بخشی از مقاله
با توجه به اینکه بیش از 30 درصد کل انرژی مصرفی ایران در ساختمان های مسکونی مورد استفاده قرار می گیرد، طراحی و استفاده نامناسب از این ساختمان ها و عدم سازگاری مواد و مصالح مورد استفاده با اقلیم و شرایط منطقه، می تواند باعث اتلاف مقدار زیادی از انرژی ورودی به ساختمانها شود و با توجه به این نکته که سیر طراحی شهری و معماری سنتی ایرانی همواره در راستای کشف آهنگ طبیعت، استفاده از انرژیهای تجدید پذیر و ساختن بناهایی با کمترین مصرف انرژی بوده، در نتیجه معماری سنتی ایران می تواند ما را برای رسیدن به این هدف که همانا کاهش مصرف و اتلاف انرژی در بخش ساختمانهای مسکونی است، نزدیک سازد.
در این تحقیق طراحی های سنتی در بافت قدیم شهر خرم آباد مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته اند. این ارزیابی ها چگونگی ساختار معماری را در استفاده از انرژی های طبیعی - خورشید، باد .... - مورد بحث قرار می دهد. طراحی اصولی ساختمان ها با توجه به شرایط اقلیمی آن منطقه و استفاده صحیح از انرژی خورشیدی می تواند نقش مهمی در کاهش مصرف انرژی داشته باشد. از اینرو معماری و شهرسازی سنتی ایران که همواره راههائی را مورد استفاده قرار داده تا با هماهنگی با طبیعت و استفاده از انرژی های موجود در اطراف بنا ها باعث کاهش همه جانبه مصرف انرژی در بنا ها شود می تواند نقش تاثیر گذاری بر آینده طراحی بناها داشته باشد. در طراحی های سنتی ایران منبع اصلی تامین انرژی، انرژی لایزال خورشیدی بوده است.
اقلیم های ایران به دلیل قرار گیری ایران در عرض های مختلف جغرافیایی، ایران دارای چهار اقلیم متفاوت می باشد. اقلیم های گرم و مرطوب، گرم و خشک، معتدل و مرطوب و سرد که هماهنگ با این اقلیم ها معماری های متفاوتی درون ایران شکل گرفته است. طراحی اقلیمی یکی از پایه های شکل گیری معماری سنتی ایرانی، اقلیم می باشد. در این نوع طراحی منبع اصلی تامین انرژی، انرژی خورشیدی است و روش های طراحی ساختمان ها بر اساس دریافت مستقیم از انرژی خورشید می باشد . اصول طراحی اقلیمی در این شیوه به هیچ وجه از وسایل مکانیکی و تاسیساتی استفاده نمی شود یا بعبارت دیگر این شیوه هیچ هزینه ای ندارد و خود ساختمان با عناصر و اجزاء خود این انرژی را دریافت و نگهداری می کند و تنها نیاز به علم و آگاهی راجع به طراحی اقلیمی است.
موقعیت ساختمان در پلان
عواملی که خصوصیات اقلیمی یک سایت را تحت تاثیر قرار می دهند عبارتند از: توپوگرافی، جهت، اشراف، ارتفاع تپه ها یا دره های واقع در اطراف آن، سطح زمین چه طبیعی و چه ساخته شده، قابلیت نفوذ پذیری، جنس و دمای خاک که همه از اهمیت خاصی برخوردارند. جهت استقرار ساختمان یکی از مهمترین عوامل موثر در کیفیت شرایط حرارتی و محیطی فضای داخلی به شمار میرود. جهت استقرار ساختمان، به نوعی در تأمین بسیاری از اهداف طراحی و نیازهای حرارتی آن تأثیر میگذارد جلوگیری از گرم شدن فضاهای داخلی در مواقع گرم و استفاده هرچه بیشتر از انرژی خورشیدی در گرم کردن این فضاها در مواقع سرد، به وضعیت استقرار ساختمان نسبت به موقعیت سالانه خورشید در آسمان مربوط میشود. تأمین این موارد مستلزم طراحی جهت ساختمان است. جهت ساختمان به گونهای باشد که در مواقع سرد سال حداکثر و در مواقع گرم سال حداقل انرژی خورشیدی به نمای اصلی آن بتابد.
- منطقه معتدل و مرطوب این نوع اقلیم جلگه های کناره دریای خزر تا کوهپایه های شمالی البرز را شامل می شود. مشخصات این اقلیم بارش فراوان، رطوبت نسبی زیاد، اختلاف درجه حرارت کم بین شب و روز می باشد. شکلگیری معماری بومی منطقه معتدل و مرطوب بر مبنای مدولهایی از مربع میباشد که به صورت خطی در امتداد شرق- غرب و عمود بر جریان باد توسعه یافته است. این گونه شکلگیری نمونهای از معماری برونگرا میباشد که از ویژگیهای آن، داشتن ارتباط بصری و فیزیکی مستقیم با فضای بیرون خانه، نداشتن حیاط و گسترش در ارتفاع میباشد.
وجود باز شوها در تمام جبهه های ساختمان وعدم وجود زیرزمین به علت وجود رطوبت زیاد و بالا بودن سطح آبهای زیرزمینی از مشخصه های دیگر ساختمان های این اقلیم می باشد که ما در معماری بومی گیلان شاهد آن میباشیم. مهم ترین مسئله در ساختمان های نواحی معتدل ومرطوب ایجاد کوران و مبارزه با رطوبت بیش از حد محیط است. گشودگی ها به هدف ایجاد کوران تعبیه می شوند. این گشودگی ها را به دو صورت می توان بررسی کرد:
.1 در دو ضلع متفاوت
.2 در دو ضلع هم راستا
کوران همراستا و غیرهمراستا
همانطور که از شکل بر می آید زمانی که جهت وزش باد و راستای قرارگیری دو پنجره منطبق باشند گردش کمتری از هوا را در فضا خواهیم داشت و حالت خلاف آن باعث گردش بهتر میگردد. به منظور جلوگیری از پاشش باران به داخل ساختمان توسط باد، سقف شیبدار تا نزدیکی کف زمین در یک یا دو طرف بنا که در سمت باد قرار دارد ادامه مییابد. اجزای سقف شیروانی در شیوه ی سنتی آن همچنین به منظور ممانعت از نفوذ رطوبت از سطح زمین به داخل بنا، سطح آن بالاتر از زمین قرار گرفته و در فضای بین کف و زمین جریان هوا موجب تبخیر رطوبت و تهویه هوا شده وسبب خشک و قابل استفاده شدن کف ساختمان میشود.
