بخشی از مقاله
عنوان :بررسی نقش فعالیتهاي فرهنگی –مذهبی در اصلاح وتربیت وبازگشت زندانی به زندگی شرافتمندانه
چکیده:
طرح پژوهشی بررسی نقش فعالیتهاي فرهنگی مذهبی بر اصلاح وتربیت زندانیان وبازگشت به زندگی سعادتمندانه در شهر مشهد با هدف شناسایی میزان تاثیر گذاري فهالیتهاي فرهنگی مذهبی در اصلاح وتربیت زندانیان در زندان مرکزي مشهد انجام شده است . 370 زندانی با روش نمونه گیري سهمیه اي تصادفی انتخاب شده ومورد بررسی قرار گرفتند.روش تحقیق به شیوه شبه ازمایشی مقدور نبود. لذا از پاسخگویان خواسته شدکه خود قضاوت کنند و ارزیابی ذهنی پاسخگویان مورد ملاك قرار گرفت.براي تحلیل داده ها از روش امیک هم کمک گرفته شد.ابزار گرد آوري داده ها پرسشنامه بسته می باشد ،براي تعیین روایی پرسشنامه از روایی محتوایی بهره گرفته شده است .ضریب پایایی پرسشنامه بوسیله آلفاي کرونباخ محاسبه شده است وداده هاي گرد آمده با نرم افزاراس پی اس اس مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج نشان می دهد: بیشترین میزان شرکت کننده به ترتیب مربوط به نماز جماعت ، کلاس احکام ، ومراسم ویژه در مناسبتهاي خاص وکلاس قرآن می باشد. که اگر بیشترین میزان دلیل (اولویت اول) شرکت در نماز جماعت ،کلاس احکام ، وکلاس قرآن را در نظر بگیریم رسیدن به آرامش ، یادگیري ووظیفه دینی –اعتقاد- واجبات می دانند.آزمون تی نشان داد کا اثر بخشی نماز جماعت در بین زندانیانی که همیشه در نمازهاي جماعت شرکت می کنند از زندانیانی که گاهی در نمازهاي جماعت شرکت می کنندبیشتر است. مقایسه میانگین شاخصها در دو گروه سابقه دار وبی سابقه بدون کنترل متغییر مدت زمان شرکت در کلاس روانشناسی در کلاسهاي آموزش مذهبی به طور یکسان تاثیر پذیرفته اند و لذا بین نوع سابقه و شرکت در کلاس آموزش مذهبی معنادار نشده است .با استفاده از آزمون تحلیل کواریانس زندانیان سابقه دار از زندانیان بی سابقه که در فعالیتهاي فرهنگی مذهبی شرکت می کنند،(با کنترل متغییر مدت زمان شرکت در کلاس روانشناسی )هیچ تفاوتی بین این دو گروه پیدا نشد واین دوگروه بطور یکسان از شرکت در این کلاسها بهره می برند.
واژگان کلیدي:
فعالیتهاي فرهنگی –مذهبی ،اصلاح وتربیت
مقدمه :
زندان و زندانی اگر چه ناخوشایند ولی از جمله واقعیتهاي موجود در جامعه هستند.وجود افرادي به نام مجرم ،محکوم ویا زندانی به عنوان یک گروه آسیب شناختی که نیازمند دریافت خدمات ویژه اي هستند(سادوك وسادوك 1 ، .( 2000 زندان ابزاري براي مقابله با جرم ونه مجرم است وهدف آنست تابا اقداماتی زمینه هاي وقوع جرم کاهش یافته ومجرمان نیز در زندان اصلاح شوند.
1
وظیفه مهم واساسی سازمان زندانها ،اصلاح وتربیت است. اگر بزهکاران را سالهایی طی تحمل کیفر در زندانها با بهترین امکاانات بهداشتی ،تغذیه اي نگه داري کنیم بدون آنکه بر شخصیت ،روان واندیشه آنها تاثیري بگذاریم وبه منظور باز پروري اجتماعی آنها اقدامی کنیم به صورتی که پس از خروج از زندان وورود به جامعه بازگشتی سعادتمندانه نداشته باشند،در حقیقت همه عمر مددجویان وسرمایه هاي ملی را به هدر دادیم(غضنفري،.( 1387
تمامی فعالیتهایی مذهبی که در جهت تربیت واصلاح فرد وباز پروري وباسازي ورشدوتعالی فردي واجتماعی وي ورسیدن به اهداف عالیه زندان بانی اسلامی در زندان انجام می شودرا فعالیتهاي فرهنگی مذهبی گفته می شود.سازمان زندانها واقدامات تامینی وتربیتی دو وظیفه اصلی را عهده دار می باشد:اجراي مجازات حبس همراه با تعلیم وتربیت وتهذیب اخلاق از طریق انجام فعالیتهاي فرهنگی براي بازگشت مجددموفقیت آمیز بزهکاران به جامعه است.لذا تاثیر گذاري فعالیتهاي فرهنگی را وموارد دیگر که منجر به ایجاد نابهنجاریهاي اجتماعی وبروز جرم می شود را به حداقل می رساند.درعین حال مشاهدات ومشهورات حاکی از آن است که زندانیان در زندان تحت تاثیر اقدامات اصلاحی واقع نشده وامکان بازگشت آنها به عنوان یک فرد عادي جامعه با مشکلات عدیده اي مواجه می شوند،از این رو در مواردي زندانی پس از آزادي دوباره در مسیر مجرمیت قرار می گیرد این باعث به خطر افتادن امنیت عمومی وتشدید هزینه هاي اجراي قانون وعدالت کیفري می شود.
بنابراین به نظر می رسد این موضوع یعنی تاثیر پذیري زندانیان از زندان یکی از مسائل ومعضلات اجتماعی وشایسته پژوهش است ،حال پژوهش حاضر را با این سوال آغاز می کنیم که تاثیر فعالیتهاي فرهنگی براصلاح وتربیت زندانیان وبازگشت آنه به زندگی سعادتمندانه چقدر است؟
بنابزاین می توانیم بگوییم هدف از پژوهش حاضر شناسایی میزان تاثیر گذاري فعالیتهاي فرهنگی –مذهبی در اصلاح وتربیت زندانیان در زندان مرکزي مشهد است. سوالات پژوهش عبارتنداز -1 : میزان حضور زندانیان در فعالیتهاي فرهنگی – مذهبی چقدر است؟-2میزان تاثیر گذاري فعالیتهاي فرهنگی –مذهبی بر اصلاح وتربیت زندانیان ،چقدر است؟ اشرفی در سال 1387 هدف از پژوهش خود را شناخت میزان نیازهاي آموزشی،ورزشی،فرهنگی،هنري،ومذهبی مددجویان کانون اصلاح وتربیت اصفهان وهمچنین شناخت تاثیر برنامه هاي -1 فرهنگی -2 آموزشی -3 هنري -4 ورزشی-5مذهبی در تغییر نگرش واعتقادات مددجویان ذکر کرده است.نتایج حاکی از آن است که بین شرکت کنندگان مددجویان در هرکدام از برنامه هاي فرهنگی ،مذهبی و..در تغییر نگرش رابطه وجود دارد.کاشانی ودیگران (1370) نشان دادند آموزش کلاسیک به شکل موجود نمی تواند براي زندانی موثر باشداز هزار نفري که مورد آمارقرار گرفته بودند تقریبا همه آنها به فیلم سینمایی اظهار علاقه کرده اند که نزدیک %40 آنها از ورزش استقبال کردند ولی در بقیه دروس که به شیوه کلاسیک است کمتر از %10اظهار علاقه کردندکه این آمار حکایت از این دارد که زندانی می خواهد سرگرم باشد تا لابلاي برنامه هاي سرگرم کننده به خود فراموشی بپردازد.لذا باید باتوجه به این گرایش زندانی از برنامه هاي سرگرم کننده مثل سینما ،تئاتر ،ورزش داستانهایی که از فتوت وجوانمردي اولیا دین وبزرگان حکایت می کند استفاده کردوبراي تخلیه بهتر زندانی در ایام سوگواري از مراسم سینه زنی ومداحی واینها باید بصورتی باشد که این سرگرمیها حاوي پیام آموزشی باشد آن هم به صورتی که درحددرك زندانی باشد. عبدي((1381 نشان داد که رفتار مجرمانه رفتاري عقلانی( مبتنی بر سود شخصی ) ا ست .
مهویدي ودیگران در سال 1389که در پژوهشی با هدف بررسی نگرش مذهبی مددجویان زندان زابل قبل از ورود به زندان وبعد از آن صورت گرفته است.نتایج نشان دادکه بین دین باوري مددجویان قبل از ورود به زندان وبعد از آن تفاوت معنی داري وجود داردوهمچنین میانگین دین باوري مددجویان زن نسبت به مددجویان مرد بالاتر است.
2
تحقیقات انجام شده نشان می دهد که برنامه هاي آموزشی ،فرهنگی ،تربیتی ،وحتی برنامه اي که بتواند براي دقایقی زندانی را سرگرم کند،تاثیر قابل توجهی بر تربیت زندانیان وبازگشت زندانیان به زندگی سعادتمندانه داشته است،زیرا اغلب مجرمینی که به زندان می افتند احساس ندامت وپشیمانی از خطاهاي خود وبا انگیزه آزاد شدن از زندان در برنامه هاي تربیتی وآموزشی زندان شرکت می کنند از این طریق هم می خواهند ارزشها وهنجارهاي جامعه را در خود درونی کنندونیز با یادگیري حرفه وهنري بتوانند بعد از آزادي از زندان نهایت استفاده را ببرند.
نقدي که بر اینجا وارد است اینکه علیرغم تاثیر گذاري برنامه ها بر زندانیان وعدم آگاهی از نیازهاي زندانیان شاید ناخواسته نوع برخی از برنامه ها بر تربیت زندانیان تاثیر گذاشته است چرا که بعنوان مثال مجرمی که به دلیل داشتن عدم شغل به انحراف کشیده شده است وبا مجرمی که به دلیل عدم کنترل خشم خود صدمه اي به کسی وارد کرده آموزش هاي شغلی ویا مشاوره هاي روانشناسی بیشتر براو تاثیر گذار خواهد بود از این روتوجه به نیاز زندانیان در جهت تاثیر گذاري برنامه هاي آموزشی ،فرهنگی ،تربیتی خالی از لطف نخواهد بود.
روش :
جامعه آماري کلیه زندانیان حبس شده در زندان مرکزي مشهد که مدت زمان حبس آنها بیشتراز دو ماه است ، چون لیستی از زندانیانی که در فعالیتهاي فرهنگی مذهبی شرکت می کنند در دست نبود قادر به تفکیک این دو گروه نبودیم. وشیوه انتخاب اعضاي نمونه بر اساس فهرستی از زندانیان حبس شده در زندان مرکزي مشهد به صورت تصادفی سیستماتیک تعدادي که براساس نرم افزاراس پی اس اس تعداد آن مشخص شده انتخاب شده اند وتوسط پرسشنامه مورد مصاحبه قرار گرفته اند. روش تحقیق به شیوه آزمایشی مقدور نبود واز آنجا که سنجش ارزیابی شرکت کنندگان در فعالیتهاي فرهنگی مذهبی در قبل از انجام فعالیتها مقدور نبود واطلاعات پایه براي مقایسه عملکرد آنان در قبل وبعد از اجراي آموزش وجود نداشت ،از پاسخگویان خواسته شد که خود قضاوت کنند وارزیابی ذهنی پاسخگویان ملاك قرار گرفت از مصاحبه هاي کیفی بعمل آمده قبل از ساخت پرسشنامه ،علاوه بر کمک گرفتن از این مصاحبه ها در تنظیم پرسشنامه از آن در تحلیل داده ها نیز استفاده شد،روش امیک (نگاه از درون ) که در آن "مقولات فکري گروه مورد تحقیق برباي توصیف نگرش ورفتارهایشان مورد تاکید قرار می گیرد."(محمدي،.(1387 ابزار اندازه گیري وجمع آوري داده ها مصاحبه وپرسشنامه محقق ساخته است و بطور پیمایشی داده ها تهیه می شودوبراي ساختن پرسشنامه ، از مصاحبه هاي عمیقی که با زندانیان زن ومرد حبس شده در زندان مرکزي مشهد صورت گرفته، استفاده شده است.
در طول روند پژوهش از معیار روایی محتوایی استفاده شده است .ما در ارزیابی روایی محتوایی ابزار اندازه گیري کوشیده ایم تاحد توان خود به این سوال پاسخ دهیم "آیا مواد یا محتوي این وسیله اندازه گیري معرف محتوا یا مجموعه خصوصیات مورد اندازه گیري هست ؟(کرینچر: (133 که در این پرسشنامه در اختیار چند نفراز اسا تید دانشگاه قرار گرفت تا روایی محتوایی تحقیق مورد بررسی قرار گرفت.دراین پژوهش براي سنجش قابلیت اعتماد(پایایی) معرفهاي ابزار سنجش پس از اتمام پرسشنامه توسط نمونه آماري از آزمون آلفاي کرونباخ استفاده شده است.
3
اطلاعات جمع آوري شده در این پژوهش با استفاده از نرم افزار اس پی اس اس مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. شاخصهاي توصیفی مورد استفاده شامل محاسبه میانگین بوده اند ، علاوه بر این در ارائه یافته هاذ از جداول توزیع فراوانی ریا، محاسبه در صدها و رسم نمودارها استفاده شده است. شاخصهاي استنباطی مورد استفاده شامل آزمون تی براي تعیین معنادار بودن تفاوت هاي مشاهده شده بین میانگین ها و تحلیل کواریانس براي تعیین معنادار بودن تفاوت هاي مشاهده شده بین میانگین ها با قصد کنترل بعضی از متغییرها می باشد.
نتایج :
گویه شرکت در نمازهاي جماعت 24 / 5 : درصد از زندانیان در نماز صبح همیشه شرکت می کنند ، 29 درصد زندانیان نماز صبح را گاهی اوقات بجا می آورند و 46/5 درصد در نماز صبح اصلا شرکت نمی کنند. 59/ 3 درصد زندانیان نماز صبح وعصر را هیشه بجا می آورند ،22/2درصد گاهی اوقات شرکت میکنند و18/ 4درصد بقیه زندانیان در نماز صبح وعصر شرکت نمیکنند.59/3 درصد زندانیان نماز مغرب وعشارا همیشه بجا می اورند ، 22/ 2 درصد گاهی اوقات شرکت می کنند و18/4 درصد دیگر اصلا نماز در نماز مغرب وعشا شرکت نمی کنند.
جدول شماره یک:
توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب ارزیابی شرکت در نمازهاي جماعت
جدول شماره دو:
توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب اولویت بندي شرکت در نمازهاي جماعت
چدول شماره سه:
توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب شرکت در کلاسهاي آموزش مذهبی
جدول شماره :4
توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب اولویت بندي شرکت در کلاس قرآن
