بخشی از مقاله
چکیده
خوب زیستن و بهتر زیستن ملت ها بستگی به برخورداری از محیط مساعدی دارد که در آن تمام افراد بتوانند بر حسب سلیقه ها و خواسته های شخصی خود به میزان کمتریا بیشتر از موهبت هایی که طبیعت در اختیارشان گذاشته بهرمند شوند . اوضاع اقلیمی از عوامل مهم و موثر در آسایش زیستی در محیط های انسانی است اهمیت تاثیر اقلیم بر معماری ، انجام مطالعات و پژوهش های جامعی را در این زمینه ایجاب می کند .
امروزه اهمیت و ضرورت توجه به شرایط اقلیمی در طراحی و ساخت کلیه ساختمانها و نیز در طراحیهای شهری ثابت شده است. توجه به خصوصیات اقلیمی و تاثیری که این خصوصیات در شکل گیری ساختمان می گذارند و توجه به هماهنگ نمودن ساختمان با شرایط اقلیمی به منظور صرفه جویی در مصرف انرژی . در این مقاله بعد از تعریف مفاهیم معماری به شرح موقعیت و برخی ویژگی های اقلیمی شهر خرم آباد پرداخته شده است و در نهایت به تاثیر عوامل اقلیمی شهر خرم آباد بر معماری شهر آورده شده است.
-1 طرح مسئله:
سیمای ظاهری ساختمان و راحتی درون آن، از دیرباز و در تمامی ادوار شهرنشینی و بویژه در تاریخ معماری ایران از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است. توجه به خصوصیات اقلیمی و تأثیری که این خصوصیات در شکل گیری ساختمانها می گذارند از دو جهت حائز اهمیت است، از یک سو ساختمانهای هماهنگ با اقلیم ، از سوی دیگر هماهنگی ساختمان با شرایط اقلیمی موجب صرفه جویی در مصرف سوخت مورد نیاز جهت کنترل شرایط محیطی این گونه ساختمان ها می شود.
به طوری که در بعضی اقلیمهای سخت، حتی با استفاده از سیستمهای مکانیکی حرارتی و یا برودتی ، نمی توان شرایط داخلی ساختمان های نا هماهنگ با شرایط اقلیمی را به راحتی در حد آسایش انسان تنظیم نمود. - کسمایی،مرتضی، تأثیر اقلیم بر معماری خوزستان،خرمشهر - شرایط آب و هوایی به موازات سایر عوامل محیطی از مهمترین عوامل مؤثر در شکل گیری و تکوین شهرها و تداوم حیات آن ها به شمار می آید . در واقع شهرها، عناصر شهری و عملکرد آنها همواره از عناصر و عوامل آب و هوایی متأثر بوده است این تأثیر پذیری تا قبل از پیداش شهرهای بزرگ و مادر شهرها تقریباً یکسویه بوده و از آن به بعد شهرها نیز در اوضاع اقلیمی فضای پیرامونی خود تأثیر گذاشته است.
جغرافیای طبیعی در برنامه ریزی شهری و روستایی - پذیرفتن این مسئله که فضاهای شهری قدیمی دارای نمادهایی هستند که از تعلق بین انسانها و فضای کالبدیشان حکایت میکند، امروزبه معنای تأیید فرهنگ کهن و ریشه دار تلقی شده است.که در طراحی مساکن همواره باید به تداوم فرهنگی، اقلیمی با توجه به سنتهای دیرین احترام گذاشت و به آنها پاسخ گفته شود.
بر اساس این افکار که رسیدن به یک مسکن راحت، بادوام و جلوگیری از مصرف بی رویه انرزیها ، سوالات فراوانی در ذهنها ایجاد می کند سوالات اصلی این تحقیق بدین شکل بیان میشود:
- آیا شرایط آب و هوایی و اقلیم شهر خرم آباد بر طراحی منظر شهری تأثیر گذار بوده است ؟
- آیا ساختمانها، هماهنگ با اقلیم و طراحی همساز شکل گرفته اند؟
- چه رابطه ای بین اقلیم و بافت شهری خرم آباد وجود دارد؟
- چه رابطه ای بین اقلیم و جهت معابر در شهر خرم آباد وجود دارد؟
که در این تحقیق با مطالعه شرایط آب و هوایی به بررسی طراحی اقلیمی ساختمان و محیط مسکونی و سیما و منظر شهری در شهر خرم آباد پرداخته شده است.
-2 روش تحقیق :
روش به کار برده شده در این تحقیق روش کتابخانه ای و استقرایی - اسناد و مدارک - فن فیش برداری از منابع و روش مشاهده مستقیم - فن عکسبرداری - می باشد.
-3 تعاریف
در این مقاله به تعاریف معماری، اقلیم و منظر شهری و ارتباط آنها پرداخته شده.
-1-3 معماری:
در سادهترین و ابتداییترین تعریف، به معماری بهعنوان یک حرفه و فن نگریسته میشود که براساس آن یک فضا بهطور عمده باید براساس کارکرد بنا و اصول سازه و فن ساختمان و سپس شرایط محیطی، طراحی و ساخته شود. معماری براساس این تعریف بیشتر بهعنوان یک تخصص فنی، حرفهای و اجرایی مورد توجه قرار میگیرد. در تعریف دیگر معماری، به صورت عمده، بهعنوان یک حرفه و رشته فنی هنری نگریسته میشود که بر پایه آن در طراحی یک فضا، افزون بر جنبههای سازهای و فنی باید به نکات و خصوصیات هنری فضا، کاملاً توجه کرد و هر فضای معماری میتواند بهعنوان یک اثر هنری مورد توجه گیرد.
اهمیت جنبههای هنری هر فضای معماری یا شهری در این نگرش به گونهای است که باید آن را مهمترین معیار سنجش یک اثر به شمار آورد. در نگرش که در دهههای اخیر مطرح شده است، توجه به معماری به عنوان هنری است که از برخی مباحث نظری در زمینه فلسفه، روانشناسی، فرهنگ و تاریخ تأثیر میپذیرد، و هر چند که در برخی موارد به نظر میرسد در زمینه نقش تئوری در طراحی افراط میشود، در مجموع دیدگاههای قابل توجهی در ای زمینه وجود دارد که نمیتوان آنها را نادیده انگاشت.
از دیدگاه فرانک لوید رایت : "معماری هنری است علمی و داشتن مبنایی اندیشمندانه همیشه ضامن کار معمار خواهد بود . " از نظر برونو زوی : " معماری، هنر فضاست. معماری خوب و بد را با ملاحظه بر روی فضای داخلی آن می توان از هم متمایز کرد ، اگر فضایی در بین نباشد ، معماری هم وجود ندارد." لوکوربوزیه اعتقاد دارد : "معماری عمدتا بازی ظریف و دقیقی از احجام است در نور، چشم ما به گونهای ساخته شده است که اشکال را در نور تشخیص میدهد.
بنابراین، مکعب و مخروط و کره و استوانه و منشور احجامی بنیادین هستند که در نور تشخصی ویژه دارند، این احجام نه تنها فرمهایی زیبا هستند، بلکه زیباترین آنها نیز میباشند." و از دیدگاه لویی کان : "معماری وجود خارجی ندارد ، تنها اثر معماری است که وجود دارد . معماری در ذهن موجود است . شخصی که یک کار معماری انجام می دهد ، در حقیقت آن را به روح معماری عرضه می کند ... روحی که سبک نمی شناسد ، تکنیک نمی شناسد ، متد نمی شناسد و تنها منتظر این است که خود را به معرض نمایش بگذارد .بدین ترتیب معماری تجسم واقعیات غیر قابل سنجش میباشد."
-2-3 اقلیم:
شرایط جوی موقت و معینی که برای مدتی کوتاه در یک مکان معین غالب می گردد هوا نامیده میشود. میانگین دراز مدت این شرایط متغییر جوی را اقلیم می گویند. به عبارت دیگر ، اقلیم یک منطقه مجموعه ای از میانگین های شرایط جوی دراز مدت برای آن منطقه است که شامل بارندگی، درجه حرارت، رطوبت، تابش خورشید، سرعت و شدت باد و... موقت هوا هستند. - جعفر پور ابراهیم، اقلیم شناسی ص . - 2 در تعریف دیگر اقلیم عبارت است از هوای غالب یک محل در دراز مدت. - علیخانی بهلول و کاویانی محمدرضا ، مبانی آب و هوا شناسی ص - 3
-3-3 منظر شهری
اساساً منظر شهری، سطح تماس - Interface - "انسان" و "پدیده شهر" است و از اینرو بخش بخش قابل توجهی از دانش و عواطف محیطی شهروندان تحت تآثیر آن شکل می گیرد - گلکار،. - 1385 اهمیت منظر شهری از آنرو است که کلیت شهر را به مثابه یک "متن" آشکار ساخته امکان "قرائت" و "خوانش" این متن را فراهم می آورد. مفهوم "منظر شهری" به عنوان مفهومی پویا است و نه ایستا. تنها در آینه منظر شهری است که ابعاد ناملموس حیات مدنی، همچون فقر و غنا، سلطه نهادها و ارزش های معین، سلایق زیبا شناختی خرده فرهنگ ها، عمق تاریخی شهر، میزان ایمنی و امنیت جامعه، چگونگی احترام جامعه به قراردادهای اجتماعی و غیره از طریق نظامی از "نشانه ها" امکان تجلی و بروز خارجی یافته و ارزیابی مثبت یا منفی را میسر می سازد - همان - .
از دیدگاه گوردن کالن منظر شهری می تواند یک مجموعه ای متنوعی از مناظر باشد: برازنده، نا شیانه، شاخص، ملال آور، پذیرا، بد شکل و رنگ و وارنگ. برای انسان در خیابان زمینه آشنای روزمره از زندگی ممکن است منجر به اظهار نظر دو پهلو و یا آشکار از دوست داشتن و یا نداشتن آن گردد. گرچه منظر شهری هیچوقت کامل نبوده و نخواهد بود، ولی پهلوی هم گذاری اجزای سازنده آن ، ساختمانها، خیابانها و فضاهایی که در فرم و شکل فضایی آن مؤثر هستند، بمثابه جمله ای است که دارای ساختار علمی بوده و معنی کامل وقتی از آن استنتاج می شود که قواعد و ارتباط لازم بین کلمات مراعات شده باشد. وی معتقد است منظر به این خاطر مفید است که خاطرات و تجربیات ما را به یاد می آورد، یعنی همان عکس العمل های احساسی درونی که وقتی ظهور کردند قادرند روند افکار ما را بر هم بزنند
از دیدگاه حبیب منظر شهری بخشی از شکل شهر است که ناظر آن را دریافت می کند. در واقع منظری که بتواند تصویر واضحی از خود بر جا بگذارد، می تواند نقشی اجتماعی نیز داشته باشد؛ چرا که به مردم کمک می کند بدانند در کجا هستند و در نتیجه محیط را خوانده، به نحوه مطلوب تری فعالیت هایشان را تنظیم کنند و حتی می تواند خاطرات جمعی و ارتباطات گروهی را افزایش دهد
