بخشی از مقاله
با گسترش اینترنت، دسترسی آسان به منابع آموزشی و وجود سایتهایی که کلاسهای مجازی در اختیار زبان آموزان قرار میدهند،زبان آموزی آسانتر از قبل شده است. در این میان برای یادگیرندگان زبان فارسیِ خارج از مرزهای ایران نیز فرصتی فراهم شده تا زبان فارسی را از راه دور و به کمک گویشوران واقعی زبان فارسی بیاموزند. با این حال جای منابع غنی آموزشی زبان فارسی که متناسب با محیط های مجازی باشند هنوز خالی است. پژوهش حاضر خلاصه تجربیات نگارندگان این مقاله در تهیه و تدوین مواد آموزشی زبان فارسی است که در جریان آموزش زبان فارسی به بیش از 160 یادگیرنده غیر فارسی زبان به صورت برخط و بدون نظارت یا حمایت نهادهای متولی آموزش زبان فارسی طی سه سال گذشته حاصل شده است. در این راستا، مواد آموزشی تدوین شده توسط نگارندگان و سایر منابع در دسترس ایشان به صورت اجمالی بررسی و ارزیابی میشوند، کاستی های موجود در این زمینه و چالشهای فراروی آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان در فضای مجازی با ارائه شواهد کیفی مورد بحث قرار میگیرند.
این مواد آموزشی برای طیف وسیعی از فارسی آموزان از ملیتهای مختلف، گروههای سنی متفاوت و باعلایق و نیازهای گوناگون تهیه و تدوین شدهاند که در فرایند آموزش و یادگیری تک نفره one- - - on-one و با بهرهگیری از نرم افزارهایی مانند skype یا Google Hang out، به مدت دو تا سه جلسه یک ساعته در هفته مورد استفاده قرار گرفتهاند. با وجود تمام مشکلات فراروی نویسندگان این مقاله در طراحی مواد آموزشی زبان فارسی و کاربرد آنها در فضای مجازی، تعداد زیادی از فارسیآموزان پس از چند جلسه آموزش مبتنی بر این منابع قادر به برقراری ارتباط به زبان فارسی بودند که این گویای ظرفیتهای فراوان فضای مجازی در تهیه و ارائه مواد آموزشی زبان فارسی است.
کلیدواژهها: آموزش مجازی زبان فارسی ، تهیه و تدوین مطالب آموزشی زبان فارسی، چالشها و فرصتها
.1 مقدمه
در سال های اخیر گسترش و رشد اینترنت فرصتهای ارزشمندی را در اختیار یادگیرندگان زبان های مختلف قرار دارده که در مقایسه با گذشته راه افراد را برای آموختن مهارتهای مختلف از جمله زبان آموزی هموار کردهاند. امروزه یادگیری زبانهای مختلف از چینی گرفته تا عربی و فارسی، از راه دور و بدون حضور فیزیکی در کلاسهای سنتی دیگر چندان دور از ذهن نمی نماید. خوشبختانه در این رهگذر فراگیران زبان فارسی نیز از مزایای چنین پیشرفتهایی در زمینه رایانه و اینترنت بی بهره نبوده اند.امروزه بنا به دلایل مختلف از جمله شرایطسیاسی ، فرهنگی و اقتصادیِ کشورهای فارسی زبان و اهمیت آنها در منطقه خلیج فارس شمار افرادی که تمایل به یادگیری زبان شیرین فارسی دارند رو به افزایش است.
برخی از این افراد به خاطر فراهم بودن امکان سفر به این کشورها ؛ بالاخص ایران و سکونت در جامعه زبانی، شرایط بهتری برای یادگیری فارسی دارند و بنابراین با کمک گویشوران زبان فارسی را در محیط به سرعت فرا می گیرند. اما متأسفانه این امکان برای همه فراگیران این زبان فراهم نیست و اینجاست که نقش فضای مجازی پررنگ می شود. برای آن زبان آموزانی که در صدد یاددگیری زبان فارسی هستند و بنا به هر دلیلی نمی خواهند در کلاسهای سنتی زبان آموزی شرکت کنند وجود منابع، تارنماهای مناسب ، و کلاس های مجازی جمعی و تک نفره بسیار حیاتی است.
تنها چند سال پیش تصور یادگیری و تشکیل کلاس در فضای مجازی بسیار دور از ذهن و نامأنوس می نمود. اما اکنون به کمک ابزارها و دستاوردهای به روز در زمینه فناوری اطلاعات وآموزش زبان به کمک رایانه computer assisted - - language learning- CALL کاربران زیادی به شرکت در کلاسهای مجازی روی آورده اند. از این جمع افراد بسیاری هم چشم امید به فضای مجازی دوخته اند تا یادگیری یا تقویت زبان فارسی را بر خود آسان کنند . بنا بر آنچه که در بالا ذکر شد و تجربه ای که نویسندگان این مقاله در زمینه آموزش فارسی به بیش از 160 یادگیرنده این زبان از راه دور و به صورت مجازی کسب کرده اند مشخص گردید که تا چه اندازه جای منابع غنی آموزشی زبان فارسی که مناسب با نیازها و خواستههای زبانآموزان فارسی در فضای مجازی باشد خالی احساس می شود.
در این تجربه که از سه سال پیش شروع شد فرایند آموزشی بین معلم و یادگیرنده بیشتر به صورت یادگیری تک نفره - one-on-one - بوده و با بهرهگیری از نرم افزارهایی مانند skype یا Google Hang out و همچنین Google drive به مدت دو تا سه جلسه یک ساعته در هفته انجام میشد. ضمن اینکه پس از هر جلسه با در اختیار گذاشتن مطالبی برای مطالعه پس از کلاس، یادگیرنده به سوی استقلال در یادگیری و مدیریت کردن مطالب یادگرفته شده هدایت میشد. به دلیل تنوع نیازها و علایق یادگیرندگان زبان فارسی و محدودیت در تهیه مواد آموزشی، نویسندگان ناگزیر به استفاده از منابع پراکنده موجود شدند و در بسیاری موارد به دلیل نیاز خاص زبانآموز و کاستیهای منابع موجود، دست به تولید منابع آموزش زبان فارسی زدند.
از جمله فعالیتهایی که برای تهیه مواد آموزشی برای زبانآموزان انجام شد می توان به: آموزش الفبا ، تهیه فلشکارتهای مبتنی بر مطالب تدریس شده، ضبط و آماده سازی مکالمه های روزمره ، تدوین و نوشتن داستانهایی که به آموزش دستور زبان فارسی می پرداختند و همچنین تهیه فایل های صوتی برای آنها در زمینه های لازم و1 راه اندازی ِیک کانال آموزش فارسی در تلگرام به نام Learn Persian with us، اشاره نمود. در کانال طراحی شده، سعی بر این است که مواد آموزشی ارائه شده در کلاس های مجازی بار دیگر در دسترس دانشجو قرار داده شده و برای دانشجویان امکان این را فراهم می کند که بار دیگر مطالب فراگرفته شده را مرور کنند .
دلیل اسم انگلیسی انتخاب شده برای کانال مشکلی بود که دانشجویان در جستجوی نام فارسی سایت داشتند و برخی در ابتدا اصلا فونت فارسی بر روی گوشی ها یا رایانه های خود نداشتند، بنابراین نام سایت به همان صورت انگلیسی باقی ماند.طی روند نگارش موادآموزشی جدید، استفاده از مواد آموزشی در دسترس و بررسی نتیجه استفاده از آنها در قالببازخوردهای به دست آمده از فارسیآموزان، نویسندگان به روشها و دستاوردهایی در تهیه و تدوین مواد آموزشی دست یافتند که در بخش های بعدی ارائه خواهد شد.
.2 پیشینه پژوهش اهمیت رایانه و اینترنت
امروزه تکنولوژی اطلاعات و رایانه بیشتر جوانب زندگی ما را تحت تأثیر خود قرار داده است و علوم مختلف را دستخوش تغییر کرده است. ناگفته پیداست با داشتن چنین سیطره گسترده ای هیچ علمی__ از جمله علم آموزش زبانBB از مزایای فناوری اطلاعات بی بهره نیست.از زمان ظهور اولین رایانهها و توانایی های فوق العاده اشان بشر هر روز به فکر استفاده های دیگری از این تکنولوژی جدید افتاد. با پیدایش پدیده ای به نام اینترنت و فراگیر شدن آن متخصصان رشته های بسیاری تلاش کردند تا نیازهای تخصصی خود را با استفاده از آن مرتفع کنند و کار را بر خود آسان نمایند. برای مثال ، امروزه بانکها حتی یک دقیقه هم بدون رایانه و اینترنت قادر به انجام کارهای روزانه خود نیستند.
استفاده از رایانه و اینترنت در آموزش
در این میان، دنیای آموزش و یادگیری نیز از دستاوردهای این فناوری ها بی بهره نماند. معلمان راهکارهای جدیدی برای استفاده از آن در کلاسهای درس اتخاذ نمودند و دانش آموزان نیز در مطالعات داخل مدرسه و پس از آن هر چه بیشتر از چنین تکنولوژهای مفیدی بهره جستند. کم کم کار به جایی رسید که معلمان به جای بردن یادگیرنده به کلاسهای واقعی آنها را به کلاسهای مجازی دعوت نمودند.اگرچه بسیاری بر این عقیده اند که تدریس و یادگیریِ برخط پدیده ای نوظهور است که حاصل پیدایش اینترنت است، با این حال آموزش و یادگیری رایانه- بنیاد حداقل به چهار دهه قبل بر می گردد؛ یعنی همان زمان که ابررایانهها در ارتش و
