بخشی از مقاله
چکیده: مطالعات بینالملی تیمز و پرلز تحت نظر انجمن بینالمللی ارزشیابی پیشرفت تحصیلی1 که یک نهاد مستقل پژوهشی معتبر با سابقهای بیش از نیم قرن و انجام دهها مطالعه تطبیقی در سطح جهان است میباشد. هدف نهایی انجمن بینالمللی، ارزشیابی پیشرفت تحصیلی کشف و شناسایی نقاط ضعف و قوت نظامهای آموزشی کشورهای عضو، و ارائه راهکارهای علمی و عملی برخاسته از یافتههای پژوهشی در جهت بهبود فرآیند یاددهی یادگیری میباشد. کشور جمهوری اسلامی ایران به منظور ارزیابی و بهبود نظام آموزشی خود از سال 1370 برابر با 1991 میلادی همکاری خود را با انجمن بینالمللی ارزشیابی پیشرفت تحصیلی آغاز نمود . و تاکنون در پنج مطالعهی تیمز2 در فاصله سال های 1995 ، 1999 ، 2003، 2007 وتیمز پیشرفته 2008 و نیز در دو مطالعه پرلز3 در فاصله سالهای 2001 و 2006 شرکت نموده است. از آنجا که این مطالعات تصویرنسبتاً جامع و واقعی از عملکرد نظامهای آموزشی کشورها را در قالب برنامهی درسی قصد شده ، برنامه درسی اجرا شده ، برنامهی درسی کسب شده نشان میدهد. بررسی تحلیلی هر یک از این مؤلفهها میتواند سهم عوامل مؤثر بر روند عملکرد تحصیلی دانشآموزان را در مراحل مختلف مشخص کند.
واژگان کلیدی: تیمز، عملکرد تحصیلی دانش آموزان، ارزشیابی تحصیلی، درس ریاضی، آموزش و پرورش
-1 مقدمه
مطالعه بینالمللی روند آموزش ریاضیات و علوم - تیمز - و مطالعه بینالمللی پیشرفت سواد خواندن - پرلز - از مهم ترین و وسیع ترین مطالعات تطبیقی در قلمرو ارزشیابی پیشرفت تحصیلی است که عملکرد تحصیلی دانش آموزان بیش از 60 کشور جهان را در دروس ریاضیات، علوم و سواد خواندن می سنجد.
شناسایی دقیق مسائل و چگونگی حل مساله به ما کمک می کند تا در حل مشکلات مربوط به تدریس بهتر عمل کنیم. یکی ازراه های شناسایی حل دقیق مشکلات مربوط به تحصیل دانش آموزان توجه به نتایج و بازخوردهای ارائه شده ازآن می باشد. پس از بررسی نتایج در کشورمان و آمارهای بین المللی به خصوص در درس ریاضی، ضعف خواندن مسأله ، حل مسائل، استدلال ، به کارگیری الگویابی و سایر موارد مشاهده گردید. هرچند نتایج دانش آموزان ایرانی از برگزاری اولین آزمونی که شرکت کردند از روند صعودی معناداری برخوردار بوده است ولی هنوز به معیارهای میانگین بین المللی نرسیده است. از طرفی کشورهایی چون سنگاپور ، کره و ژاپن در طی دو دوره اول و دوم به یکباره از درجات پایین به صدر جدول این مطالعات نقل مکان کرده اند - سلسبیلی، . - 1378
-2 بررسی کارهای موجود
تیمز - مطالعه بین المللی روند آموزش ریاضیات وعلوم - روند پیشرفت ریاضیات وعلوم را در پایه ی چهارم ابتدائی و سوم راهنمائی ارزیابی می کند. تیمز یکی از پروژه های است که با یک چرخه ی منظم چهارساله اجرا می شود که ریاضیات وعلوم را در سال های 1995، 1999، 2003، 2007، 2011 و 2015 مورد ارزیابی قرارداده است. تیمز همچنین برای تدارک چشم اندازها ی مقایسه ای درمورد روند پیشرفت درنظام های آموزشی متفاوت شیوه های سازماندهی مدارس و فعالیت های آموزشی یک آرایه غنی از اطلاعات پیشینه ای راجمع آوری می کند. تیمز به عنوان محور اصلی مطالعات منظم انجمن بین المللی، ارزشیابی پیشرفت تحصیلی را تشکیل می دهد. اطلاعات درمورد شیوه های آموزشی استفاده شده برای اجرای برنامه ی درسی از طریق پرسش نامه هایی که توسط معلمان و مدیران دانش آموزان ارزیابی شده تکمیل می شود و توسط انجمن مسئولیت، هدایت و مدیریت این پروژه - تیمز - به مرکز بین المللی ISC درکالج بوستون - دانشکده علوم تربیتی آمریکا - محول گردیده است. تدوین آزمون تیمز 2007 با مشارکت کشورهای شرکت کننده صورت گرفته است.
IEA نام اختصاری انجمن بین المللی پیشرفت تحصیلی می باشد و موسسه ای است که اجرای این پروژه و پروژه های قبلی اولین مطالعه بین المللی ریاضی4 و دومین مطالعه بین المللی علوم5 را بر عهده داشته است. موسسه ها و سازمان های مختلف ، IEA را در اجرای طرح تیمز یاری رسانده اند. رهبری این پروژه به عهده ی مرکز بین المللی مطالعه ، مستقر در دانشگاه بوستون امریکا بوده و برنامه ریزی وکنترل مراحل مختلف نمونه گیری مطالعه در مرکز آمار کانادا6 و ممیزی و بررسی صحت داده های دریافتی در مرکز پردازش اطلاعاتی IEA مستقر در هامبورگ آلمان انجام گرفته است. تجزیه و تحلیل اطلاعات توسط مرکز تحقیقات آموزشی استرالیا7 و تهیه ی گزارش رسمی و بین المللی توسط دانشگاه بوستون آمریکا انجام گرفته است. درهرکشور شرکت کننده یک نفر به عنوان هماهنگ کننده ملی، اجرای دقیق پروژه را به عهده دارد - مرکز مطالعات تیمز و پرلز، - 93
مطالعه تیمز به کشورهای شرکت کننده کمک می کند تا به ارزیابی و نظارت بر آموزش ریاضیات را در یک فاصله زمانی میان کشورها بپردازد.کشورها نیز با شرکت در این مطالعه می توانند :
- اطلاعات جامع و کاملی را در مورد آنچه دانش آموزان در پایه های چهارم و هشتم و در این فاصله زمانی در حوزه ریاضیات یاد گرفته اند به دست آورند.
- پیشرفت بین المللی یادگیری ریاضیات را در یک فاصله زمانی مورد بررسی قرار دهند.
- جنبه های رشد اطلاعات علمی و اطلاعات مربوط به ریاضی و رشد مهارت های دانش آموزان را از پایه چهارم تا پایه هشتم مشخص کنند.
- درک این مطلب که چه دانش آموزانی محتوا و مفاهیم را بهتر یاد می گیرند.
- شناسایی متغیرهای کلیدی و شاخص ها در سیاست های برنامه آموزشی و درسی هریک از کشورها
- مطالب و موضوعات سیاست های داخلی کشورها را نشان می دهند.
- مقایسه عادلانه دانش آموزان در ریاضیات کشورها
- در اختیار گذاشتن فرصت های برابر یادگیری ریاضیات در کشورها
ازاهداف مورد نظر مرکز بین المللی تیمز می توان این چنین برشمرد:
• ارزشیابی ازکیفیت نظام آموزشی کشورها
• ارتقاء سطح یادگیری نظام های آموزشی جهان
• بهبود سیاست ها و برنامه ریزی های آموزشی مربوط به فرایند یاددهی- یادگیری در جهان
• بررسی متوسط و میزان افزایش عملکرد دانش آموزان در هر یک از کشورها
• ترسیم تصویرینسبتاً جامع و واقعی از عمکرد نظام های آموزشی جهان در قالب الگوی برنامه درسی قصد شده، اجرا شده و کسب شده
• بررسی میزان اثرگذاری و تغییرات ایجاد شده در منابع، امکانات و فعالیت های مدارس در کشورها
هدف نهایی این انجمن ارتقاء سطح یادگیری در درون نظام های آموزش کشورها از طریق مطالعات تطبیقی درمورد سیاست آموزشی و شیوه های اجرایی مربوط به آن ها است - بخشعلی زاده، - 1385
اهداف کلی مطالعه تیمز را می توان اینگونه برشمرد:
الف - اهداف تیمز 1995 در ابتدایی
• بررسی عملکرد دانش آموزان سوم و چهارم در دروس ریاضی و علوم.
• مقایسه عملکرد دانش آموزان هر کشور با میانگین جهانی و هر یک از کشورها.
• بررسی برنامه های قصد شده، اجرا شده، کسب شده در ریاضی و علوم.
• بررسی عوامل مؤثر در پیشرفت تحصیلی مانند: پیشینه فرهنگی، نظام های آموزشی، برنامه درسی، روش های تدریس، اهداف آموزشی و ویژگی های مدارس.
ب - اهداف تیمز 1999 در ابتدایی :
در تیمز 99 به اهداف تیمز 95 بعد از گذشت 4 سال و همین طور بررسی میزان تأثیرگذاری تغییرات ایجاد شده در منابع و امکانات آموزشی و فعالیت های داخل و خارج از مدرسه پرداخته شد.
ج - اهداف تیمز 2003 در ابتدایی:
به بررسی اهداف تیمز 99 بعد از گذشت 4 سال و 8 سال از تیمز 95 پرداخته شد.
د - اهداف تیمز 2007 در ابتدایی:
ضمن توجه به اهداف تیمزهای قبلی به حوزه های محتوایی و موضوعی خاص منوط به هر حوزه نیز پرداخته شد و توجه به سه وجه برنامه آموزشی را نیزشامل شد:
• برنامه قصد شده
• برنامه اجرا شده
• برنامه کسب شده
ه - اهداف تیمز 2011 در ابتدایی:
این دوره ضمن توجه به اهداف دوره های قبل، توجه ویژه ای به الگوهای برنامه درسی قصد شده، اجرا شده و کسب شده، صورت گرفت و هم زمانی اجرای آن با پرلز جهت شناسایی و ارتباط سواد
خواندن با ریاضی و علوم از جمله اهداف بود که به آن پرداخته شد. همچنین روند تغییرات کشورها در مقایسه با عملکرد نتایج دوره قبل تیمز و همچنین بررسی اثرگذاری تیمز بر نظام آموزشی کشورهای عضو از جمله اهداف دیگر به شمار می رفت - بخشعلی زاده، 1393، ص37 الی ص - 39
ویژگی های تیمز
• بین المللی بودن و هم کاری همه جانبه اعضای انجمن
• تأکید بر سیاست ها و عملکردهای آموزش و یادگیری
از دلایل شرکت کشورها در تیمزمی توان اینگونه برشمرد:
- به دست آوردن اطلاعات جامع و کلی پایه چهارم در زمینه مفاهیم ریاضیات، فرآیندها و گرایش هایی که از آن یاد گرفته اند.
- ارزیابی پیشرفت بین المللی یادگیری ریاضیات در یک فاصله زمانی دانش آموزان پایه چهارم
- جنبه های رشد اطلاعات علمی مربوط به ریاضی و رشد مهارت های دانش آموزان را از پایه چهارم تا هشتم مشخص می کند.
- درک این مطلب که چه دانش آموزانی محتوا و مفاهیم را بهتر یاد می گیرند.
- سیاست های داخلی در نظام آموزشی یک کشور را با توجه به جمعیت دانش آموزان بررسی می کند - بخشعلی زاده، . - 1387
تیمز علاوه بر بررسی میزان پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در درس های ریاضی و علوم ، عوامل موثر در این پیشرفت را از قبیل : سابقه ی فرهنگی ، نظام های آموزشی ، برنامه های درسی ، روش های تدریس ، اهداف درسی و ویژگی های مدارس را با استفاده از سه پرسشنامه دانش آموز ، معلم و مدیر مدرسه مورد بررسی قرار می دهد. تعداد سوالات جمعیت دو - پایه های دوم و سوم راهنمایی مجموعاً - 286 سوال بوده که از این تعداد 151 سوال محتوای ریاضی و 135 سوال محتوای علوم را مورد پرسش قرار داده بود . در بخش ریاضی 125 سوال چند گزینه ای ، 19 سوال کوته پاسخ و 7 سوال باز پاسخ طرح شده بود برای سوالات چند گزینه ای یک دقیقه ، برای سوال های کوته پاسخ 2 دقیقه
