بخشی از مقاله
چکیده
مکان هایی که بتوانند براي منظورهاي متنوعی به کار آیند ، در مقایسه با مکان هایی که براي کاربردي مشخص و محدودي طراحی شده اند حق انتخاب هاي بیشتري را به کاربران عرضه می دارند چفمحیط هایی که قابلیت عرضه چنین گزینه هایی را داشته باشند داراي کیفیتی هستند که آن را »انعطاف پذیري«فمی نامیم چفدر فضاي معماري امروز با وجود جهانی شدن ، تحولات سریع در تکنولوژي که تأثیر مستقیم بر روابط انسانی و فعالیت هاي اجتماعی دارد، بی هویتی به چشم می خورد.
حس تعلق به محیط ،انگیزه هاي انسان امروز را درحفظ ، مراقبت و ارتقاء کیفیت فضایی محیط اطرافش به شدت کاهش داده است گویی انسان همچون ماشینی تنها به منظور انجام فعالیت خاص در فضا قرار گرفته است و هیچ حقی از محیط اطراف خود ندارد چفحس تعلق به فضا احساس مسؤلیت افراد را به میزان قابل توجهی افزایش می دهد وفتأثیراتفمثبت زیادي در راندمان فعالیت کارکنان اداره دارد ومتقابلاعدم احساس مسؤلیت نسبت به محیط پیامد هایی ناهنجار را به دنبال خواهد داشت
روش تحقیق از طریق مطالعات اسنادي و استفاده از منابع انترنتی موثق خواهد بود چفاین تحقیق بر آن است که عوامل مؤثر ایجاد حس تعلق به طراحی داخلی فضاهاي اداري و نتیجتا ایجاد محیطی خودبانفرا معرفی نمایدچدر این پژوهش نمونه هاي مطلوبی از فضاهاي اداري به دقت مورد تحلیل قرار گرفته و بنابراین نقشه هاي مختلف از آنها میزان انعطاف پذیري در طراحی داخلی ،کار یا فضاي اداري مشخص شودچنتایج این تحقیق می تواند به عنوان ضوابطی براي طراحی فضاهاي اداري کار آمد مورد استفاده قرار گیرد
مقدمه :
با شروع مدرنیسم و تغییراتی که در تمام ابعادزندگی بشر ایجاد کرد،اقتصاد و مشاغل به سمت و سوي صنعتی شدن گرویدندچکارخانجات تولیدي و صنعتی،دفاتر و ادارات دولتی و خصوصی محصول این دوره و زاییده نظام بورژوازي بودندچدر دوره اي که سرمایه داران روز به روز ثروتمندتر می شدند کارگران و کارمندان براي گذران زندگی خود حدود نیمی از شبانه روز را به کار اختصاص می دادندچدیدگاه افراط گرایانهفي نظام هاي اداري مدرنیسم درباره صنعت و تکنولوژي که از نتایج آن بی توجهی به هویت و نیازهاي انسانی بود،انسان را به مثابه ماشین و ابزاري در خدمت صنعت بدل کردچمعماري نیز از قافله مدرنیزاسیون عقب نماند و همراستا با اتفاقات روز حرکت کرد
فضاها با مقیاسهایی که چندان با محیطهاي انسانی هماهنگی نداشت ثمره این دوره بود انسان مانند برده صرفا براي انجام وظایف از پیش تعریف شده در ادارات فعالیت میکرد بی آنکه ذره اي از خود اختیار داشته باشد در چنین فضایی انسان نقش خود را در محیط اطرافش درك نمی کند نتیجه آن نارضایتی شغلی فرد و پایین آمدن راندمان کار است غالبا قدرت اصلی تصمیم گیري درباره چگونگی یک مکان در دست پرداخت کننده ي هزینه ها پکارفرماژفاست وفکاربران کمترین تأثیر را در تعیین کیفیت هاي فضایی دارندچطراحان نیز معمولا به جنبه هاي خاصی توجه دارند که کارفرمایان تعریف می کنندچاز این رو تأمین بالاترین حد کارایی براي فضاها ضمن جلوگیري از تداخل عملکردهاي مختلف یک طراحی ایده آل قلمداد می شودچدر ادامه مفهوم انعطاف پذیري ، تاثیر آن بر نقش انگیزي و نقش آن بر بالا بردن راندمان کار در محیط هاي اداري بررسی میشود
تعریف و ماهیت انعطاف پذیري
در معماري و طراحی محیط منظور از qواژه انعطاف پذیري،ساماندهی فضاي انسان ساخت و تغییردر آن براي دستفف یابی به شراي،نیازها و کاربست هاي جدید استچاز آنجا که عناصر سازنده هر فضاي معماري تعریف کلیت آن هستند براي دست یابی به فضاي انعطاف پذیر،باید عناصر سازنده یا اجزاي آن نیز انعطاف پذیر باشند میزان اهمیت انعطاف پذیري در فضاهاي بیرونی و درونی یکسان است
ادوارد هال براي تعریف فضاي معماري و عناصر موثر در آن سه گونه را معرفی کرده است که عبارتند ازفففضا با سیماي تثبیت شده شامل عناصر غیرقابل جابجایی از قبیل دیوارهاي باربر،کف ها،پنجره ها و غیره،فضاي نیمه تثبیت شده چیدمان و اثاث قابل جابجایی خانه فضاي بی شکل که از ارتباط میان ساکنین و بهره برداران از خانه بوجود می آید
معضلات انعطاف پذیري
تمایلات طراحان به سمت ایجاد فضاهاي اختصاصی است،فضاهایی که هرکدام مشخصا از هم جداشده باشندچف اما در چنین فضاهایی غالباً امکان جریان یافتن فعالیت هاي دیگر بسیار مشکل استچفاین روند منافع،سازندگان را در راستاي کاهش قدرت انتخاب کاربران فضا سوق می دهد همچنین در فضاهاي عمومیپلژ،این خود فعالیت ها هستند که به عنوان یک عامل پشتیبان مهم براي سایر فعالیت ها عمل می کنند یکی از دلایل حضور مردم در این گونه فضاها ایجاد ارتباط اجتماعی با دیگر هم نوعان است نتیجتاً اگر فضاهاي عمومی به منظور انجام فعالیت هاي مجزا از یکدیگر به واحدهاي جدا از هم تفکیک می شود و مفهوم انعطاف پذیري خدشه دار می گرددچ طراحان نمی توانند راهکارهاي کارفرمایان یا سازندگان را به طور قاطع تغییر دهندچف اما قادر هستند با ارائه ي راه حل هایی مقرون به صرفه پصرفا با دقت در طراحی عناصر و عوامل که لاجرم جزیی از یک مجموعه هستندژفتا حدي جایگاه مفهوم انعطاف پذیري را در طرح خود تقویت نمایند
انعطاف پذیري در سطوح مختلف:
١. انعطاف پذیري در مقیاس کلان در مورد توانایی تغییرپذیري در کاربري کل ساختمان به مثابه یک واحد کلی و یا قسمت هاي عمده یک ساختمان است بدین وسیله تنوع کاربري ها در محدوده ي حوزهفافزایش می یابد انعطاف پذیري در این مقیاس به این دلیل که با تغییرات کاربري عمده و اساسی سروکار پیدا می کند، با الزامات طراحانه فراگیر و کلی ساختمان در می آمیزد، لذا ضرورت دارد که در این مراحل طراحی مورد توجه قرار گیرد
٢. انعطاف پذیري در مقیاس خرد، قابلیت ایجاد فضاهایی خاص به منظور انجام گستره ي وسیعی از عملکرد ها را مورد نظر قرار می دهد این مقیاس از انعطاف پذیري عمدتاً با سازوکار زندگی اکثریت وسیعی از کاربران متعارف سازگاري داردچفاین مقوله بر کیفیت محیطی در فعالیت ها و قدرت انتخاب روزمره اکثریت مردم تأثیر مستقیم می گذارد، لذا بسی مهم و با اهمیت تلقی می گردد
این مقیاس از انعطاف پذیري با تصمیم گیري هاي طراحانه ریزتر و جزیی تر درگیري پیدا می کندچف بنابراین براي کاربران اهمیت حیاتی داشته و می توان در سطوح بعدي مورد بررسی قرار می گیرد معمولا در ساختمان ها بخش هاي متنوعی که از امکانات بالقوه جهت تأثیر گذاري یا مداخله در انعطاف پذیري برخوردارند در اغلب ساختمان ها فضاهایی براي جاي دادن تأسیسات و خدمات مشترك مانند راه پله ها و آسانسورها، داکت ها وجود دارداین فضاها معمولا حوزه یا هسته ي مستحکم و با ثبات بنا محسوب می شوند
این فضا معمولا احتمال تغییر عملکرد در طول عمر مفید ساختمان خیلی کم استچفاین هسته ها یا حوزه هاي با ثبات پر استحکام باید در جایی قرار بگیرند که براي کارکرد سایر فضاها محدودیت ایجاد نکنندچاز طرف دیگر براي برخی از فعالیت هاي داخل ساختمان ممکن است قابلیت توسعه در فضاهاي عمومی مجموعه سودمند باشدچدر صورت وقوع چنین جریانی کاربران در فعالیت فضاهاي عمومی مشارکت خواهند داشت همچنین فعالیت هاي داخلی دیگر نیز ممکن است بر سطح فعالیت هاي بیرونی مداخله نموده و یا بر آنها تأثیر گذارد تماس بصري با فعالیت هاي داخلی می تواند آن امکان را براي تماشاگر فضا را دلپذیرتر می کند در صورت مثبت بودن تأثیر بخش داخلی بر فضاهاي بیرونی آن فضا از کیفیت هایی برخوردار می شود که طراحان باید آنها را مورد توجه قرار دهد
انعطاف پذیري در ٣ سطح اعمال می گردد
١. شکل فضا : شکل فضا بر تعداد فعالیت هاي متفاوتی که می تواند در سطح مشخص انجام پذیرند تأثیر می گذارد در این مورد فضاهاي مربع شکل از فضاهاي باریک و کشیده مناسبتر بوده و در عین حال ایجاد انعطاف پذیري مقرون به صرفه تر نیز می باشد
٢. اندازه ي فضا : غالبا فضاهاي بزرگتر پذیراي گسترهی وسیعتري از فعالیت ها نسبت به فضاهاي کوچکتر می باشند اما وقتی اندازه اتاق ها از یک مقدار مشخص تجاوز می کند سیر صعودي افزایش فعالیت ها کاهش می یابد، این بدان معناست که اندازه ي فضا یک حد بهینه دارد ضاهایی که با هزینه معلوم بالاترین قدرت انتخاب را ارائه می دهد ایده آل ترین فضا از نظر انعطاف پذیري است
