بخشی از مقاله
چکیده :
اهداف ایجاد یک شهر در زمان های مختلف به دلیل وجود شرایط زندگی گوناگون متفاوت بوده است، یکی از اصلی ترین معیارهای انتخاب نقطه ای برای ایجاد شهر قابلیت محافظت از آن بوده است، برای مثال در ایجاد تخت جمشید نقطه ای انتخاب شد که قابلیت دسترسی را به وسیله عوامل طبیعی محدود کند و این وظیفه به وسیله کوه رحمت که در شرق مجموعه قرار دارد و جنگل های آن زمان انجام شد، در ایجاد شهر خرم آباد نیز کوه ها را به منظور حفاظت مد نظر قرار داده اند به شکلی که درباره پیدایش این شهر گفته میشود خایدالو که یکی از شهرهای مهم تمدن ایلام و نام باستانی شهر خرمآباد بوده است - لغت نامه دهخدا - ، در میان این کوه ها به وجود آمده و شهر شاپورخواست به دستور شاپور دوم ساسانی بر خرابههای آن ساخته شده است - نشریه فردوسی . - 1392 شهر خرم آباد با موقعیت هندسی به طول 48 درجه و 22 دقیقه شرقی و عرض 33 درجه و 29 دقیقه شمالی، در ارتفاع 1171 متری از سطح دریا قرار دارد - مرکز آمار ایران ، . - 1390
شکل گیری شهر خرم آباد به واسطه قرار گرفتن در اقلیم کوهستانی تابع محیط بوده و همین تبعیت از محیط باعث ایجاد بافتی فشرده و متمرکز در میان 4 رشته کوهی که این شهر را احاطه کرده اند شده است، مساله ای که در این مقاله به آن پرداخته شده است گسترش رشد خطی شهر به سمت شمال غربی، جنوب غربی و جنوب شرقی و خطر گسترش در این مسیر ها است، این پژوهش با استفاده از روش کتابخانه ای توصیفی است که در ابتدا خطی بودن شهر خرم آباد اثبات می شود، سپس راهکارهایی برای جلوگیری از گسترش خطی شهر ارایه می شود و در نهایت در قسمت نتیجه گیری به دلایلی که در رشد شهرها به صورت خطی تاثیرگذار هستند پرداخته می شود.
کلید واژه ها : گسترش خطی ، الگوی رشد شهری ، اقلیم کوهستانی ، شهر خرم آباد
مقدمه:
به طور کلی جهان در طی تاریخ، چهار انقلاب شهری را تجربه نموده است. نخستین انقلاب شهری حدود 6000 سال قبل و با پیدایش نخستین شهرها در تمدن بین النهرین آغاز گردید. شهرهای مربوط به نخستین انقلاب شهری، کمتر ماحصل کشاورزی بودند، بلکه بیشتر بازتاب نیروی اجتماعی متمرکزی بودند که طرح های پیچیده آبیاری و پروژه های عظیم ساختمان سازی را سازماندهی می نمودند. نخستین انقلاب شهری در قاره های آفریقا، آسیا و آمریکا شکل گرفت . مبدأ دومین انقلاب شهری، مربوط به آغاز قرن هجدهم و حاصل پیوند بین شهرنشینی و صنعتی شدن بود. این انقلاب مصادف با شکل گیری شهر صنعتی، نرخ بیش از حد رشد جمعیت شهری و تغییرات زیست محیطی می باشد. هم اکنون نیز موج سوم انقلاب شهری در جریان است، پدیده پیچیده ای که از اواسط قرن بیستم شروع شد و ویژگی مشخصه آن افزایش مطلق و نسبی رشد بی نظیر جمعیت شهری، توسعه کلان شهرها و رشد مناطق مادر شهری غول پیکر، باز توزیع جهانی فعالیت های اقتصادی از قبیل زوال شهرهای تولیدی پیشین و پیدایش شهرهای صنعتی جدید است.
در موج سوم انقلاب شهری، خدمات، بویژه خدمات تولیدی پیشرفته، به عامل اصلی توسعه سریع اقتصاد شهری تبدیل شده است. در نتیجه این امر، شبکه شهری جهانی در مرحله انتقالی قرار گرفته است. همچنین چشم اندازهای شهری به طرز حیرت انگیزی یا ارزش خود را از دست داده اند و یا ارزشی بی نظیر پیدا کرده اند. به این معنا که شهرهای مرکزی مشخصا به مکان منظره های جدید شهری تبدیل شده اند، و شهرهای قدیمی بواسطه نوزایی های صورت گرفته در آنها و وجود فقر و جرم، به مکان هایی تهدیدآمیز تبدیل گشته اند. نخستین نشانه های زوال در حومه ها نمایان گشته است، گسترش اجتماعات دروازه دار و توسعه های مبتنی بر کاربری های ترکیبی نیز در حومه ها و مناطق پیرامون شهرها رواج یافته است . - Benton,2008 -
پراکنش شهری یکی از عمده ترین چالش های فراروی برنامه ریزان و شهرسازان در سده بیست و یکم می باشد، که در نتیجه رشد روز افزون جمعیت و تسلط سامانه حمل و نقل خودرو محور بر شهرها، شکل گرفته است. در این میان، الگوی پراکنش شهری به صورت ساخت سازهای غیر مجاز و سکونتگاه های غیر رسمی، در پیرامون کلان شهرهای کشورمان رخساره نموده و باعث از بین رفتن اراضی کشاورزی تحمیل هزینه های سرسام آوری برای گسترش تاسیسات زیربنایی شده است - مشکینی - 1389، با این حال شهر خرم آباد که شهری در حال توسعه است و جزو کلان شهر های ایران نیز محسوب نمی شود به دلیل جغرافیای طبیعی خود و قرار گرفتن در مرکز چند رشته کوه دچار این مشکل شده است.
از پیامدهای مهم فرآیند شهرنشینی در ایران، گسترش سریع فیزیکی شهرها است. با بروز تحولات جدید، شهرها به سرعت تغییر کرده اند و دگرگون شده اند. این دگرگونی ها به شکل افزایش سریع جمعیت و رشد فیزیکی شهرها، به طور نامتعادل و ناهماهنگ بوده است - هوشیار، - 1381، از جمله این تحولات می توان به گسترش راه های ارتباطی، تغییر نیاز های مردم نسبت به زندگی - از جمله ورود اینترنت به زندگی - و به وجود آمدن چند قشر از نظر اقتصادی در یک شهر اشاره کرد، اقشار مختلف طبقاتی به دلیل سطح درآمد های مختلف به وجود می آیند و عمدتا خانواده هایی که برای اولین بار زندگی شهر نشینی را تجربه می کنند جزو اقشار کم درآمد خواهند بود و همین قشر به ناچار به حاشیه شهرها پناه می برند و هجوم به حاشیه شهر ها در اکثر مواقع رشد خطی را در پی خواهد داشت، حال چرا حاشیه نشینی اغلب به رشد خطی منتهی می شود؟ احتیاج به رفت و آمد و وجود جاده های اصلی سبب پیدایش رشد خطی است.
سوال اصلی تحقیق :
دلیل گسترش خطی شهر خرم آباد چیست ؟
زیر سوال ها :
-1 چرا خرم آباد به سمت گسترش خطی رفته است ؟
-2 برای جلوگیری از این نوع گسترش چه راهکاری مفید است؟
