بخشی از مقاله
چکیده
طرح و احداث باغ موزه دفاع مقدس با هدف نمایش حقایق دفاع مقدس و آشنایی نسل هایی که جنگ را لمس نکرده اند یکی از موضوعاتی که می تواند میراث مادی - یادگارهای جنگ - و معنوی - ارزش ها - سال های دفاع مقدس را حفظ کرده و به نسل های آینده انتقال دهد. جوانان برای بازدید از مکان های فرهنگی نیاز به انگیزه و حس تعلق به مکان دارند تا بتوانند دورهم جمع شده و از گذشته و حقایق جنگ تحمیلی اطلاع پیدا کنند.
در استان مازندران به دلیل گردش پذیر بودن آن سالانه تعداد کثیری از جوانان برای گردش به این استان سفر می کنند که این فرصت بسیار مناسبی جهت بازدید از باغ موزه دفاع مقدس می باشد. نوشتار پیش رو مطالعاتی مقدماتی جهت طراحی موزه دفاع مقدس می باشد که باهدف شناخت پتانسیل ها و محدودیت های موضوعی و بستر طراحی گردآوری شده است در طراحی این باغ موزه ضمن الگو برداری از فرهنگ و عقاید و ارزش های دفاع مقدس سعی در تنوع و نوگرایی در طرح و بهره گیری از حس تعلق خواهد شد.
.1 مقدمه
تعامل اجتماعی به معنای ایجاد رابطه بین دو نفر یا بیشتر است که منجر به واکنشی میان آنها شود و این نوع واکنش برای هر دو طرف شناخته شده است. بنابراین روابط بدون معنا در زمره این تعریف قرار نمی گیرند. البته تعاریف دیگری نیز برای تعاملات اجتماعی وجود دارد به عنوان نمونه، تعامل اجتماعی و برقراری ارتباط، می تواند یک موضوع فیزیکی، یک نگاه، یک مکالمه و ارتباط بین افراد باشد که خود مستلزم تعریف رویدادها و فعالیت های متناسب و در نتیجه نقش پذیری مردم در فضا و عضویت آنها در گروه ها و شبکه های اجتماعی است.
فضاهای فرهنگی به عنوان بخشی ازفضاهای عموم، افراد را درون سازمان های فضایی گوناگون به صورت اختیاری و برای انجام فعالیت های فرهنگی واجتماعی گردهم می آوردند. این فضاها، محل مناسبی برای برقراری تعاملات اجتماعی محسوب می شوند و نقش مهمی درایجاد وارتقای تعاملات و ارتباط افراد با یکدیگر وزندگی اجتماعی آن ها دارد. با درک چگونگی ارتباط محیط انسان وروابط اجتماعی میان افراد می توان معماران وطراحان را در جهت طراحی مناسب چنین فضاهایی مخصوصا موزه ها یاری رساند. نقش حیاتی موزه ها در جوامع بشری نقشی بدیع، ماندگار و مروج ناب ترین پدیده های فرهنگی است موزه ها از معدود مراکز حفظ یادگاران نسل گذشته و در حقیقت فرزندان هنر و تاریخ هستند.
هر یک از این اشیا در عین بی زبانی به هزار زبان سخن می گویند؛ زیرا اسناد معتبری از هنر، فرهنگ و تاریخ را ارایه می دهند. باغ موزه دفاع مقدس یادگاری از دوران تجاوز دشمن بعثی به خاک ایران است که با سلحشوری و رشادت بهترین فرزندان این آب و خاک ناکام ماند. میراثی ماندگار که با بهره گیری از بهترین و آخرین تکنولوژی های روز بهترین فضا را برای معرفی فرهنگ پایداری به نسل امروز فراهم می کند. آنهایی که آن روزها را ندیده اند و به یاد ندارند امروز به دنبال تاریخی ملموس تر از دفاع مقدس می گردند. تاریخی که روایت آن در کتاب ها، تلویزیون و سینما نتوانسته فرهنگ ایثار و شهادت را به درستی به نسل امروز منتقل کنند.
در حالی که برخی کشور ها در مورد وقایع اینچنینی آنچنان حماسه سرایی و داستان سرایی می کنند گویی که قهرمانان آنان قدرت ماورایی داشتند حال آنکه مرور شجاعت ها و ایثارگری های رزمندگان ایران نشان می دهد جنگ یکی از پیچیده ترین پدیده های اجتماعی است که نقش و تاثیر آن در شکل گیری تاریخ بسیار مهم می باشد و به عنوان یک متغیر مهم در تحول حیات اجتماعی نقش بازی می کند.
جنگ عمری به درازای عمر بشر دارد و از زمان پیدایش اولین انسانها در زمین، درگیری در زمین وجود داشته است. در تاریخ کشورمان جنگ های متعددی رخ داده که جدیدترین آن جنگ عراق علیه ایران می باشد. از سویی دیگر هویت به معنای چیستی و تقابل اثر سه قطب مخالف، من، ما و دیگران است که دارای ابعاد مختلف کالبدی مکانی، فرهنگی اجتماعی، اقتصادی، سیاسی است.
هویت مکانی تمایزات و تصورات مکان را بازگو می کند و به عنوان مبنای شناخت مکان، در مقابل موجودیتی مجزا عمل می کند. اینصرفاً بدان معنا است که هر مکان، نشان منحصر به فردی دارد و قابل شناسایی است. از طرفی کالبد محیط به عنوان مهم ترین عنصر عینی هویت مکانی، نقش موثری ایفا می کند. تاریخ و گذشته مایه هویت هستند. افراد با مراجعه به تاریخ عواملی را برای افتخار و همبستگی با آن می یابند و از آن برای همراهی درآینده بهره می برند توسعه پایدار و همه جانبه کشور، بستر مناسبی برای حفظ ثبات و امنیت جامعه را فراهم می آورد و نگاه هویت ساز را به درون متمرکز می سازد. اگر جامعه ای دارای حس تعلق باشد، افراد آن جامعه، فرهنگ و ارزش های خود را گرامی خواهند داشت.
از جمله عوامل موثر در هویت و منش ملی جنگ است، که به عنوان یک عامل تغییر و دگرگونی در هر جامعه ای، وجدان گروهی و جمعی انسان ها را حساس می کند و در این رابطه روی هویت فردی، اجتماعی و ملی اثر می گذارد. از این رو بررسی تاثیر جنگ و لزوم انتقال تجربه به نسل های بعدی به منظور جلوگیری از شکاف نسل ها و آشنایی با تاریخ سرزمین، نیازمند حفظ آثار است که از طریق موزه صورت می گیرد.این مجموعه در نظر دارد تا علاوه بر ایجاد بستری مناسب به منظور به نمایش گذاشتن آثار، خود مجموعه نیز از نقطه نظر فضایی نقش موثری در جذب مخاطب و تاثیر بر او ایفا نماید.
به همین منظور از بکارگیری لفظ مدرن موزه به تنهایی پرهیز میکند، در واقع این مجموعه سعی می نماید تا از مفهوم مدرن امروزی موزه که همچون جعبهای تکنولوژی بمنظور نمایش آثار است به فضایی دست یابد که با ایجاد پیوستگی فضایی درون و برون و با بهرهمندی از نور طبیعی،آب وگیاهان خود نقش مهمی در تاثیر بر مخاطب ایفا نماید. میراثی ماندگار که با بهره گیری از بهترین و آخرین تکنولوژیهای روز بهترین فضا را برای معرفی فرهنگ پایداری به نسل امروز فراهم می کند.
.2 پیشینه تحقیق
تاکنون کمتر پژوهشی جامع در موردنقش فرهنگی و مذهبی طراحی باغ موزه دفاع مقدس انجام شده است. بیشتر پژوهش های انجام شده داخلی در رشته های معماری انجام شده اند و به جنبه های معماری موزه های جنگ پرداخته اند. برخی پژوهش هایی که درباره مسائلی به جز معماری پرداخته اند از روشهای کتابخانه ای و اسنادی استفاده کرده اند.
در پژوهش خود باعنوان» موزه دفاع مقدس … می نویسد: به نظر می رسد که امروزه زندگی و جنگ به گو نه های به هم آمیخته شد هاند که جنگ بخشی از رسان ههای صوتی و تصویری را از آن خود نموده، لذا لزوماین آمیختگی و ارتباط نزدیک در کالبدهای فیزیکی نیز احساس میشود .امروزه، این مفهوم با فر مهای بسیار متفاوت و متضاد در معماری نیز وارد شده و به جولانگاهی تازه تبدیل شده است. باوجود این، طراحی و ساخت موزه های صلح هنوز به اندازه موزه های جنگ معمول نگشته چراکه طرفداران صلح جمعی و مدافعان حقوق بشر هنوز به گستردگی مورد نیاز نیستند .
در جریان این تحقیق و طراحی تلاش می شود تا پارادوکس ذکر شده توسط دو گروه مورد مطالعه دقیق تر قرار گیرد و نیز نمونه هایی از ساخت موزه های مختلف با اهداف متفاوت و نیز راهبرد طراحی هریک از این موزه ها مطالعه شود .در بخش دوم، این مطالعات دو مفهوم جنگ و صلح بررسی شده و انواع و لزوم وجود هریک معرفی میگردد . در این بخش، همچنین، نمادهای صلح و تاریخ مختصری از جنگ های جهانی اتفاق افتاده و روند بسط و گسترش صلح مطالعه میشود .
در جریان مطالعات جزئی، ابتدا به بررسی سایت و اقلیم تهران پرداخته و سایت مجموعه در میدان ونک به عنوان بهترین محل نمایش این موضوع در کنار کاربری های تجاری و تفریحی اطراف پیشنهاد میشود .بخش دوم مطالعات جزئی مربوط به توضیح و تفسیر مفهوم اولیه، فرم وکاربری مجموعه پیشنهادی و در نهایت مدارک طراحی معرفی می گردند .در جریان طراحی، با استفاده از پرسشنامه های در باب جنگ و صلح، لزوم تحقیق در مورد موضوع پیشنهادی و فرم و عملکرد هر دو نوع موزه نمایش داده شده است .جالب توجه است که 85 درصد از زنان، ساخت موزه صلح را به جای موزه جنگ و 90 درصد از آقایان ساخت موزه جنگ را در جهت کاهش این واقعیت مؤثر دانسته اند
در پژوهش خود باعنوان »باغ موزه دفاع مقدس آئینه حماسه وحضور … می نویسد: باتوجه هر جامعه یا ملتی به مفاهیم نوین» هویت …و» ارز شهای اجتماعی … موزه ها - یادخانه ها - در آن سرزمین پدید می آیند و با ثبت و ضبط و پیش چشم آوردن مظاهر مادی و معنوی گذشته های تاریخی هر جامعه و استمرار بخشیدن به هویت های جوامع در گذر زمان همچنان برجای می مانند و جایگاه و اعتبار خود را حفظ می کنند. در این عصر، هر پاره سند یا شیء به جا مانده از رخدادهای تاریخی خواه نماینده ارزش های مثبت و خواه چون سندی از شرارت و ضدیت با ارز شها خواه بنای روحانی کلیسای جامع، خواه کوره های آدم سوزی آشویتس و دخائو با دقت و امانت حفظ می شود تا همچون ادوار کهن، حاوی مفاهیمی چون عبرت یا انتقال تجربی مادی و معنوی برای آیندگان باشد .
در این میان، دفاع 8 ساله ملت ایران نقطه عطف تحولات، جهت گیری ها، و شکل گیری روندهای ملی، روحی، و اعتقادی ملت ایران در تاریخ معاصر به شمار میآید و بی گمان بازتاب واقعیت های مستتر در آن و درک و کشف ارزش ها و فضیلت های آن یک الزام ملی- دینی به شمار میآید .طرح یادمانی برای این نبرد، نه فقط یادآوری حماس های برای نسل های تازه و آیندگان، بلکه تجدید میثاق ملتی است با هویت و معنای حضور خویش و راهنمای مسیری که این ملت باید بپیماید و در جهان آشفته و نابرابر کنونی به پیش رود
.3 هدف تحقیق
نمایش حقایق دفاع مقدس و آشنایی نسل هایی که جنگ را لمس نکرده اند. بوجود آوردن حس تعلق به مکان در راهبردهای طراحی معماری موزه
.4 تعریف موزه
ریشه واژه موزه از لغت یونانی »موزین1« به معنای مقر زندگی موز» 2 الهه هنر« در اساطیر یونان باستان اقتباس شده است. و در زبان انگلیسی میوزیم1 را به خود گرفته است. در حوالی دهه ی 1290 ه.ق تلفظ فرانسه - موزه - به زبان فارسی نیز راه یافت، پیشینه ی آن باز می گردد به سفرهای ناصرالدین شاه قاجار به اروپا و دیدن موزه های آن دیار موزه های آن دیار
