بخشی از مقاله
چکیده :
یکی از پیشنهادهاي قابل اجرا در روند توسعه پایدار شهري استفاده از بام سبز می باشد و در اقلیم هاي مختلف به شکل هاي متفاوتی نمود پیدا کرده است. در مازندران بومیان مانند ناحیه هاي مختلف متناسب با اقلیم در مرور زمان به بهینه ترین فرم رسیده اند. که قسمتی از نماد هویتی این منطقه را به خود اختصاص داده است. مردمان این منطقه با هواي معتدل و مرطوب ، استفاده از علوفه هاي طبیعی را به عنوان یک الگو در بام هاي خود به کار برده اند که در عصر امروز با عنوان بام سبز مورد استفاده قرار می گیرد.
مقاله حاضر بر اساس مطالعات کتابخانه اي تهیه شده است و هدف از این پژوهش امکان سنجی استقرار بام سبز در فضاي شهري با توجه به معیار هاي زیست محیطی ، اجتماعی ، اقتصادي و استفاده از معیار هاي توسعه پایدار جهت توجیه پذیر بودن سامانه هاي بام سبز در مازندران می باشد.
. 1 مقدمه :
بام سبز به عنوان عنصري در ساختمان که بیشترین تماس را با عوامل ناهنجار محیطی - باد ، باران، خورشید و آلاینده هاي جوي - دارد همیشه مورد توجه قرار داشته که جایگزینی براي محیط از دست رفته در هنگام ساخت و ساز و تلاشی براي پایدار ساختن شهر ها محسوب می شود. موضوع بام سبز در کشور ما موضوع جدیدي نیست اما سامانه بام سبز موضوع جدیدي می باشد که مزایاي مربوط به آن در گرو استفاده گسترده و کلان آنها می باشد. تغییر سبک زندگی ، کمبود زمین در شهرها و افزایش میزان بلند مرتبه سازي مواردي هستند که در معماري دنیاي امروز نمی توان از آنها چشم پوشی کرد .
لیکن این عوامل نباید ارزش سبزینگی در پایداري محیط را به خطر اندازد. یکی از راهکارهاي معماران براي بازگشت به زندگی مطلوب با توجه به شرایط امروز " بام سبز " است که استفاده از آن می تواند در همسوسازي با محیط طبیعی ، کاهش مصرف انرژي و افزایش سبزینگی موثر باشد. بام سبز در بازدهی اکولوژیکی شهري و ایجاد کیفیت مطلوب به زندگی شهري نقش موثري دارد.
افزایش جمعیت شهرها را به عنوان مصرف کنندگان اصلی کالا و خدمات به کانون هاي اصلی پایداري و ناپایداري بدل گردیده اند. بام سبز به عنوان بخشی جذاب از زندگی شهري و مطلوب هر سن و فرهنگی با نگرش همه جانبه بر توسعه پایدار شهري با تاثیرات مثبت ، خواستار هماهنگی میان اجزا می باشد. تبدیل بام خانه ها به فضاي سبز ، تبادل هوا بین مناطق با تراکم ساختمانی زیاد و فضاهاي آزاد بین آنها را بهبود بخشیده و رطوبت هواي شهر را تعدیل می کند.
بام سبز به عنوان الگویی مشترك در تمام بناهاي مناطق معتدل و مرطوب جهان وجود داشته است. ولی طریقه ي بر خورد بومیان با این مسئله باعث شده که هر منطقه بر اساس فرهنگ خود ، بام سبز متخصص به خود را بیافزایند. امروز متناسب نمودن کمیت و کیفیت معماري به نخستین دغدغه هاي معماران تبدیل شده است. و در رویکرد زیست محیطی با عنوان هایی مانند معماري پایدار و معماري سبز بررسی می شود. همزیستی با شرایط طبیعی و اقلیمی معماران را بران داشته که بام سبز به عنوان یکی از راه کارها استفاده کنند.
.2 بررسی اقلیم :
توجه به شرایط اقلیمی در طراحی معماري یکی از اصول مهم در پایداري معماري و شهر سازي است. استفاده از شیوه هاي درست در طراحی به بهرمندي از انرژي طبیعی ، کاهش مصرف سوخت هاي فسیلی و سالم سازي محیط زیست منتهی می شود. در نتیجه طراحی مسکن بر اساس شرایط اقلیمی منطقه ، اولین خط دفاعی در برابر عوامل خارج بناست.
اقلیم فاکتور عمده در موفقیت یا عدم موفقیت هر فضاي باز بیرونی می باشد. باد، آفتاب و سایه و دماي زیاد به همان نسبت خشکی ، رطوبت دوره اي ، بار برف و سرمازدگی مشکلات بزرگی براي بام سبز نسبت به دیگر فضاهاي سبز بیرونی ایجاد می کند.
.3 سامانه بام سبز در قالب اصول طراحی پایدار:
ایده پایداري محیطی عبارتند از باقی گذاردن زمین به بهترین شکل براي نسل آینده .با این تعریف فعالیت انسان زمانی از نظر محیطی پایدار است که بتواند بدون تقلیل منابع طبیعی با تنزیل محیط طبیعی اجرا شود . پایداري محیطی با هدف حفظ محیط زیست بر موارد زیر تاکید دارد :
کاهش اتلاف و پخش انرژي در محیط ،کاهش تولید تاثیر گذارنده ها بر سلامت انسان و استفاده از مواد قابل بازگشت به چرخه طبیعت. اصل طراحی پایدار بر این نکته استوار است که ساختمان جزئی کوچک از طبیعت پیرامونی است و باید به عنوان بخشی از اکوسیستم عمل کند و در چرخه ي حیات قرار گیرد.
بام سبز در واقع اکوسیستمی زنده بوده که توانایی زیست محیطی مطلوبی را براي محیط شهري فراهم کرده و آن را بهره ور تر و پایدار تر می سازد. - انصاري ، کشتکار، - 1385 به عبارتی دیگر با بهبود کیفیت هوا ، کاهش حجم فاضلاب سطحی، کاهش آثار جزایر حرارتی شهري ، برقراري تعادل حرارتی در محیط داخل و خارجی بنا ، خلق زیست گاه طبیعی ، تنوع زیستی و افزایش طول عمر ، بهره برداري از عایق بام گام مثبتی در جهت بهبود کیفیت محیط شهري است.
.4انواع بام هاي سبز :
بام سبز می تواند در انواع متمرکز ، فشرده ، نیمه متمرکز وگسترده یا وسیع بسته به عمق متوسط کشت و میزان تاسیسات مورد نیاز طبقه بندي شوند. بام هاي سنتی سبز که نیازمند عمق متعارفی از خاك براي رشد گیاهان حجیم و چمن معمولی هستند به عنوان بام هاي سبز متمرکز مطرحند. این نوع بام ها نیازمند آبیاري ، کوددهی و سایر مراقبت ها می باشند.
در مقابل بام هاي سبز وسیع یا گسترده به عنوان سیستم هاي خود نگهدار در نظر گرفته شده و به حداقل تاسیسات نگهداري شاید تنها یک بار در سال هرس یا کوددهی براي افزایش رشد گیاهان نیاز دارند. این نوع از بام هاي سبز می تواند در لایه بسیار نازکی از خاك که اغلب از کود هاي آلی با فرمول ویژه استفاده می شود قرار گیرند. بدین ترتیب بام هاي متمرکز محیط کشت ژرف و عمیقی دارند و در دسترس هستند و می توانند به عنوان یک فضاي باز در نظر گرفته شوند.
در مقابل بام سبز گسترده محیط کشت سطحی و کم عمقی دارد و معمولا قسمتی از یک سیستم بامی و قسمتی از ساختار ساختمان سبز می باشد. یک بام سبز گسترده به طور کلی در دسترس و مورد استفاده کارکردي نیست. طبقه بندي دیگر در خصوص بام هاي مسطح و شیب دار است. بام هاي سبز شیب دار مشخصه بر جسته بسیاري از ساختمان هاي اسکاندیناوي هستند که نیازمند طراحی ساده تري در قیاس با بام هاي تخت می باشند چرا که شیب بام ها خطر نفوذ آب ازطریق سازه بام را با استفاده از لایه هاي آب بندي و زهکشی کمتري نسبت به بام تخت موجب می شود .
.5 ساخت و ساز پشت بام هاي سبز :
ساخت و ساز پشت بام سبز نیاز به دانش و برنامه ریزي خاص آن است . سقف سبز نیاز به یک نوع از تکنولوژي فراتر از مهندسی سقف در حفظ ظرفیت نرمال و کنترل بار خاك ، باران و برف و طراحی مسیر هاي پیاده روي است. یک بام سبز از سه بخش تشکیل می شود :
-1 سقف ساختمان که بر روي آن یک لایه عایق مانند ایزوگام وجود دارد. و برروي آن ممکن است موزاییک و یا آسفالت و یا سنگ فرش وجود داشته باشد.
-2 پوشش هاي محافظ که سقف و عایق ضد آب پشت بام را از خاك و گیاهان جدا می کند.
-3 خاك و سیستم کود و آبیاري اجزاي بام سبز را می توان به 5 دسته کلی تقسیم کرد.
لایه پوشش گیاه: از آنجایی که بام هاي سبز تا حد امکان سبک طراحی می شوند ، اغلب شامل گیاهانی هستند که بتوانند در خاك کم عمق و با مراقبت و نگهداري کم رشد کنند.
محیط کشت: فضایی که گیاهان در آن شروع به رشد و نمو می کنند. محیط کشت به واسطه الزامات خاص سازه اي باید وزن کمی داشته باشد به همین دلیل نسبت به خاك معمولی تفاوت هایی دارد. در این حالت باید از محیط براي کشت استفاده کرد که حتی الامکان سبک بوده و وزنش حدود 900 کیلو گرم در هر متر مکعب در حالت مرطوب باشد. یک مخلوط معمولی مرکب از یک سو ماسه ، سنگ هاي متخلخل و یک سوم گیاخاك مصنوعی - ترکیبی از چوب پوسیده و کود نباتی - محیطی مناسب را تشکیل می دهد.
لایه زهکش : لایه زهکش خود می تواند مجموعه اي پیچیده اي از لایه هاي دیگر به شرح زیر باشد:
لایه صافی : در بین محیط کشت و لایه زهکش فیلتري قرار دارد که رطوبت را از محیط ریشه ها دور می کند و مانع از گندیدگی ریشه ها می شود. این فیلتر می تواند شامل یک بافت پارچه اي باشد. این فیلتر حتی می تواند لایه اي از شن و ماسه باشد.
لایه مانع ریشه ها : لایه اي است که به خوبی از نفوذ ریشه ها و آسیب زدن به آنها به عایق کاري و غشاء سقف جلوگیري می کند.
صفحه زهکش : یک صفحه سه لایه است که لایه بالایی عمل فیلتر را انجام می دهد و آب اضافی را از قسمت ریشه ها دور می کند. این لایه همچنین به عنوان لایه محافظ ریشه ها عمل می کند.
