بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی بررسی تأثیر آموزش به روش پژوهش محور بر خودکارآمدی و انگیزه پیشرفت تحصیلی دانش آموزان بوده است . روش تحقیق در این تحقیق با توجه به هدف تحقیق کاربردی و از نظر اجرا از نوع تحقیقات شبه آزمایشی بوده است . جامعه آماری پژوهش دانش آموزان پسر دوره متوسطه اول شهر قم است که در سال تحصیلی 95-94 مشغول به تحصیل بوده اند .دراین پژوهش، از روش نمونه گیری تصادفی مرحله ای استفاده شد و 150 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. نتایج نشان داد : آموزش به روش پژوهش محور بر خودکارآمدی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان تاثیر مثبت دارد. همچنین آموزش به روش پژوهش محور بر خود کارآمدی تحصیلی و اجتماعی دانش آموزان تأثیر مثبت دارد اما بر خودکارامدی هیجانی تاثیری ندارد .
-1-1مقدمه
توسعه ملی در جهان امروز به صورت گسترده متشکل از توسعه اقتصادی ،اجتماعی ،سیاسی و فرهنگی ،مهم ترین هدف هر کشور اعم از توسعه یافته و در حال توسعه را تشکیل می دهد.نیل به اهداف توسعه ملی تنها در سایه توسعه علمی ممکن است.بی شک آن چه می تواند جامعه ما را به سوی توسعه علمی هدایت کند تحقیق و پژوهش است.
بنابراین مدارس باید توانایی های پژوهشگری از جمله تفکر انتقادی ،حل مساله و آفرینندگی دانش آموزان را در آن چه می بینند ،آن چه می شنوند و می خوانند پرورش دهند.مدارس باید بتوانند به دانش آموزان کمک کنند تا عقاید را از حقایق ،سفسطه را از استدلال منطقی ،شایستگی را از عدم شایستگی به ویژه در فرهنگ هایی که از هر سو تحت بمباران اطلاعات مختلف قرار دارند تشخیص دهند و در افزایش حقایق و بنا کردن عقاید خویش فعالانه شرکت نمایند - ایسنر 1،. - 1998 چنین نظام تربیتی در پیشینه تاریخی تعلیم و تربیت به عنوان تعلیم و تربیت پژوهش محور مشهور گردیده است.
هدف این نوع از تعلیم و تربیت پرورش انسان هایی با انگیزه و مهارت در جست و جوی حقیقت ،شناخت شیوه های به دست آوردن اطلاعات،فهم و تحلیل این اطلاعات و ارزیابی و کاربست نتایج به دست آمده می باشد.این رویکرد از اوایل دهه 1960 از محدوده نظریه خارج و سرانجام از دهه 1980 به عنوان رویکرد غالب در کشورهای پیشرفته وارد عرصه های علمی و آموزشی گردیده است - لیپمن2 ،. - 1999چنان چه اسناد بین المللی نشان می دهد ،این رویکرد و مهارت های وابسته به آن به عنوان عناصری کلیدی برای پرورش سواد علمی یادگیرندگان در بسیاری از کشورها از جمله آمریکا ،کانادا ،انگلستان و غیره مطرح است -
در ایران نیز طی ده سال گذشته متخصصان تعلیم و تربیت پس از ارزیابی برنامه درسی به عنوان برنامه ای موضوع محور - مهر محمدی ، - 1379 ،راه چاره برون رفت از شرایط عدم رشد و توسعه کنونی را ارزش نهادن به عناصر پژوهش محور و ارج نهادن به کنجکاوی دانش آموزان در برنامه درسی دانسته اند - سلسبیلی و حسینی ،. - 1385بنابراین در برنامه چهارم توسعه - 1384 - تغییر رویکرد نظام آموزشی از حافظه گرایی به پژوهش محور به عنوان هدفی مهم بیان شده و در مصوبات شورای عالی آموزش و پرورش نیز برنامه درسی متناسب با رویکرد دانش آموز پژوهنده و توجه به پژوهش ،نوآوری و تولید علم توسط دانش آموزان از جمله راهبردها و سیاست های لازم برای دستیابی به هدف مذکور بیان شده است
نظام آموزش و پرورش به ویژه برنامه های درسی آن نقش کلیدی در این نوآوری دارند.با وجود این یکی از مسایل و مشکلات ما ،مساله ی برنامه ریزی درسی در نظام آموزشی کشور است - زاهد ،1384،ص . - 275در چنین وضعیتی برنامه درسی به شیوه آموزش محور نمی تواند تمامی اطلاعات مورد نیاز را فقط از طریق کتب درسی به دانش آموزان منتقل کند.
امروزه بسیاری از متخصصان تعلیم و تربیت بر این باورند که به جای تاکید بر اطلاعات و حقایق و ارائه آنها ،باید شیوه ی یادگیری را به دانش آموزان آموخت و انان را به مهارت ها و توانایی هایی مجهز کرد که بتوانند دائما نیازهای اطلاعاتی خود را برطرف سازند ،تحقق چنین امری به اعتقاد رابینسون فقط در سایه ی برنامه درسی به شیوه فعال و پژوهشی امکان دارد.او اعتقاد دارد که حل مساله باید به صورت یک ماده ی درسی مستقل برای دانش آموزان مطرح شود - رابینسون3 ،. - 1972آیزنر - 1998 - ،نیز معتقد است که »یادگیرندگان در صحنه ی واقعی زندگی با برنامه های درسی تعریف شده و یکسانی برخورد نمی کنند « بنابراین با چنین برداشتی معلمان باید با درگیر کردن دانش آموزان در مسایل و موضوعات مختلف روحیه ی برخورد با مشکلات و نحوه ی حل آنها را در آنان پرورش دهند - فتحی واجارگاه
بود - 1983 - 4 ،در رویکرد پژوهش محور ،آموزش علوم بیشتر به صورت یک فرایند و فعالیت پویا ،یعنی مراحلی که دانشمندان در جریان برخورد با موقعیت های نامعین و مسئله ای طی می کنند در نظر گرفته می شود.در این رویکرد اهداف و فرایند اجرا و آموزش از پیش تعیین شده نیستند بلکه خصوصیات دانش آموزان - علایق و نیازها و استعدادها - در شکل دادن برنامه درسی در هر محیط آموزشی تعیین کننده بوده و به تفاوت های فردی دانش آموزان توجه شده و خصوصیات دانش آموزان جهت دهنده ی اصلی این برنامه است.این رویکرد دارای انعطاف ذاتی است و این انعطاف علاوه بر فرایند ،در حل نهایی مسئله نیز بروز می یابد. در این رویکرد فعالیت ها از میان پرسش ها و علایق دانش آموزان تعیین می شود .
از جمله متغیر هایی که می تواند با آموزش پژوهش محور در ارتباط باشد »خودکارامدی« است . خودکارآمدی از نظریه شناخت اجتماعی آلبرت بندورا - 1997 - 5 ،نشئت گرفته و نزدیک به سه دهه است که توسط روانشناسان نظریه پرداز مورد مطالعه و بررسی قرار دارد - لین6 ،. - 2006به اعتقاد بندورا ،منظور از »خودکارآمدی « میزان اطمینانی است که فرد به توانایی خود در زمینه اجرای یک رشته امور یا انجام یک تکلیف خاص ابراز می نماید.خودکارآمدی قضاوت شخصی فرد درباره توانایی های خود برای آغازگری و عملکرد موفق در تکالیف می باشد که نیازمند به گسترده شدن تلاش فرد و حفظ آن در شکل رویارویی با موانع است
باورهای فرد در مورد خودکارآمدی شخصی ،بر جریان عمل ،مقدار تلاش ،مدت زمان پافشاری بر تلاش در مواجهه با موانع و تجربه های شکست و انعطاف پذیری در عقب نشینی تاثیر می گذارد.نیومن - 2008 - 7،خودکارآمدی را به عنوان باور اساسی فرد به این که می تواند یادبگیرد ،تعریف و ثابت کرده است که خودکارآمدی به عنوان یک عامل اساسی ،بر توانایی واقعی فرد برای یادگیری تاثیر گذار است ،شرر نیز ،خودکارآمدی را به عنوان اعتماد کلی فرد به خود به منظور انجام موفقیت آمیز تکالیف تعریف کرده است
بندورا معتقد است که باورهای خودکارآمدی بر ادراکات شخص از عملکرد فردی اش مبتنی است ،از این رو خود کارآمدی همبستگی زیادی با عملکرد دارد - کاتینهو و نیومن9 ،. - 2008 اسدیان ،حبیبی آذر - 1391 - ،در تحقیقی به بررسی اثر بخشی برنامه ی درسی علوم به شیوه اموزش محور با برنامه ی درسی علوم به شیوه پژوهش محور در دوره ابتدایی پرداخته اند.یافته های پژوهش حاکی از آن بود که تفاوت معناداری در دانستنی ها ،مهارت ها ،نگرش ها و رضایتمندی ،بین دانش آموزانی که با شیوه ی آموزش محور آموزش دیده اند با دانش آموزانی که به شیوه ی پژوهش محور آموزش دیده اند وجود داشته و فرضیه های تحقیق در سطح اطمینان 0/95 مورد تایید قرار گرفت.
اینستین - 2007 - 10 ،در مقاله ای با عنوان »رویکرد پژوهش محور برای آموزش علوم :تئوری و عمل « برنامه درسی پژوهش محور را به عنوان ترکیبی از نظریه های سازنده گرایی ،طبقه بندی بلوم ،هوش چندگانه معرفی می کند.اهداف این نوع برنامه درسی را -1افزایش یادگیری دانش اموزان -2یادگیری از طریق راه های چندگانه -3شناخت رو به پیشرفت و دائمی بیان می کند.اکسلاین - 2008 - 11 ،در مقاله ای با عنوان » یادگیری پژوهش محور چیست « به اهمیت آن در نظام اجتماعی امروزی تاکید دارد و اذعان می دارد که دانش آموزان برای یادگیری پژوهش محور باید در سه زمینه عادات ذهنی ،مهارت های پژوهشی و نگرش پژوهشی متبحر شوند.اکسلاین برای یادگیری پژوهش محور ،فعالیت های حل مسئله را پیشنهاد می کند.
همچنین تحقیقات مختلف - رابینسون 1972،بود ،2002،لیپمن - 1983 نشان داده اند که دانش آموزانی که از با روش پژوهش محور آموزش دیده اند ،به مراتب از پیشرفت تحصیلی بالاتری برخوردارند .با توجه مطالب مطرح شده ،این مقاله بر آن است تا مشخص کند آیا آموزش به روش پژوهش محور در درس ریاضی بر خودکارامدی و انگیزه پیشرفت دانش آموزان پسر دوره متوسطه اول تاثیر دارد یا خیر؟
