وجه دوم، با بهره جستن از آمار آب و هوایی مناطق مختلف و انجام تقسیم بندي هاي اقلیمی، همچنین با استفاده از نمونه هاي ساختمانی مناطق مختلف اقلیمی، آزمایش ها و محاسبات دقیق صورت می گیرد. از آنجا که آزمایش هاي عملی در چار چوب وظایف موسسات تحقیاقات ساختمانی انجام می گیرد و این امر تنها با تخصیص بودجه و زمان کافی از سوي سازمانهاي مربوطه اماکان پذیر است، همچنین به دلیل نبود امکانات عملی جهت انجام این برنامه ها و در دست نبودن آمار و اطلاعات آب و هوایی مناطق مختلف، پژوهش حاضر بیشتر در وجه اول استوار است. در این تحقیق پس از معرفی خصوصیات اقلیمی شهر گرگان، به تأثیر اقلیم بر شکل گیري معماري آن و یافتن چگونگی تأثیر اقلیم بر شکل گیري فضاها و عناصر معماري در شمال ایران پرداخته شده است. به همین منظور چند سوال مطرح خواهد شد. از جمله:
- آیا قرارگیري بناها در کنار یکدیگر در بافت شهري و روستایی و نیز چیدمان فضاهاي داخلی هر بنا متأثر از نوع اقلیم می باشد؟

- چگونه اقلیم و آب و هوا بر شکل گیري اجزا و عناصر ساختمانی بام، در و پنجره، دیوارها، رنگ بنا و ... تأثیرگذار بوده است؟
- و در نهایت این سوال مطرح است که آیا اقلیم نقش اصلی بر شکل گیري این معماري ایفا نموده است یا خیر؟

براي پاسخ به این سوالات، پس از معرفی اجمالی گرگان و موقعیت آن، به ذکر خصوصیات عناصر معماري و سایر فضاهاي مرتبط با زندگی انسان پرداخته و در نهایت به تعدادي اصول و احکام دست یافته ایم که می تواند جهت ادامه یافتن معیارهاي معماري سنتی منطقه الهام دهنده باشد. تا بدین وسیله ارزش هاي معماري سنتی به فراموشی سپرده نشود و از این طریق و انجام تحقیقات بیشتر بتوان رابطه اي بین معماري گذشته و حال این منطقه یافت که ضمن تداعی فرهنگ و آداب و رسوم گذشته، با شرایط اقلیمی منطقه نیز تطابق داشته باشد.
گریشفیلد (1979) به انتخاب محل ساختمان اشاره می کند و استفاده بهینه از حداکثر شرایط خرد اقلیم محلی را در آسایش مفید می داند. در ایران از از جمله فعالیتهاي انجام شده در این زمینه می توان به کار مهندس عدل در سال 1339 اشاره نمود.
وي با ایجاد تغییراتی در آستانه هاي حرارتی موجود در روش کوپن شرایط اقلیمی شهرهاي ایرانی را ارزیابی نمود و براي اولین بار نقشه بیوکلیماتیک ایران را ارائه نمود. ریاضی((1356 نقشه تقسیمات اقلیمی موجود در رابطه با کارهاي ساختمانی را پیشنهاد نمود. این تقسیم بندي بر اساس روش پیشنهادي اولگی و گیونی با استفاده از آمار و اطلاعات 43 ایستگاه سینوپتیک کشور انجام شده است و هدف آن بررسی وضعیت آب و هوایی شهرهاي مختلف در ارتباط با عملکرد عناصر ساختمانی، و فراهم ساختن مجموعه اطلاعاتی در زمینه طراحی اقلیمی براي معماران و مهندسان ساختمان بوده است. علیجانی((1373 در مقاله

اي نقش آب و هوا را در طراحی مساکن مورد ارزیابی قرار داده است. وي در این پژوهش با بررسی زاویه تابش آفتاب روشهاي گوناگون بررسی مسکن همساز با اقلیم را تشریح نموده است. جهانبخش((1377 در مقاله اي نیازهاي حرارتی ساختمان را در تبریز بررسی کرده است. وي در این مقاله با محاسبه مقدار روز در جه گرمایش روز درجه سرمایش اثر اقلیم را بر شرایط زندگی بررسی می کند. کسمایی (1383) در کتاب با ارزش خود به نام اقلیم و معماري، اصول طراحی ساختمان با توجه به اقلیم را مورد توجه قرار داده است. سلیقه((1383 در مقاله اي با عنوان مدل سازي مسکن همساز با اقلیم در چابهار با استفاده از عناصر اقلیمی ایستگاه سینوپتیک چابهار از سال 1963 تا 1995 به بررسی و طراحی مسکن همساز با اقلیم در شهر چابهار پرداخته است. بهمنی (1386) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود به تعیین درجه آسایش و ویژگیهاي معماري اقلیمی شهر سنندج پرداخته است.

-2 روش تحقیق

محدوده جغرافیایی مورد بررسی در این پژوهش شهر گرگان می باشد که ابتدا برخی از عناصر اقلیمی (دما، رطوبت و بارش)

مورد بررسی قرار می گیرد، سپس به خصوصیات عناصر معماري و سایر فضاهاي مرتبط با زندگی انسان پرداخته می شود. در این مقاله از دو روش تحقیق تحلیلی - توصیفی و تطبیقی استفاده شده است و اطلاعات مورد نیاز از شیوه کتابخانه اي و میدانی به دست آمده است. در این روش با مقایسه و تطبیق چند پدیده نظري یا عینی، به بررسی وضعیت آنها پرداخته و ضمن تحلیل تفاوت ها و شباهت ها، اقدام به جمع بندي ونتیجه گیري شده است.

-3 بحث اصلی

توجه به خصوصیات اقلیمی و تأثیري که این خصوصیات در شکل گیري ساختمان می گذارند از دو جهت حائز اهمیت است: از یکسو ساختمانهاي هماهنگ با اقلیم ، یا ساختمانهایی با طراحی اقلیمی از نظر آسایش حرارتی انسان کیفیت بهتري دارند.
شرایط محیطی این گونه ساختمانها سالمتر و بهتر است، تنوع و تغییر روزانه و فصلی نور، حرارت و جریان هوا در این ساختمانها فضاهاي متنوع و دلپذیري ایجاد می کند. از سوي دیگر هماهنگی ساختمان با شرایط اقلیمی موجب صرفه جویی در مصرف سوخت مورد نیاز جهت کنترل شرایط محیطی این گونه ساختمانها میشود(کسمایی، 1369، ص .(1

-3,1 خصوصیات اقلیمی شهر گرگان:

شهر گرگان بعلت قرار گیري در نزدیکی دریاي خزر از یکسو و وجود سلسله جبال البرز در جنوب و جنوب شرقی آن از سوي دیگر، تحت تاثیر انتقالات آب و هوایی حوزه دریاي خزر قرار دارد. گرگان در فاصله 36 کیلومتري از دریاي خزر و 18

کیلومتري از سلسله جبال البرز در دامنه شاهکوه قرار دارد. آب و هواي گرگان به دلیل مجاورت با دریا مشابه آب و هواي مازندران و گیلان، معتدل است. اما به تناسب بارندگی کمتري دارد. عوامل طبیعی مانند باران، باد، تابش نور خورشید و زلزله اثرگذار بر معماري هر اقلیمی می باشند که در زیر به شرح آنها می پردازیم:

بارندگی: هر اقلیمی رژیم بارش خاص خود را داراست. ریزش باران در ناحیه گرگان بیشتر در فصول پاییز و زمستان صورت می گیرد البته در فصول بهار و تابستان نیز گاهاً نزولات آسمانی را داریم اما کمتر. بنا به نمودارهاي ایستگاههاي هواشناسی حداکثر میزان بارندگی ماهیانه مربوط به اسفندماه به میزان 105 میلی متر و مهرماه 86/9 میلی متر و مینیمم بارندگی در ماههاي مرداد به میزان 24/7 میلی مترو تیرماه به میزان 32/7 میلی متر می باشد. تعداد روزهاي بارندگی 91 روز در سال، بیشترین روزهاي بارندگی به مدت 16 روز در اسفندماه گزارش شده است و همچنین میزان متوسط بارندگی سالیانه شهر گرگان 432/1 میلی متر است، همچنین تعداد روزهاي یخبندان در گرگان 32 روز اعلام شده است و بیشترین معدل رطوبت نسبی را در اسفندماه به میزان %74 و حداقل معدل رطوبت نسبی را در خرداد ماه به میزان %62/5 اعلام کرده اند.

باد: میزان وزش باد در گرگان از جانب غرب به جنوب غربی و شمال غربی به حداکثر خود میرسد و با شدت هر چه تمامتر 12-16) کیلومتر در ساعت ) و تقریباً در تمام مدت سال بسوي این شهر در وزش است. از طرف جنوب و جنوب شرقی مشرق به سبب وجود سلسله جبال البرز در این قسمت وزش باد به حداقل ممکن تقلیل می یابد. شدیدترین بادهاي غربی در خردادماه با سرعت بین 8-12 کیلومتر در ساعت، شدیدترین بادهاي شمالی در اسفندماه با شدت 8-12 کیلومتر در ساعت و شدیدترین بادهاي شرقی در اسفندماه با سرعت 12-16 کیلومتر در ساعت می باشد. در نتیجه باد غالب گرگان از سوي مغرب جنوب غربی است.

در اقلیم معتدل و مرطوب بهترین عملکرد باد در تهویه رطوبت ساختمان می باشد. این مهم بخصوص در محل اتصال بنا به زمین مربوط بسیار مود توجه است که در بافت قدیم با کرسی چینی و ایجاد گربه رو، و در بافت جدید با استفاده از پیلوت تحقق می یابد. بطور کلی بادهاي موجود دو تاثیر بر ساختمان دارند که عبارتند از: تاثیرات مثبت و تاثیرات منفی.

تاثیرات مثبت: با استفاده از بادهاي غالب و محلی و با طراحی متناسب بازشوها می توان عملکرد تهویه ساختمان را خصوصاً در مناطق مرطوب با سیستم هاي پاسیود (مکانیسم تهویه طبیعی) انجام داد. در بافت مورد مطالعه ما دیوارهاي منازل از جانب باد پر فشار غرب باید بصورت بسته و اغلب داراي ایزوله بنا شوند.

تاثیرات منفی: باد باعث نفوذ رطوبت آب باران به جداره هاي ساختمان شده و باعث تخریب مصالح نما می گردد.
عمده ترین مشکل منطقه، رطوبت زیاد در فصول مختلف می باشد. به همین جهت عامل ایجاد آسایش در ساختمانهاي شهر برقراري و تداوم کوران در فضاي داخلی می باشد. بنابراین در طراحی ساختمان براي گرگان باید ایجاد کوران در ساختمان مورد توجه قرار گیرد. توجه به نکات ذیل در این رابطه حائز اهمیت است:

-1 ارتفاع ساختمان از سطح زمین از عوامل تعیین کننده میزان فشار باد بر ساختمان است در نتیجه تعیین کننده میزان استفاده از باد و ایجاد تهویه طبیعی در ساختمان است.

-2 بدلیل اهمیت کوران جهت ساختمان باید در باطه با جهت وزش بادهاي مطلوب تعیین گردد. -3 امکان ایجاد کوران در تمام اتاق ها بوجود می آید.
-4 اگر پنجره ها در رابطه با وزش باد در محل مناسبی قرار داشته باشند حتی پنجره هاي کوچک می توانند در داخل ساختمان ایجاد کوران کنند. همچنین قرار گرفتن درها و پنجره ها در مقابل هم عبور جریان هوا را آسان می نمایند، مسائل فوق در معماري سنتی این شهر کاملاً رعایت شده است.

-5 در گرگان سختمان بهتر است در جهت جنوب یا جنوب شرقی ساخته شود و گسترش پلان در جهت شرقی – غربی باشد (چون دیاورهاي جنوب حداکثر تابش آفتاب را در زمستان و حداقل تابش آفتاد را در تابستان دارند).

شکل شماره : (1) جهت ساختمان در رابطه با اقلیم

تابش نور خورشید: نور خورشید، همیشه براي ایجاد روشنایی طبیعی در ساختمان لازم است ولی از انجا که این نور در نهایت به حرارت تبدیل می شود میزان تابش ورد نیاز براي هر ساختمان باید با توجه به نوع آن و شرایط اقلیمی محل ان تعیین شود.

بنابراین، شدت تابش آفتاب و حرارت حاصل از آن در یک نقطه از سطح زمین، به فاصله اي که پرتوي خورشید باید طی کند، ضخامت ابر و وضعیت الودگی هوا بستگی دارد. به همین خاطر، شدت تابش آفتاب در یک محل با ارتفاع آن از سطح دریا متناسب است و در مناطق مرتفع، چون پرتوي خورشید فاصله کمتري از اتمسفر را طی می کند، حرارت بیشتري تولید می نماید. همچنین در ظهر محلی هر منطقه که خورشید در قائم ترین حالت خود نسبت به زمین ان منطقه قرار دارد و فاصله ان کمتر است شدت تابش آفتاب بیشتر از صبح و عصر است که خورشید در مایل ترین حالت نسبت به زمین قرار دارد. طول ساعت آفتابی و شدت تابش نور خورشید به عرض جغرافیایی محل و فصول مختلف (کوتاه و بلند بودن روز) بستگی دارد.

استفاده از انرژي خورشیدي در سیستمهاي گرمایشی ساختمانها باید مورد توجه قرار گیرد. علاوه بر این توجه به تعداد ساعات آفتابی در نورگیري فضاهاي ساخته شده حائز اهمیت می باشد.
زلزله: منطقه گرگان از جانب جنوب و جنوب غربی در کمربند زلزله شاهرود و از جانب شمال شرقی در کمربند زلزله عشق آباد قرار گرفته است. خطوط هملرزه ناحیه شاهرود و عشق آباد بین حداقل 6 و 7 (که شامل منطقه گرگان و دشت نیز می گردد) و حداکثر 9 و 10 از نظر زلزله خیزي منطقه بندي شده اند. مهمترین زلزله هایی که در طول تاریخ در گرگان روي داده تا آنجا که آمار و منابع نشان می دهد در سال هاي 893، 1890، 1898، 1899، 1944، 1963بوده است.

-3,2 بافت سنتی و خصوصیات معماري بومی گرگان

معماري بومی این مناطق که بیشتر کرانه هاي دریاي خزر و دامنه هاي شمالی کوه هاي البرز را شامل می شود، به طور کلی داراي ویژگی هاي زیر است:

-1 در نواحی بسیار مرطوب کرانه هاي نزدیک دریا براي حفاظت ساختمان از رطوبت بیش از حد زمین، خانه ها بر روي پایه هاي چوبی ساخته شده اند. ولی در دامنه کوه ها که رطوبت کمتر است، معمولا خانه ها بر روي پایه هایی از سنگ و گل و در پاره اي موارد بر روي گربه رو ها بنا شده اند.

شکل شماره : (2) کرسی چینی

-2 براي حفاظت اتاق ها از باران، ایوانک هاي عریض و سرپوشیده اي در اطراف اتاق ها ساخته اند. این فضاها، در بسیاري از ماه هاي سال براي کار و استراحت و در پاره اي موارد براي نگهداري محصولات کشاورزي مورد استفاده قرار می گیرد.

شکل شماره : (3) ایوانک هاي عریض در طبقات براي حفاظت اتاق ها از نفوذ باران

-3 بیشتر ساختمان ها با مصالحی با حداقل ظرفیت حرارتی بنا شده اند و در صورت استفاده از مصالح ساختمانی سنگین، ضخامت آنها در حداقل میزان ممکن حفظ شده است (در این مناطق بهتر است از مصالح ساختمانی سبک استفاده شود. چون در زمانی که نوسان دماي روزانه هوا کم است، ذخیره حرارت هیچ اهمیتی ندارد و علاوه براین، مصالح ساختمانی سنگین تا حدود زیادي تأثیر تهویه و کوران را که یکی از ضروریات در این منطقه است کاهش می دهد).

-4 در تمام ساختمان هاي این مناطق، بدون استثناء از کوران و تهویه طبیعی استفاده می شود. بطور کلی،پلان ها گسترده و باز و فرم کالبدي آنها بیشتر شکل هاي هندسی،طویل و باریک است. به منظور حداکثر استفاده از وزش باد در ایجاد تهویه طبیعی در داخل اتاق ها، جهت قرارگیري ساختمان ها با توجه به جهت وزش نسیم هاي دریا تعیین شده است. در نقاطی که بادهاي شدید و طولانی می وزد، قسمت هاي رو به باد ساختمان ها کاملا بسته است.

شکل شماره : (4) پلان هاي گسترده با شکل هاي هندسی، طویل و باریک

-5 به منظور استفاده هر چه بیشتر از جریان هوا، همچنین بدلیل فراوانی آب و امکان دسترسی به آن در هر نقطه، ساختمان ها به صورت غیر متمرکز و پراکنده در مجموعه سازمان دهی شده است.

-6 بدلیل بارندگی زیاد در این مناطق، بام ها شیبدار است و شیب بیشتر آنها تند است.

شکل شماره : (5) بام هاي شیبدار

یک بافت شامل خانه هاي مسکونی مردم، مراکز اقتصادي، مذهبی، نظامی و خدماتی و غیره است. هر بافت بنا به سنت ها و دانش گذشتگان و نوع فعالیت مردم آن و منطقه اي که از نظر جغرافیایی در آن قرار گرفته، معماري و شکل و فرم خاص خود را دارد. معماري هر بافتی بنا به مقتضیات اقلیمی که در آن قرار گرفته فرم خاصی دارد. اما هر بافتی با هر معماري از عناصر مشترکی تشکیل شده اند که بدون آن عناصر نمی توان نام بافت را به منطقه اطلاق نمود. مثلا خانه هاي مسکونی مهمترین عامل تشکیل دهنده بافت هستند. بافت گرگان بصورت پیوسته و درون گرا می باشد و گسترش آن بصورت ارتفاعی بر بالاي طبقه همکف یا در محوطه حیاط می باشد. ساختمان بنا را رو به آفتاب می ساختند و اتاق ها را رو به شرق قرار می دادند و معمولاً طرف قبله را نیز می ساختند. سقف بنا و ارتفاع دیوار هر طبقه بلند بوده و به همین علت در اتاق ها طاقچه (رف) قرار داشته است که نوعی کمد براي ساکنین منازل ایجاد می کرده است.

بعلت توپوگرافی اراضی بافت قدیم و شیب عمومی زمین به سمت شمال شبکه هاي اصلی آبیاري بر روي محور شمالی – جنوبی و شبکه هاي فرعی تر بر روي محور شرقی – غربی قرار گرفته اند و به پیروي از این مسیر هاي آبیاري، معابر بافت قدیم نیز بر روي این مسیر ها توسعه یافته اند.

شکل شماره : (6) مسیر شماتیک آبرسانی در گذشته گرگان

شرایط اقلیمی و نیاز به استفاده از جهت وزش باد هاي مفید دلیل عمده نحوه شکل گیري و استقرار ساختمان هاي مسکونی نسبت به معابر در بافت سنتی بوده است. بخش هاي اصلی ساختمان عموماً بصورت احجام مکعب مستطیل بر روي محور شرقی – غربی استقرار یافته اند. شکل خطی ساختمان ها در بعضی واحد هاي مسکونی با ترکیب احجام خدماتی جنبی مهتابی، انباري و آشپزخانه و در بعضی موارد مجلل با قسمت هاي زیستی دیگر تشکیل حیاط محصوري را می داده اند. ترکیب احجام خطی با قطعات دیگر ترکسیبی از فضاهاي پر و خالی در بافت ایجاد می کند که جوابگوي مسائل اقلیمی در بافت می باشد.

در رابطه با اقلیم و استفاده بهینه از کوران باد بدنه ساختمان ها حداقل بطور عام از دو جهت شمال و جنوب به فضاي آزاد متصل می باشد و در مواردي از سه یا چهار طرف بدنه بنا را آزاد می گذراند به همین دلیل تعداد بازشوها در جداره هاي بنا زیاد می شود و نماي خارجی به همان اهمیت نماي داخلی مطرح می شود. استقلال نسبی بخش هاي مختلف ساختمان در قالب احجامی متناسب با کاربردشان از ویژگی هاي بارز ساختمان هاي مسکونی در بافت سنتی گرگان می باشند.

شکل شماره : (7) چگونگی شکل گیري کوران

ساختمان هاي مسکونی در بافت سنتی بصورت یک یا دو طبقه ساخته شده اند که طبقات بالا معمولاً براي استفاده در فصول بهار و تابستان و قسمت پایین براي فصول پاییز و زمستان در نظر گرفته شده اند. نحوه استقرار فضاهاي اصلی زندگی در واحد هاي مسکونی، مستطیل با تناسب 1 به 3 بر روي محور شرقی – غربی می باشد. هویج خانه و مهتابی ها که به فعالیت هاي جنبی اختصاص دارند و عموماً بصورت نیمه باز و نیمه بسته هستند بصورت یک یا دو طبقه در اطراف حیاط مطرح می باشند.

کلیات مشخص نماهاي اصلی ساختمان ها بوسیله تقسیمات کلی جرزها و دیوارهاي آجري، بازشوهاي متعدد با پوشش چوبی فضاهاي شفاف تالارها، سقف هاي شیروانی و کلاً نحوه استفاده از مصالح مشخص می شود.

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید