بخشی از مقاله
چکیده
تهیه و تدوین محتوای آموزشی مناسب برای آموزش آن به غیرفارسیزبانان در چهارچوبی معیار و استاندارد امری ضروری است. بر این اساس پژوهش حاضر برمبنای چهارچوب مرجع اروپا و با بومیسازی آن، چهارچوب مرجع آموزش زبان فارسی به غیرفارسیزبانان - 1395 - را برای تهیه و تدوین درسنامه جامع آموزش زبان فارسی در سطح پیشرفته و در حوزههای دستوری، واژگانی و کارکرد برگزیده است.
این پژوهش با هدف بررسی کارایی چهارچوب مرجع فارسی برای تهیه و تدوین مواد آموزشی برای سطوح پایه، میانی و پیشرفته و نیز ارزیابی ساختاری، محتوایی و شکلی درسنامه مبتنی بر آن - با پرسشنامه - توسط مدرسین به انجام رسیده است. این درسنامه ها با گزینش نکات دستوری، واژگانی و کارکردی برای سه سطح پایه، میانی و پیشرفته برمبنای چهارچوب پژوهش، برای 140 تا 180 ساعت آموزش، تدوین گردیده است. دروس از قسمتهای واژگان، دستور، گفتوگو، شنیدن، خواندن، صحبتکردن، نوشتن و آموزش فرهنگ با تکالیف متنوع تشکیل شدهاند.در تهیه دروس کتابهای مبتنی بر چهارچوب مرجع اروپا در آموزش دیگر زبانها همانند فورکورنرز، تاپناچ و اینترچنج مورد توجه قرار گرفتهاند.
ارزیابی درسنامه با پرسشنامهای 41 گزینهای توسط 30 مدرس آموزش زبان فارسی به غیرفارسیزبانان در مرکز بینالمللی آموزش و پژوهش زبان فارسی به غیرفارسیزبانان دانشگاه شهید بهشتی، دانشگاه بین-المللی امام خمینی - ره - ، دانشگاه مجازی المصطفی، مؤسسه دهخدا و دانشکده روابط بینالملل وزارت امور خارجه به انجام رسیده است. ارزیابی فوق متون آموزشی تهیه شده برمبنای چهارچوب مرجع آموزش فارسی را در حوزههای: موضوع اصلی، واژگان و ساختار، کیفیت تکالیف، تصاویر، متون آموزشی و مهارتهای اصلی مورد بررسی قرار داده است.
تحلیل آماری نتایج حاصل با کسب ضریب پایایی آلفای کرونباخ 0/961 محاسبه شد که مقدار بهدست آمده، بالاتر از 0 7 است و نمایانگر کارآمدی چهارچوب مرجع فارسی برای تهیه و تدوین مواد آموزشی برای سه سطح ذکر شده و تأیید درسنامه تدوین شده، با تناسب موضوعات مطرح شده، سطح واژگان و ساختار، کیفیت تکالیف، محتوا و تعداد تصاویر، قابلیت انعطاف متون آموزشی جهت استفاده بهصورت خودآموز و شرایط مختلف آموزشی، مناسب بودن و انتقال فرهنگ ایرانی در مهارتهای زبانی مطرح در متون آموزشی برای غیرفارسیزبانان و آشنایی با هنجارهای کشورمان و کسب توانش ارتباطی لازم است.
کلیدواژهها: چهارچوب مرجع آموزش زبان فارسی، آموزش مهارتهای اصلی زبانی، سطوح زبانآموزی، درسنامه جامع
-1 مقدمه
زبان نهاد مهم اجتماعی و مهم ترین وسیله ارتباطی میان انسان هاست که نقش ارزندهای در تداوم فرهنگ های مختلف دارد. ازآنجاکه زبان فارسی نهتنها در ایران بلکه در چندین کشور دیگر نیز زبان رسمی محسوب میشود، نیاز به توجه جدی به این زبان و گسترش آن در بین سایر گویشوران امری مهم است. تاکنون در ایران برای آموزش زبان فارسی به غیرفارسیزبانان چهارچوب و استاندارد مشخصی وجود نداشته است و کتابهای نگاشته شده در این زمینه با توجه به سلیقه شخصی نویسندگان بودهاند. ازاینرو برنامهریزی و تعیین چهارچوبی استاندارد برای آموزش زبان فارسی بسیار ضروری به نظر میرسد.
علاوه بر آن وجود یک چهارچوب مرجع و استاندارد به برنامهریزان آموزشی و مدرسین کمک میکند تا نیازهای زبانآموزان را بشناسند و با توجه به آنها برای دستیابی به اهداف آموزشی تلاش نمایند.هدف از انجام این پژوهش این است که در قالب آن بتوان زبان فارسی را بهشکلی جامع و با در نظر گرفتن مهارتهای خواندن، نوشتن، شنیدن، صحبت کردن و تعامل اجتماعی در سطوح پایه، میانی و پیشرفته آموزش داد. همچنین هدف دیگر در این پژوهش این است که با استفاده از چهارچوب مرجع آموزش زبان فارسی، درسنامهای جامع در سطح پایه، میانی و پیشرفته طراحی، تهیه و تدوین شود تا برای آموزش زبان فارسی به غیرفارسیزبانان در سطوح مورد نظر مورد استفاده قرار گیرد.
پژوهش حاضر با هدف بررسی کارایی چهارچوب مرجع فارسی برای تهیه و تدوین مواد آموزشی برای سطوح مختلف، و نیز ارزیابی ساختاری، محتوایی و شکلی درسنامه های مبتنی بر آن - با پرسشنامه - توسط مدرسین به انجام رسیده است. بر این اساس درسنامه با گزینش نکات دستوری، واژگانی و کارکردی برای سطوح پایه، میانی و پیشرفته برمبنای چهارچوب تحقیق، برای 140 تا 180 ساعت آموزش، تدوین شده است. دروس از قسمتهای واژگان، دستور، گفتوگو، شنیدن، خواندن، صحبتکردن، نوشتن و تلفظ و آموزش فرهنگ با تکالیف با تنوع لازم تشکیل شده اند.با توجه به اینکه چهارچوب مرجع و استانداردی که برای نوشتن درسنامه در نظر گرفته شده است، اولین چهارچوبی است که برای آموزش زبان فارسی بومیسازی شده است و همچنین درسنامه نوشته شده از جامعیت برخوردار است، پرسشهای زیر برای انجام پژوهش درنظرگرفته شده است:
1.آیا چهارچوب مرجع فارسی برای طراحی، تهیه و تدوین مواد آموزشی در سطوح پایه، میانی و پیشرفته آموزش زبان فارسی به غیرفارسیزبانان با توجه به آموزش حوزههای واژگانی، دستوری و کارکرد، از کارایی لازم برخوردار است؟
2.ارزیابی ساختاری، محتوایی و شکلی درسنامه ها با استفاده از پرسشنامه چگونه است؟
با توجه به اینکه تاکنون برای آموزش زبان فارسی به غیرفارسیزبانان چهارچوب مرجع و استانداردی مانند چهارچوب مرجع اروپا برای آموزش زبانها وجود نداشته است، این پژوهش گامی نو در این زمینه است. همچنین ازآنجاکه کتابهای آموزش زبان فارسی موجود کمتر به طور همزمان به هر پنج مهارت خواندن، نوشتن، شنیدن، صحبت کردن و تعامل اجتماعی و آموزش فرهنگ پرداختهاند و درسنامه نوشته شده در این پژوهش به تمامی این موارد پرداخته است، انجام این پژوهش کاری نو و بدیع در نوع خود بوده است. در این پژوهش مبنای نظری ، چهارچوب فراگیر مرجع اروپا بوده است که علت انتخاب این چهارچوب فراگیر بودن آن است.
چراکه نهتنها برای آموزش زبانهای اروپایی استفاده میشود، بلکه برای آموزش زبانهایی مانند عربی، ژاپنی و چینی نیز مورد استفاده قرار میگیرد. دلیل دیگر خنثی بودن این چهارچوب است که این چهارچوب از نظر زبانی خنثی است و آنچه را زبانآموزان میتوانند از نظر مهارتهای زبانی مختلف انجام دهند، توصیف میکند.جامعه آماری به منظور پاسخگویی به پرسشنامه تهیه شده جهت ارزیابی درسنامه نوشته شده ،تعداد 30 نفر از مدرسین آموزش زبان فارسی به غیرفارسیزبانان در مراکز آموزش زبان فارسی مانند دانشگاه مجازی المصطفی، مؤسسه دهخدا، دانشگاه بینالمللی امام خمینی - ره - ، مرکز بینالمللی آموزش و پژوهش زبان فارسی به غیرفارسیزبانان دانشگاه شهید بهشتی و دانشکده روابط بینالملل وزارت امور خارجه بودند که از تجربه کافی در آموزش زبان فارسی به غیرفارسیزبانان برخوردار بودند.
از آنجا که بهمنظور ارزیابی پرسشنامه، امکان انجام پژوهش با کل جامعه آماری یعنی مدرسین آموزش زبان فارسی به غیرفارسیزبانان وجود نداشته است، جامعه آماری مورد نظر بهصورت تصادفی انتخاب شده است. جمعآوری دادهها به دو صورت کتابخانهای و میدانی صورت گرفته است. برای ارزیابی درسنامه نوشته شده، از پرسشنامه استفاده شده است. پس از پاسخگویی مدرسین به پرسشنامه، دادههای بهدست آمده با استفاده از نرمافزار اکسل دستهبندی و از نظر آماری تجزیه و تحلیل بر روی آنها صورت گرفت. تجزیه و تحلیل دادههای بهدست آمده از پژوهش در دو بخش آمار توصیفی و آزمونT تک نمونهای صورت گرفت.
ازآنجا که برای آموزش زبان فارسی تاکنون چهارچوب مرجعی وجود نداشته است، نگارش درسنامه جامع آموزش زبان فارسی به غیرفارسیزبانان در سطح پیشرفته و ایجاد چهارچوب مرجع فارسی امری بسیار خطیر جلوه میکرد. پژوهشگر ناگزیر به مبنا قرار دادن چهارچوب مرجع اروپا و بومیسازی برای زبان فارسی و سپس نگارش درسنامه جامع بوده است. همچنین بهترین روش برای ارزیابی درسنامه نوشته شده، تدریس دروس بود که این امر میسر نشد و ازاینرو برای ارزیابی درسنامه از پرسشنامه استفاده شد. در پاسخگویی و جمعآوری پرسشنامه نیز محدودیتهایی وجود داشته است. عدم تمایل برخی از مدرسین به پاسخگویی، پراکندگی مراکز آموزش زبان فارسی و عدم امکان مراجعه حضوری به تمامی آنها از جمله این محدودیتها محسوب میشود.
-2 مرور پیشینه و مبنای نظری
