بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف تعیین تأثیر اجرای آزمون های عملکردی بر میزان پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دوره اول متوسطه شهرستان مبارکه انجام گرفت. جامعه آماری این پژوهش تمامی دانش آموزان دختر و پسر دوره اول متوسطه در سال تحصیلی 93 - 94 در شهرستان مبارکه بودند. بدین منظور از جامعه آماری مورد پژوهش که 3886 نفر مشغول به تحصیل بودند، دو دبیرستان پسرانه و دخترانه به طور تصادفی انتخاب شد ، سپس از هر دبیرستان دو کلاس در پایه هفتم به طور تصادفی انتخاب، که یک کلاس گروه آزمایش و یک کلاس به عنوان گروه کنترل در نظر گرفته شد. روش پژوهش از نوع نیمه تجربی و طرح پژوهش پیش آزمون، پس آزمون با کنترل بود. ابزار پژوهش پیش آزمون و پس آزمون برای پیشرفت تحصیلی بود که مراحل لازم جهت سنجش روایی و پایائی آزمون ها انجام شد. ضریب پایایی آزمون پیشرفت تحصیلی برابر 0/88 می باشد. روایی صوری و محتوایی آن هم مورد تأیید متخصصان قرار گرفت. داده های حاصل از این پژوهش با روش تحلیل کواریانس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. یافته های اصلی به دست آمده از تحلیل کواریانس - آنکوا - نشان داد که میانگین آزمون های پیشرفت تحصیلی برحسب عضویت گروهی - گروه آزمایش و کنترل - در مرحله پس آزمون تفاوت معناداری وجود دارد - . - P < 0/01 نتیجه اینکه بر اساس یافته های تحقیق، اجرای آزمون های عملکردی بر میزان پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در درس علوم تجربی تأثیر مثبت داشت.
مقدمه
در توسعه آموزش و پرورش ملاکها و فاکتورهای متعددی نقش دارند. مهمترین آن نظام ارزشیابی در آموزش می باشد .آموزش را می توان به عنوان فرایند کنش متقابل معلم و دانش آموز تعریف کرد که به موجب آن تجارب مناسب یادگیری برای رسیدن دانش آموزان به هدف های آموزش و پرورش فراهم می شود . در آموزش و پرورش سنتی ارزشیابی به عنوان آخرین حلقه های فرایند یاددهی، یادگیری تلقی می شود که در پایان دوره آموزشی برای جدا کردن دانش آموزان با توانایی یادگیری متفاوت به کار می رفت . امروزه ارزشیابی را بخش جدایی ناپذیر فرایند یاددهی - یادگیری می دانند که همراه با آموزش و در ارتباط تنگا تنگ با آن ، به گونه ای مستمر انجام می گیرد و به جای تأکید بر طبقه بندی دانش آموزان و مقایسه آنان با یکدیگر، هدایت یادگیری آنان را مرکز توجه خود قرار می دهد . از طرف دیگر نظام آموزشی هر کشور از نظر نیروی انسانی و مشاغل ایجاد شده در آن بالاترین نسبت را در میان سازمانها و دستگاههای دولتی دارد. بر این اساس نظام آموزشی را میتوان یکی از پیچیدهترین زیر نظامهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی منظور داشت. با توجه به گستردگی و پوشش وسیع فعالیت های آموزشی، امر ارزشیابی نقش مؤثری در فراهم آوردن کیفیت آموزشی دارد. اگر هدف برنامه ریزی درسی، ایجاد تغییرات مطلوب در رفتار فراگیران باشد، پس یکی از وظیفه های اساسی معلمان، پرورش تفکر دانش آموزان است. همچنین این امر که آموزش محور تربیت است و ما باید از طریق تفکر، سطح معلومات خود و شاگردان را بالا بریم، ایجاب می کند در هنگام تدریس و آموزش و سازماندهی فعالیت های یاددهی - یادگیری، تفکر یا فعالیت فکری را به عنوان محور تدریس و آموزش خود در نظر بگیریم جریان فکر براساس عادت ورزی به بررسی، کنجکاوی و کاوشگری معنی دار است. و مهار تهای فرایندی که شامل مهارت مشاهده گری، گردآوری اطلاعات، سازماندهی داده ها، تدوین آزمون فرضیه و استنباط است موجب اعتلای ذهن و تدوین و توسعه افکار می شود. مهمترین شاخص و الگوی سنجش عملکرد ، آزمون های عملکردی است. آزمون های عملکردی می کوشند تا عملکرد و رفتار واقعی و تا حد امکان طبیعی فراگیر را در قالب یک تکلیف عملکردی در شرایط معینی مورد سنجش قرار دهد - فراهانی ، . - 1383 در آزمون عملکردی از دانش آموزان خواسته می شود که درگیر تکالیف پیچیده شوند یا چیزی را تولید نمایند. بسیاری از این نوع ارزشیابی ها در محیط های واقعی رخ می دهد و یا اینکه به سطح بالای مهارت های مورد نیاز زندگی توجه می نماید - حسنی ، . - 1384 آزمون های عملکردی به معلم کمک می کند از مهارت ها و میزان درک و فهم دانش آموزان ارزشیابی به عمل آورد . این شیوه ارزشیابی، موقعیت بسیار مناسبی برای ارزشیابی واقعی عملکرد دانش آموزان فراهم می آورد. در سنجش عملکرد، از پاسخ دهنده انتظار میرود که از طریق استفاده از دانش فرا گرفته شدهی قبلی و دانش فعلی و بهرهگیری از مهارتهای مناسب برای حل مسائل واقعی، به صورت فعّال با مسئله، آزمون یا سؤال داده شده برخورد و پاسخ لازم را ارائه کند. در آزمون به کار گرفته شده برای سنجش عملکرد دانشآموزان بر فرآیند1 و همچنین بازده2 یادگیری تأکید میشود بنا به تعریف، آزمونهای عملکردی با مهارت سرو کار دارند، مهارت در استفاده ار فرایند ها و شیوه های اجرایی و مهارت در تولید فرآوده ها. یکی از ابزارهای ارزشیابی توصیفی آزمون عملکردی است.
آزمون های عملکردی با فرآیند یا شیوه ی اجرا، فرآورده یا محصول کار و یا ترکیبی از این دو سرو کار دارند . در واقع ماهیت عملکرد مورد سنجش مشخص می کندکه تاکید بر چه قسمتی باید باشد . بعضی عملکردها به محصولات یا فرآورده های ملموس و عینی نمی انجامد مانند کار کردن با وسائل آزمایشگاهی ، این گونه فعالیت ها را باید ضمن انجام دادن سنجش کنیم و لذا با شیوه ی اجرا و فرآیند عمل سر و کار داریم . نکته ی مهم آن است که سنجش عملکردی یا آزمون عملکردی با مهارت 1 سر و کار دارد . مهارت در استفاده از فرآیندها و شیوه های اجرایی و مهارت در تولید فرآورده ها. به طور مثال درس علوم تجربی با مهارت های آزمایشگاهی نظیر مهارت مشاهده، اندازه گیری، برقراری ارتباط و...سر و کار دارد. درس علوم اجتماعی با مهارت هایی چون استفاده از نقشه، نمودار و کار در گروه سر و کاردارد. از آنجایی که ارزشیابی همیشه در خدمت یادگیری بوده و جزئی از فرایند تدریس محسوب می شود، ارزشیابی های عملکردی، آموخته های فراگیران را در حیطه های مختلف درعمل به کار می گیرند و فراگیر طی انجام آن نشان می دهد تا چه اندازه درکاربرد آموخته ها تواناست. دانش آموزان یادگیری را در متن دنیای واقعی تجربه کنند یا چیزی را تولید نمایند و نسبت به آن چه می آموزند، احساس نیاز کنند و رغبت بیشتری نشان دهند و به سطح بالای مهارت های مورد نیاز زندگی توجه نمایند. از ابزارهای مهم ارزشیابی تکوینی می توان به آزمون های عملکردی اشاره کرد که برای بیشتر موضوعات درسی علوم تجربی می توان از آن ها استفاده نمود . در میان گونه های مختلف سنجش عملکرد، آزمون عملکرد به عنوان ابزاری برای تکمیل اطلاعات در بارهی یادگیری در کنار آزمون مداد - کاغذی مطرح شد. آزمون عملکرد نه تنها دراندازهگیری دانش و مفاهیم پیچیدهی آموزشگاهی بلکه در اندازهگیری توانایی استفاده از دانش و مهارتهای پیچیدهی دانشآموزان در موقعیتهای واقعی زندگی نیز کارآمد بود. زیرا معلم با تهیه و اجرای آزمون عملکرد، دانشآموز را در شرایط فکر کردن بر یادگیری، اجرای خودسنجی از فرایند و پیامد یادگیری و نیز انعکاس اندیشه و نظرات در مورد یادگیری درگیر میکند. در واقع یادگیرنده در هنگام انجام تکالیف آزمون عملکرد نه تنها توانایی خود را در استفاده از دانش و مهارتها برای حل مسأله یا تولید محصول در موقعیتهای واقعی نشان میدهد بلکه از طریق خودسنجی و اندیشهورزیهای پیوسته به تمرین و پرورش دانش و مهارتها نیز میپردازد. با توجه به آنچه ذکر شد هرچند آزمون عملکرد از لحاظ ماهیت و کارکرد تفاوت بسیار کیفی و چشمگیری با آزمون مداد - کاغذی دارد، اما باید یادآور شد برتری کیفی آزمون عملکرد نباید ذهن را به اشتباه به این سو سوق دهد که آزمون مداد - کاغذی در کلاس درس ارزشی ندارد و دیگر لازم نیست از آن استفاده شود. معلم در کلاس درس برای اتخاذ تصمیمهای آموزشی و تهیهی بازخوردهای توصیفی کارآمد به اطلاعات جامع دربارهی یادگیرنده نیاز دارد . از اینرو لازم است از هر دو نوع آزمودن مداد - کاغذی و عملکرد برای گردآوری اطلاعات با توجه به اهداف آنها استفاده کند، در واقع آزمونهای مداد - کاغذی و عملکرد نه تنها در تضاد با یکدیگر نیستند بلکه مکمل یکدیگرند. تبدیل دانش آموز به یادگیرنده ی مادام العمر، یک ضرورت انکارناپذیر است: هدف کلی آموزش علوم، انتقال مجموعه ای از اطلاعات مجرد، پراکنده وصرفاً علمی به ذهن دانش آموزان نیست؛ بلکه هدف آموزش علوم،فراهم آوردن شرایطی است که یادگیرنده قابلیت وتوانایی آن راپیدا کند که درتمام عمر به کسب سواد علمی موردنیاز خود بپردازد. این مسأ له امروز به» آموزش مادام العمر« مشهوراست. که در این راستا آزمون های عملکردی نقش بسزایی در این امر دارند. همان طور که می دانیم در نظریه یادگیری معنی دار ، یادگیری عبارت است از ایجاد ارتباط بین مطالب جدید و ساخت شناختی یادگیرنده. بنابراین، ساخت شناختی یادگیرنده در زمان یادگیری مهم ترین عامل تأثیر گذارنده بر یادگیری و یادداری مطالب جدید است. اگر ساخت شناختی یا دانش فعلی یادگیرنده، در زمینه مطالب مورد آموزش ، سازمان یافته ، با ثبات و روشن باشد یادگیری مطالب تازه به طور معنی دارتر و سهل تری صورت خواهد گرفت و نگهداری آن مطالب در حافظه بیشتر
