بخشی از مقاله
بررسی روشهای نوین تأمین مالی
چکیده
گسترش و پیچیدگی روزافزون مسائل تأمین مالی و همچنین معرفی ابزارهای جدید تأمین مالی در سطح بینالمللی باعث شده است،که سیستم مالی در راستای تحقق اهداف کلان خود نیازمند معرفی ابزارهای جدید شود. استفاده از ابزارهای تأمین مالی و ارائه خدمات اعتباری به فعالان محیط کسبوکار کشور، یک محور و راهکار اساسی برای توسعه ظرفیتهای تجاری-صنعتی است.با مطرحشدن بحث حماسه اقتصادی و تحریمهای ظالمانه علیه ملت مظلوم ایران رسالت مدیران مالی در جهت هرچه بهینه کردن روشهای تأمین مالی و استفاده از روشهای نوین تأمین مالی بیش از پیش بااهمیت مینماید. از جمله ابزارهای جدید تأمین مالی میتوان به تأمین مالی ساختار یافته اشاره کرد. تأمین مالی ساختار یافته حوزه پیشرفتهای از صنعت تأمین مالی است که از طریق طراحی روشهای تأمین مالینسبتاًپیچی ده و با کاربرد اوراق و ابزارهای مالی خاص، نیازهای مالی سرمایهگذاران را تأمین میکند. در این مقاله پس از مروری بر روشهای تأمین مالی سنتی، به تبیین ساختار و مزایای روشهای تأمین مالی نوین خواهیم پرداخت و پس از آن تعدادی از روشهای نوین تأمین مالی را مورد تشریح قرار خواهیم داد
واژههای کلیدی: حماسه اقتصادی -روشهای تأمین مالی- تأمین مالی ساختار یافته- تأمین مالی مبتنی بر بدهی-تأمین مالی مبتنی بر سرمایه
مقدمه:
در گذشته بیشتر فرآیند تأمین مالی، برای تأمین منابع نقد جهت خرید کالای تجاری بود، با پیچیده شدن فرآیند تجارت و نحوه فعالیت شرکتها نیازهای نقدینگی نیز تغییر کرد. در نتیجه روشهای تأمین مالی سنتی، دیگر قادر به پاسخگویی به نیازهای جدید نبود. در این مقاله ابتدا به برسی چند روش تأمین مالی سنتی میپردازیم سپس روشهای تأمین مالی نوین را بر میشماریم، به مزایا و معایب آن پرداخته و توضیحاتی درباره برخی از این روشها ارائه میکنیم.
برخی از روشهای تأمین مالی سنتی
همان طور که اشاره شد روشهای سنتی تأمین مالی بیشتر جهت خرید کالاهای تجاری استفاده میشدند چهار روش مطرح در تأمین مالی سنتی به این شرح است. (پرویزیان،کوروش و آذرخش،ندا, (1389
1-1 پرداخت نقد:
در این روش صادرکننده میتواند از پذیرش هرگونه ریسک اعتباری اجتناب کند چرا که پرداختها قبل از انتقال مالکیت کالا دریافت میشود. پرداخت از طریق حواله و کارتهای اعتباری معمولترین ابزار پرداخت در این روش به شمار میرود. روش مذکور به دلیل نیاز به وجوه نقد، مشکلاتی را در زمینه جریان وجوه نقد برای خریدار ایجاد مینماید لذا در میان روشهای موجود از کمترین جذابیت برای خریدار برخوردار است. ممکن است پرداخت نقد به عنوان پیششرطی جهت ارسال کالا برای
خریدار خارجی تعیین شده باشد. بنابراین صادرکنندگانی که تنها این روش پرداخت را به خریدار پیشنهاد مینمایند بخش بزرگی از بازار رقابت را از دست خواهند داد.
2-1 اعتبارات اسنادی: 1
این روش به عنوان یکی از ابزارهای ایمن پرداخت در تجارت بینالملل محسوب میشود. در این روش بانک جانب خریدارنقداً پرداخت مبلغ قرارداد را به فروشنده در قبال انجام شرایط و ارائه تمامی مستندات مورد نیاز میپذیرد. در قبال انجام این پرداخت نیز خریدار مبلغ مذکور را به بانک خود میپردازد. در این روش خریدار کالای خود را با همان کیفیت و تعداد درخواستی دریافت نموده و فروشنده نیز در قبال تحویل کالای خود به شرکت حملکننده مبلغ کالا را دریافت خواهد نمود. اعتبار اسنادی زمانی مناسب است که امکان کسب اطلاعات اعتباری قابلاتکا در خصوص رفتار و سابقه اعتباری خریدار خارجی وجود نداشته باشد اما اهلیت اعتباری بانک خارجی خریدار محرز است. با این روش خریدار مطمئن میشود که پرداخت در صورت حمل یا تحویل کالا طبق شرایط صورت میپذیرد.
شکل((1 فرایند تأمین مالی اعتبار اسنادی در شکل (2) فرایند تأمین مالی اعتبار اسنادی از نظر
مرحله گشایش در صادرات ارسال کالا در صادرات
1 Letter of Credit (LC)
3-1 برات وصولی:
معاملهای است که به وسیله آن صادرکننده وصول یک پرداخت را به بانک واگذارنده (بانک صادرکننده) واگذار مینماید. در این فرایند بانک واگذارنده اسناد را همراه با دستور پرداخت به یک بانک وصولکننده (بانک واردکننده) ارسال مینماید. وجوه از خریدار دریافت و از طریق بانکهای واسط به صادرکننده در قبال دریافت اسناد مورد نظر ارائه میشود. این روش متضمن بهرهگیری از یک برات است که واردکننده را مجاب به پرداخت مبلغ اولیه به صورت نقد یا در زمانی مشخص در آینده مینماید. برات دستورالعملهایی را که در آن مستندات مورد نیاز جهت انتقال کالا لازم است را فهرست میکند. اگر چه بانکها به عنوان تسهیلکننده فرایند برای مشتریان خود در قالب وصول، عمل میکنند، وصول اسناد موجب ایجاد هیچگونه فرایند اصلاح و مراجعه محدود در زمان عدم پرداخت نمیشود و ارزانتر از اعتبار اسنادی است.
4-1 حساب باز
یک معامله حساب باز به این معناست که کالاها قبل از اینکه موعد پرداخت آنها برسد ظرف مدت سی تا نود روز حمل و تحویل خریدار شود. لذا این روش بهترین و جذابترین روش برای خریدار خارجی از جهت مدیریت جریان وجوه نقد و هزینههای مربوطه بوده و پرریسکترین روش برای فروشنده محسوب میشود. به دلیل وجود رقابت زیاد در بازار صادراتی، خریداران فروشندگان را ملزم به ارائه حساب بازمینمایند چرا که ارائه شرایط اعتباری از جانب فروشنده به خریدار در قالب این روش نیز در خارج از کشور معمول و مرسوم است بنابراین صادرکنندگانی که اعتبار لازم را در این روش به خریدار ارائه ندهند، در بازار رقابتی زیان خواهند دید. بهرهگیری از تکنیکهای تأمین مالی تجاری از جمله بیمه اعتباری صادراتی صادرکننده را قادر میسازد تا در بازار رقابتی جهانی ریسک عدم پرداخت خریدار خارجی را پوشش داده و مدیریت نماید.
روشهای تأمین مالی نوین:
اهمیت روزافزون توسعه تجارت و صنایع موجب گردیده که کشورها ضمن ایجاد نهادها و سازمانهای تخصصی مورد نیاز برای رشد ابزارهای تأمین مالی استفاده از ابزارها و سازوکارهای 1نوین تأمین مالی توسط شبکه بانکی را نیز در دستور کار برنامه اقتصادی خود دهند. از حوزههای پیشرفته تأمین مالی می توان به تأمین مالی ساختار یافته اشاره کرد که از طریق طراحی روشهای تأمین مالینسبتاً پیچیده و با کاربرد اوراق و ابزارهای مالی خاص، نیازهای مالی سرمایهگذاران را تأمین میکند. روشهای تأمین مالی نوین به دو دسته کلی روشهای مبتنی بر بدهی و روشهای مبتنی بر سرمایه تقسیم میشوند. (عبده تبریزی ، حسین, (1389
شکل :(3) روشهای نوین تأمین مالی
1 - 2روشهای مبتنی بر بدهی:
روش مبتنی بر بدهی به معنای اخذ وام از یک منبع خارج از شرکت و با موافقت صاحبان شرکت است، با این امید که پس از استحصال این منابع و انجام پروژه، سود حاصل بیش از مقداری باشد که باید به عنوان بهره به وامدهندگان بازگردانده شود.
مزایا:
کارفرما مجبور نیست قسمتی از تملک پروژه ومتعاقباًسود آتی آن را از دست بدهد. در واقع، در این شیوه تأمین مالی، تأمینکننده سرمایه، کنترلی بر نحوه اجرای پروژه نخواهد داشت و تنها خواسته وی از صاحب پروژه، بازپرداخت به موقع سود و اصل وام اخذشده است.استفاده از سرمایه قرض گرفتهشده جهت تأمین داراییهای پروژه، اجازه میدهد سود پروژه در شرکت باقیمانده و یا به صاحبان آن اعطاء شود.نرخ سود وام اخذشده قبل از محاسبه مالیات پرداخت میشود و لذا میزان مالیات کمتر خواهد شد.
معایب:
شرکت صاحب پروژه باید از نقدینگی کافی برای بازپرداخت وام در سر رسیدهای مقرر برخوردار باشد.در اغلب مواقع، بازپرداخت وام از سود پروژه تأمین میشود. لذا اگر مبلغ وام پروژه زیاد باشد، با وجود سودآور بودن پروژه، هیچگونه جریان نقدی مثبت جهت نشان دادن سود آن وجود نداشته باشد.متقاعد نمودن وامدهندگان جهت اعطای وام، مستلزم صرف وقت و هزینه زیاد است.وام اخذشده ممکن است دارای نرخ بهره بالا باشد.، که در نرخ بازگشت سرمایه پروژه تأثیر خواهد گذاشت.جهت تضمین بازپرداخت وام اخذشده به رهن گذاردن وثیقههای مکفی الزامی است.
برخی از روشهای مبتنی بر بدهی شامل موارد زیر است:
1-1-2 وامهای بانکی:
بانکهای تجاری بیشترین تعداد و بیشترین تنوع وامهای کسبوکارهای کوچک را ارائه میکنند. مالکان کسبوکارها، بانکها را به عنوان اولین قرض دهندگان مد نظر قرار میدهند. بانک ها غالباً در فعالیتهای اعطای وام خود محافظه کارانه عمل میکنند و ترجیح میدهند تا در هنگام تخصیص وامهای خود به کسبوکارهای کوچک، آنها را به شرکتهای در حال فعالیت اعطا کنند تا به یک شرکت نوپای با بالا. چنانچه بانکی در اعطای وام خود به یک شرکت دچار اشتباه شود، ترجیح میدهد که جریان وجوه نقد کافی برای بازپرداخت وام موجود باشد وامهای کوتاه مدت که برای کمتر از یک سال در نظر گرفته شده اند،
رایجترین نوع وامهای تجاری اعطاء شده به بنگاههای کوچک است. این وجوهنوعاًبرای پر کردن حساب سرمایه در گردش برای تأمین مالی خرید موجودی بیشتر، بالا بردن برونداد (محصول)، تأمین مالی فروش اعتباری و یا بهرهگیری از تنزیل نقدی به کار میرود. این وام هنگامی بازپرداخت میشود که موجودی به وجوه نقد تبدیل شود. وامهای میانمدت و بلندمدت برای مدت یک سال یا بیشتر ارائه میگردد ومعمولاً در افزایش سرمایه ثابت به کار میرود. بانکها این وامها را برای راهاندازی و آغاز به کار یک کسبوکار، ساخت یک کارخانه، خرید املاک و تجهیزات و تأمین وجوه برای دیگر سرمایهگذاریهای بلندمدت اعطا میکنند. بازپرداخت این واممعمولاًماهیانه یا فصلی تعیین میشود. (بیگدلی ،مهدی., (1389
2-1-2 مشارکت سندیکایی:
یک شیوه رایج در دنیا برای تأمین مالی پروژههای بزرگ، گروهی کردن1 چند وامدهنده2 برای تأمین منابع مورد نیاز یک طرح است. این عمل معمولاً توسط مؤسسات تأمین مالی3 انجام میشود. این مؤسسات وظیفه معرفی پروژه به چند تأمین کننده را برعهده گرفته و تفاهم نامه ها و مشارکت نامه های فیمابین اعضای گروه وام دهنده و بین گروه وام گیرنده را تنظیم میکنند. گروه تأمین کننده میتواند شامل چند بانک، چند مؤسسه مالی و شرکت واسپاری4 یا ترکیبی از آنها است.
3-1-2 تسهیلات تأمین اعتبار تجاری:5
استفاده گسترده از تأمین اعتبار تجاری یکی از عواملی است که به رشد عظیم تجارت بینالمللی در دهههای اخیر کمک کرده است. تسهیلات تأمین اعتبار تجاری به معنای پشتیبانی و تأمین مالی تجارت و مبادلات بینالمللی، یکی از روشهای رایج و مورد استفاده برای واردات و یا صادرات کالاهای مختلف است. دو روش فرجه تجاری6 و ری فاینانس مشهورترین روشهای
استفاده مربوط به آن است. (Investopedia explains 'Trade Finance', 2013)
4-1-2 تسهیلات سایر نهادهای مالی:
به جز بانک ها،نهاد های مالی دیگری چون شرکت های سرمایه گذاری، مؤسسات اعتباری غیربانکی وصندوق های قرض الحسنه وبازنشستگی نیز میتوانند درنقش اعطا کننده وام ظاهرشوند.شرایط وضوابط حاکم بر عملکرد هریک از نهاد ها متفاوت است، لیکن فرایند تصمم گیری در همه آن ها مشترک وبراساس ریسک اعتباری شرکت وام گیرنده تحویل بصورت های مالی آن و همچنین تحلیل اقتصادی پروژه خوا هدبود.
5-1-2 استفاده از منابع خارجی:
مشابه منابع بانکی داخلی و تسهیلات نهادهای مالی و اعتباری ایرانی، میتوان از تسهیلات بانکی و غیر بانکی خارجی نیز استفاده کرد. البته با توجه به شرایط نامساعد سیاسی، تحریمها و ریسک سرمایه در ایران، این گزینه بسیار نامحتمل به نظر میرسد.
5-1-2 اوراق مشارکت:
اوراق مشارکت اوراق بهادار با نام یا بینامی است که به قیمت اسمی مشخص برایمدّت معین و برای تأمین بخشی از منابع مالی مورد نیاز طرحهای عمرانی- انتفاعی دولت یا برای تأمین منابع مالی مورد نیاز جهت ایجاد، تکمیل و توسعه طرحهای سودآور تولیدی، ساختمانی و خدماتی در شرکتهای غیردولتی منتشر میشود و به سرمایهگذارانی که قصد مشارکت در اجرای طرحهای یادشده را دارند، از طریق عرضه عمومی واگذار میشود. اوراق مشارکت قابل انتقال به غیر بوده و دارنده اوراق مالک آن شناخته میشود. در مقاطع معین از بابت سود سرمایهگذاری در طرحهای موضوع اوراق مشارکت، به تناسب مبلغ اسمی هر
