بخشی از مقاله
چکیده
هدف این پژوهش بررسی تأثیر آموزههای مخرب شبکههای ماهوارهای فارسی زبان بر فرهنگ سیاسی مردم است. بدین منظور شهر ایلام به عنوان جامعهی آماری پژوهش انتخاب شده و با استفاده از روش پیمایشی - پرسشنامهی ساخت دار با تلفیقی از سؤالات باز و بسته - به بررسی شبکههای ماهوارهای فارسی زبان نظیر بیبی سی فارسی، VOA و منوتو، و همچنین تأثیر آنها بر فرهنگ سیاسی مردم شهر ایلام به عنوان متغیر وابسته با تکیه بر متغیرهای مستقلی نظیر آگاهی سیاسی، اعتماد سیاسی و مشارکت سیاسی پرداخته شده است. ضریب آلفای کرونباخ پرسشنامه برابر با 0/843 بوده و آزمون فرضیههای این پژوهش از طریق ضریب همبستگی پیرسون صورت پذیرفته است. نتایج پژوهش نشان میدهد که بین میزان استفاده از شبکههای ماهوارهای با فرهنگ سیاسی، اعتماد سیاسی، مشارکت سیاسی و درجه مذهبی بودن رابطهای معکوس و معنادار وجود دارد. ضمنا این شبکهها هیچ تاثیر خاصی در آگاهی سیاسی مردم نداشته اند.
واژههای کلیدی: فرهنگ سیاسی، اعتماد سیاسی، مشارکت سیاسی، آگاهی سیاسی، ماهواره.
-1 مقدمه
جامعه شناسان معتقدند که پایههای هر جامعه، ریشه در ارزشها و نظام عقیدتی آن دارد. بنابراین برای تضعیف مجموهع مقاالت سومین همایص مجازی ره آوران آموزش با محوریت بهسازی و توسعه با آموزش 10 خرداد 1131
هر جامعه، کافی است تا فرهنگ و هویت دینی و ملی آن را تضعیف کرد. بدین وسیله مخاطبان جامعه ی هدف به گونهای از خود بیگانه شده و برخلاف حقیقت فرهنگی خود رفتار می کنند.
در این زمینه انقلاب جهانی ارتباطات علاوه بر افزایش رسانههای ارتباط جمعی، تحول نمادها و باورها را نیز به ارمغان آورده است. تاثیری که رسانههای جمعی بر فرهنگ و ساختارهای اجتماعی و نظام بین المللی دارند، سبب شده به نوعی همه ی دنیا با چالشی به اسم بحران هویت روبه رو شوند؛ بحرانی که رفته رفته به افول فرهنگ و بیهویتی مبدل خواهد شد. رسانههای دنیای امروز نقش بسزایی در پیشبرد برنامههای مختلف دولتها دارند و استفاده بهینه و به هنگام از توان آنها میتواند میزان کارایی دولتمردان را در اجرای سیاستهایشان افزایش دهد.
افزایش روزافزون شبکههای ماهوارهای به خصوص شبکههای خبری حکایت از نقش مهم رسانه جمعی در اطلاعرسانی دارد. امروزه شبکههای ماهوارهای با استفاده از تصاویر و گرافیک با کیفیت بسیار بالا سعی میکنند رابطهای آمرانه از نوع فرم برخلاف آنچه درخصوص عنصر اجبار و سرکوب در رابطه حکومتها با شهروندان دیده میشود برقرار نمایند. این اقناع گاه آنقدر فراتر از قدرت سختافزاری دولتها و حکومتها میرود که به دور زدن ماکروفیزیک قدرت به وسیله میکروفیزیک قدرت میانجامد و در این فرایند، ارتباطگیری تهییجی و اقناعی میان شهروندان و قدرت رسانهای به طور مستقیم و بدون اجازه یا صلاحدید حاکمان و دولتها صورت میپذیرد. با توجه به اهمیت این موضوع تقریباً از سال 1378 تا سال 1381 هرساله یک شبکه بر تعداد شبکههای ماهوارهای فارسیزبان افزوده شده است. در سال 82، 7 شبکه و در سال 83، 14 شبکه به شبکههای فارسی زبان
افزوده شده است. در سال 85، 18 شبکه بر شبکههای قبلی افزوده شده است - علیخواه، 1382، ص. - 56 از سال 85 به بعد، با رشد روزافزون این شبکهها با توجه به اهداف سیاسی اجتماعی، فرهنگی و... روبهرو هستیم. شبکههایی مانند بیبیسی فارسی، VOA و منوتو سعی دارند با استفاده از انگیزه نارضایتی مخاطبان از تلویزیون داخلی، انگیزه کسب اطلاعات سیاسی، انگیزه مقایسه بین فرهنگها، انگیزه فرار از واقعیات زندگی، انگیزه الگو گرفتن برای سبک زندگی، انگیزه تسهیل تعامل اجتماعی و انگیزه آشنایی و لذت بردن از فرهنگ عامه خارجی مخاطبان را به تماشای برنامههای ماهوارهای ترغیب کنند. شبکههای ماهوارهای با برخورداری از شناخت کافی نسبت به حساسیتها و مشخصات اقلیم جغرافیایی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی جوامع به خصوص جامعه ایرانی با مؤثرترین روشهای تأثیرگذاری مخاطبان را به سوی خود میکشانند. یکی از دلایل جذب مخاطب علاوه بر دلایل اجتماعی، فرهنگی،زبانی، قومی، صرفاً دلایل سیاسی میباشد. رفتار سیاسی در یک جامعه از یک سلسله باورها، احساسها و شناختها ریشه میگیرد و بنابر الگو و انگاره خاصی تحول مییابند. برنامههای ماهوارهای به خصوص شبکههای فارسی زبان سعی بر آن دارند که به نوعی با تغییر در باورها و احساسات و شناخت افراد، فرهنگ سیاسی جامعه را به خصوص دچار دگرگونی کنند.
درخصوص شبکههای ماهوارهای افول فرهنگ از پیامدهای همهگیر و عمومی برنامههای این شبکه هاست. از دیگر پیامدها و معضلات برنامههای ماهوارهای، رشد روزافزون بی سوادی عمومی به جهت تماشای بی حد این برنامهها و عدم تمرکز و تفکر نسبت به موضوعات و مطالب مختلف، کاهش دادوستدهای عاطفی و اجتماعی در روابط انسان ها با یکدیگر، رنگ باختگی ارزش های انسانی و باورهای مذهبی و نمادهای ملی و میهنی و در نتیجه خطر سقوط فرهنگ اجتماعی بیش از هر زمان دیگر است و این معضلات نه تنها کشورهای متمدن اروپایی و امریکایی، بلکه سراسر جوامع دنیا را در معرض تهاجم قرار می دهند.
در این بررسی پژوهش سعی بر آن است که به تأثیر برنامههای شبکه های ماهوارهای فارسی زبان بر ایجاد و تغییر در فرهنگ سیاسی، با تمرکز بر فرهنگ سیاسی مردم ایلام پرداخته شود؛ چرا که یکی از اهداف شبکههای ماهوارهای ساخت برنامههایی است که بیشتر بر احساسات و ارزشیابی افراد در ارتباط با ساختار سیاسی اثرگذار باشد.
-2 بررسی نظریه ها و تحقیقات انجام شده
تغییر در فناوری ارتباطی و بکارگیری تجهیزات ماهواره ای جهت پخش برنامه های تلویزیونی، از تحولات سالهای اخیر است که امکان دریافت پیام های مستقیم را از آن سوی مرزها فراهم می کند. تاثیر گذاری این نوع دریافت، با محتواهای فرهنگی، زمینه ی مطالعات جدید را در دوره ی کنونی ایجاد نموده است - دانش، 1387، ص. - 3 نفوذ برنامه های ماهواره ای در قوت بخشیدن به ارزش های مدرنی همچون مادی گرایی، فرد گرایی، آزادی های نامحدود و کامیابی به هر قیمتی بر اساس نتایج بدست آمده مؤثر می باشند که باعث تغییر ارزش-های سنتی و گاه ایجاد تضاد ارزشی در بین زوجین به واسطه ی تغییر ارزش ها در یکی از زوجین خواهد شد و احتمال نابهنجاری های مختلفی نظیر طلاق را افزایش خواهد داد - نعیمی، 1389، ص. - 208 هر قدر میزان استفاده از شبکه های ماهواره ای بالاتر باشد و هر چه خانواده ها به صورت منظم تر از برنامه های شبکه های
