بخشی از مقاله
بررسی شاخص های اقتصادی و اجتماعی موثر برکیفیت و کمیت
مسکن در، شهرنوشهر،از دیدگاه شهروندان،طی دهه 1385-1375
چکیده
در این مقاله تلاش بر این است که شاخص های اجتماعی و اقتصادی موثر برکمیت وکیفیت مسکن شهری، شهر نوشهر از دیدگاه شهروندان با استفاده ازنتایج حاصل از کار میدانی مورد مطالعه قرار گیرد. جامعه آماری این پژوهش کلیه شهروندانی هستند که طی یک دهه اخیر اقدام به ساخت مسکن در محدوده شهری نوشهر نموده و از شهرداری پروانه ساختمانی دریافت نموده اند. با توجه به اهداف و سوالات اساسی تحقیق وبا به کارگیری روش نمونه گیری تصادفی خوشه ایی تعدادی از خانوارهایی که در طی سالهای 85-75 اقدام به ساخت مسکن نموده اند را انتخاب کردیم. پس از تحلیل های آماری و استنباطی این نتایج کلی حاصل گردیدکه بین عوامل اقتصادی (شغل، میزان درآمد، قیمت زمین) و کمیت و کیفیت مسکن شهری رابطه وجود دارد. همچنین می توان گفت که بین متغیرهای اجتماعی( سن،سواد و جنسیت سرپرست خانوار)، و کمیت و کیفیت مسکن رابطه معنی دار و مثبت وجود دارد.
کلید واژه:
شاخص های اقتصادی مسکن، شاخص های اجتماعی مسکن،کمیت مسکن،کیفیت مسکن شهرنوشهر
مقدمه
مسکن چیزی بیش از یک سرپناه صرفا فیزیکی است و تمامی خدمات و تسهیلات عمومی لازم برای بهزیستن انسان را شامل می شود و باید حق تصرف نسبتا طولانی و مطمئن برای استفاده کننده آن فراهم باشد.پرداختن به شاخصه های مسکن به عنوان کلیدی ترین ابزار برنامه ریزی و تشکیل دهنده، شالوده اصلی آن را می توان از حساس ترین مراحل برنامه ریزی دانست. عرصه مسکن به منظور تامین رشد اجتماعی علاوه بر خود واحد مسکونی، محیط پیرامون آن رانیز در برمی گیرد.(پورمحمدی،1385،(3 تحقیق در مورد مسکن می تواند در ابعاد گوناگون مانند ابعاد کالبدی ،اجتماعی واقتصادی انجام گیرد. از این رو مقاله حاضر به دنبال دستیابی به اهداف زیر است:
- بررسی تاثیر عوامل اقتصادی (میزان درآمد،شغل و قیمت زمین) بر مسکن از دیدگاه شهروندان .
- بررسی تاثیر عوامل اجتماعی (سن، سواد ، جنسیت) بر مسکن از دیدگاه شهروندان .
روش تحقیق
نوع تحقیق (کاربردی- توسعه ای) و روش بررسی آن توصیفی تحلیلی است. جامعه آماری این پژوهش کلیه شهروندانی هستند که طی سالهای 85-75 اقدام به ساخت مسکن در محدوده شهری نوشهر نموده اند، که اطلاعات مورد نیاز به دو صورت جمع آوری شده است: اطلاعات اسنادی ( کتابخانه ایی ) و روش میدانی. با توجه به اهداف و سوالات اساسی تحقیق با به کارگیری روش نمونه گیری تصادفی خوشه ایی تعدادی از خانوارها انتخاب شده اند.پس از جمع آوری اطلاعات با استفاده از روشهای آماری توصیفی و استنباطی به تحلیل روابط بین متغییرهای تحقیق پرداخته شده است. سوال مطرح شده در این تحقیق این است که: آیا عوامل اقتصادی (نظیر میزان درآمد و شغل افراد ،قیمت زمین)و عوامل اجتماعی( نظیر سن ، سواد ،جنسیت شهروندان) بر مسکن درشهر نوشهر تاثیر گذار است ؟
شناخت کلی از شهر نوشهر
نوشهر از شمال محدود است به دریای خزر ،در شرق ،غرب و جنوب آن دشت رویان واقع بوده که با عرض کم (حدود 10 کیلومتر) تا دامنه کوه »شروک« در جنوب امتداد می یابد. به تدریج طی پنج دهه(1335 - 1385 )، رشد جمعیت در این شهر تنزل یافته و با روندی کاهنده از 12 /7 درصد به 1/84 در دهه 1375-85 رسیده است. می توان گفت یکی از مهم ترین ویژگی های جمعیت شهر نوشهرسهم نسبی جمعیت میانسال 64-15) ساله) از کل جمعیت شهر است که در حدود 83/33 درصد می باشد که حاکی از وجود پتانسیلی قوی برای تقاضای شغل ، ازدواج و مسکن جدید در جمعیت شهر است و مسئولین شهر بایستی با دقت بیشتری به این نکته توجه نمایند. در بررسی وضعیت مسکن این نتایج به دست آمده است که تقریبا از هر 3 خانوار ساکن شهر نوشهر 2 خانوار دارای مسکن ملکی و یک خانوار نیز مسکن خود را به نحو دیگری در اختیار دارند . در سال 1375 ، با توجه به تعداد جمعیت خانوارهای معمولی ساکن شهر نوشهر و تعداد واحدهای مسکونی محل سکونت آنها می توان گفت که به طور متوسط در هر یک از واحدهای مسکونی شهر در حدود 5/3 نفر زندگی می کنند. ، در حالیکه علیرغم بالا بودن اندازه شاخص ها ی تراکم که مبین زیاد بودن تراکم مسکندر شهر نوشهر است، بخشی از خانوارها در موقعیت مناسب بوده و حتی تعدادی از خانوارها دارای فضایی به مراتب بیشتر از نیاز خود هستند. (طرح جامع شهر نوشهر،1380 ، (46
وضعیت مسکن در شهرنوشهر
نیاز به مسکن دو بعد کمی و کیفی دارد؛ در بعد کمی نیاز به مسکن، شناخت پدیده ها و اموری را شامل می شود که به فقدان سرپناه و میزان دسترسی به آن مربوط می شود که در واقع درجه پاسخگویی به نیاز، بدون در نظر گرفتن کیفیت آن موردنظر است، در بعد کیفی مسائل و پدیده هایی مطرح می شوند که به بی مسکنی، بدمسکنی و تنگ مسکنی ارتباط دارند و آنچه مطرح است، نوع و شکل نیاز است. ( زیاری 1375 ،(88در این بخش به بررسی اجمالی وضعیت مسکن در شهرنوشهرمی پردازیم
الف )توزیع خانوارها برحسب نحوه تصرف مسکن : آمارها الگوی نحوه تصرف مسکن توسط خانوارهای معمولی ساکن نوشهررا نشان می دهد، در حالیکه غالب خانوارها دارای مسکن ملکی هستند ، لیکن بخش بزرگی از آنان نیز در مسکن اجاره ای زندگی می کنند ، ضمن آن که نحوه تصرف مجانی و در برابر خدمت مسکن نیز در این شهر رواج نسبی دارد . با توجه به نمودار این مسئله قابل درک است.
نمودار-1 توزیع خانوارها برحسب نحوه تصرف مسکن در شهر نوشهر
. ماخذ: ( مرکز آمار ایران ، نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن (1385 این ارقام مبین آن است که تقریبا" از هر 3 خانوار ساکن این شهر 2 خانوار دارای مسکن ملکی و یک خانوار نیز مسکن خود را به نحو دیگری در اختیار دارند .
ب ) توزیع واحدهای مسکونی بر حسب سال ساخت بنای آنها : در شرایط ثبات سایر عوامل ، طول عمر و کیفیت سکونتی واحدهای مسکونی دارای رابطه معکوس با یکدیگر ند و و.احدهای مسکونی دارای عمر بیشتر از کیفیت سکونتی پائین تری برخوردار می باشند .در این ارتباط ، با توجه به مدت زمان کوتاهی که از عمر شهر نوشهر می گذرد و به ویژه با توجه به روند رشد و گسترش شهر و افزایش تعداد واحدهای مسکونی آن می تو ان گفت که سهم نسبی وا حدهای مسکونی دارای عمرکوتاه تربیشتر ازسهم واحدهای مسکونی دارای عمر بیشتر می باشد و این وضعیت در بالاتر قرار گرفتن سطح کیفی سکونت در آنها و نیز کمتر بودن ضریب استهلاک و از رده خارج شدنشان تاثیر می گذارد .
نمودار -2 توزیع واحدهای مسکونی بر حسب سال ساخت بنای آنها شهر نوشهر
ماخذ: ( مرکز آمار ایران ، نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن (1385
مقایسه ای تطبیقی بین روند رشد و گسترش شهر و افزایش تعداد جمعیت و خانوارهای آن از یک سو و عمر بنای واحدهای مسکونی محل سکونت آنان از طرف دیگر ، مبین هماهنگی نسبی آنهاست . به عبارت دیگر ، در هر دوره ای که شتاب افزایش جمعیت بیشتر بوده است ، تعداد واحد مسکونی بیشتری نیز ساخته شده است
. ج)تراکم خانوار در واحد مسکونی :
با توجه به تعداد خانوار و تعداد واحدهای مسکونی شهر نوشهر در سال 1385 ، بطور متوسط در هر یک از احدهای مسکونی شهر 1/19 خانوار زندگی می کنند . به بیان دیگر در مقابل 119 خانوار معمولی ساکن این شهر تنها 100 واحد مسکونی وجود دارد . اندازه این شاخص نشان دهنده رواج نسبی یکی نشینی چند خانوار در یک واحد مسکونی و سکونت هر یک از این خانوارها در یک یا چند اتاق از آن واحد مسکون یاست.
نمودار-3 تراکم خانوار در واحد مسکونی در شهر نوشهر
. ماخذ: ( مرکز آمار ایران ، نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن (1385
د) توزیع واحدهای مسکونی بر حسب مساحت واحد مسکونی:بر پایه نتایج سرشماری 1385 مساحت زیربنای واحد های مسکونی در شهر نوشهر به شرح نمودار زیر است:
نمودار -4 .مساحت زیربنای واحد های مسکونی در شهر نوشهر
ماخذ: ( مرکز آمار ایران ، نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن (1385
شاخص های اقتصادی و اجتماعی موثر بر کمیت و کیفیت مسکن
وضع کنونی مسکن در هر شهر نتیجه ی یک روند تکاملی است . همه بناها و واحدهای مسکونی شهر در یک زمان ساخته نشده اند ، بلکه نتیجه ساخت و ساز چندین دهه ی گذشته می باشند. ( توفیق ، 1370 ، .( 90
برای بررسی صحیح وضعیت مسکن به شاخص هایی نیاز است که معمولا به دو دسته شاخص های اقتصادی و اجتماعی تقسیم می شوند.
شاخص های اقتصادی مسکن در شهرنوشهر
ابعاد اقتصادی مسکن طیف وسیعی از شاخص های اقتصادی را در بر می گیرد که از اقتصاد کلان جامعه تا اقتصاد خرد و اقتصاد خانواده را شامل می شود.(عزیزی،1384 ،(32
ساختار بخشی و رشته فعالیتی اشتغال در شهر نوشهر
نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1375 نشان می دهد از کل شهر نوشهر 5/1 درصد در بخش کشاورزی ،23/5 درصد در بخش صنایع و معادن و 11/7 آنها نیز در فعالیتهای نامشخص و اظهار نشده اشتغال داشته اند. به این ترتیب، این ارقام به وضوح نقش غالب و مسلط فعالیت های خدماتی و اهمیت نسبی بخش کشاورزی در ایجاد اشتغال در نظام اقتصادی شهر نوشهر را نشان می دهد.
شهر و ارزش گذاری اراضی شهری
به منظور ارزش گذاری اراضی شهر و حوزه استحفاظی آن به 13 منطقه تقسیم گردیده است. مناطق 1-9 در محدوده طرح تفضیلی و مناطق 10- 13 نیز خارج از محدوده شهر می باشد که هرکدام از این مناطق از نظر قیمت زمین در درون خود نیز تفاوت هایی دارند. به عنوان مثال ، در قسمت هایی که به بخش تجاری ،خیابان ها و میدان ها نزدیک تر هستند بالاترین قیمت ، شهرک ها و مجتمع ها ی واقع در این نواحی در رتبه دوم ، طرفین خیابان های اصلی و کوچه های 8 متر به بالا در رتبه سوم از نظر قیمت زمین قرار دارند. از سوی دیگر قسمت هایی از شهر که در کوچه های کمتر از 6 متر ، نواحی دورتر از مرکز شهر و نزدیک به کمربندی و قسمت های فرسوده شهر به ترتیب کم قیمت ترین اراضی شهر هستند.( طرح جامع نوشهر ، ( 1380
الف ) بررسی تاثیرشغل سرپرست خانوار بر کیفیت و کمیت مسکن
به منظور تعیین میزان اثرگذاری شاخص های اقتصادی مورد مطالعه در این پژوهش، بر کمیت و کیفیت مسکن، از پاسخگویان خواسته شد تا در قالب طیف لیکرت، میزان آن را مورد ارزیابی قرار دهند. در این راستا، عامل شغل سرپرست خانوار، به عنوان یکی از عوامل مهم تأثیرگذار بر کمیت و کیفیت مسکن، توسط پاسخگویان مورد ارزیابی قرار گرفته است.
ب) میزان تأثیر درآمد سرپرست خانوار بر کیفیت و کمیت مسکن:
عامل دیگری که به عنوان یک عامل مؤثر بر کیفیت و کمیت مسکن، در این پژوهش مورد ارزیابی قرار گرفته است درآمد سرپرست خانوار می باشد.
کیفیت و کمیت مسکن:
عامل قیمت زمین ، به عنوان یکی از عوامل مهم تأثیرگذار بر کمیت و کیفیت مسکن، توسط پاسخگویان مورد ارزیابی قرار گرفته است.نتایج در جدول آورده شده است.
