بخشی از مقاله
چکیده
ضرورت تحقیق و مطالعه گسترده روي اثر تداخل زمینهاي بر یادگیري ضمنی براي مطالعه اثر آن بر عملکرد ناآگاهانه حافظه تا رسیدن به یک نتیجه قطعی اهمیت ویژهاي دارد. در اکثر تحقیقات تداخل زمینهاي، فراگیران با اطلاع و آگاهی و به صورت صریح تکالیف مختلف را آموخته اند این در حالیست که یاگیري میتواند به صورت ضمنی و تلویحی اتفاق بیفتد. در ارتباط با مطالعه تاثیر تداخخل زمینهاي بر یادگیري ضمنی تحقیقات خیلی کمی انجام شده است و ادبیات جامعی وجود ندارد.
هدف: هدف تحقیق حاضر این است که به مطالعه تاثیر شیوه ارائه محركهاي متوالی - تمرین به شیوه مسدود و تصادفی که تداخل زمینهاي برخاسته از این شیوههاست - بر یادگیري ترتیب توالی حرکات بصري یعنی حرکاتی که مستلزم هماهنگی چشم و اندام و یکپارچگی حسی-حرکتی و زمانبندي حرکت میباشند به مقایسه دو نوع یادگیري صریح و ضمنی در شرایط تداخل بپردازد.
روششناسی: 75 نفر آزمودنی دختر، بدون تجربه قبلی با تکلیف به صورت تصادفی به 5گروه آزمایشی - هر گروه 15 نفر - شامل مسدود – صریح، مسدود - ضمنی، تصادفی –صریح، تصادفی-ضمنی و گروه کنترل تققسیم شدند. ابتدا همه گروهها در پیش-آزمون شرکت کردند و سپس بجز گروه کنترل طی 5جلسه تمرینی و در هر جلسه 3بلوك 10کوششی را به صورت مسدود و تصادفی انجام دادند. پس از مرحله اکتساب، آزمودنیها در آزمون یادداري شرکت ککردند. براي تحلیل یافتهها از آزمون t همبسته، آنالیز واریانس سه عاملی با اندازهگیري مکرر و تحلیل واریانس دو عاملی استفاده شد.
یافته ها: نتایج نشان داد آزمودنیها طی مرحله اکتساب پیشرفت معنیداري در زمان و دقت پاسخ داشته اند - P<0/05 - ، اما بین گروههاي تمرینی تفاوت معنیداري وجود نداشت. بهعلاوه گروههاي یادگیري ضمننی در دو مولفه زمان پاسخ و دقت پاسخ پیشرفتی به مانند یادگیري صریح داشتند که بیانگر اثر بخشی این یادگیري است. همچنین آزمون یادداري نشان داد تمرین تصادفی در دقت حرکتی برتر از تمرین مسدود است اما نوع روش تمرینی تاثیري بر یاددداري زمان عکس العمل متوالی نداشت. بحث و نتیجهگیري: به طوور کلی نتایج این تحقیق با رمزگردانی افتراقی حوزههاي عملکرد حرکتی سازگار هستند و از این ایده که یادگیرياي که در زمیننهاي از تداخل اتفاق میافتد میتواند یادداري را نشان دهد، حمایت میکند. .
-1 مقدمه
در زندگی روزمره، تعداد زیادي از مهارتهاي حرکتی میتواند به طور همزمان یاد گرفته شوند. یک مسئله اساسی در مطالعه یادگیري حرکتی چگونگی سازماندهی تمرین مهارتهاي مختلف به منظور تسهیل فراین د یادگیري و یادداري است. براي مثال، وقتی یک نوازنده با یادگیري 4 قطعه موسیقی مواجه میشود. روش مطلوب براي سازماندهی جلسات تمرینی اش چیست؟ باید هر قطعه را قبل از اقدام براي انجام دیگري یاد بگیرد، یا به صورت تصادفی و با آرایشی پیش بینی نشده هر چهار قطعه را یاد بگیرد؟ ادبیات تحقیقی نشان داده اند که وقتی بیشتر از یک مهارت حرکتی در یک جلسه یاد گرفته می شود، طرح تمرین مسدود منجر به نتیجه بهتر در مرحله اکتساب می شود. اما طرح تمرین تصادفی به یادداري و انتقال بهتري منجر می شود طرح تمرین تصادفی باعث می شود که یادگیرنده تکالیف را تغییر دهد این موضوع تداخلی ایجاد می کند که تداخل زمینه اي نامیده می شود. که اولین بار توسط بتیگ - 1972 - در توصیف نتایج آزمایش هاي حافظه کلامی مطرح شد و سپس در حیطه یادگیري حرکتی به وسیله شیا و مورگان - 1979 - بهکار برده شد - برادي، . - 2008 پ ژوهشهاي بسیاري درستی این ادعا که تمرین تصادفی - تمرین با سطح تداخل زمینهاي زیاد - نسبت به تمرین مسدود - تمرین با سطح تداخل زمینهاي کم - باعث یادگیري بیشتري می شود را تایید کردهاند - اولیس و همکاران، 2005؛ پورتر، 200 8؛ راسل و همکاران، 2007؛ سیکیا، . - 2007 هرچند تحقیقاتی نیز وجود دارد که چنین نظري را تایید نمیکنند طرح نظریه تداخل زمینهااي و استفاده از مزایاي آن به علت فوایدي است که شرایط تمرین تغییرپذیر براي یادگیرنده و فرایند یادگیري و قدرت حافظه دارد - لاورا و همکاران، - 2009؛ چرا که تمرین جزء جدان شدنی تکالیف حرکتی است و یادگیري حرکتی چیزي فراتر از پروسه حرکت است و علاوه بر خود حرکت شامل فرایندهاي حسی، شناختی و ادراکی نیز می باشد که از تعامل فرد، محیط و تکلییف بروز میکند شخصاً بشر از آغاز حیات به شیوههاي مختلفی در حال یادگیري و اکتساب مهارتهاي مختلف بوده است یکی از انواع یادگیري، یادگیري توالی حرکتی است. اهمیت یادگیري توالی حرکتی ریشه در ضرورت توالی براي حرکات دارد. اجزاي هر حرکت با ترتیب خاصی بروز پیدا میکند تا هدف حرکتی مورد نظر انجام گیرد. بر این اساس مطالعه توالی حرکتی میتواند به نمایندگی از مطالعه یادگیري ها صورت گیرد؛ چرا که بسیاري از یادگیري ها به صورت صریح وآشکار هستند. علاوه بر این بسیاري از یادگیري ها نیز به صورت ضمنی اتفاق می افتند و نیازي به حضور آگاه ی ندارند - جیمز و همکاران، . - 2006 در صورتی که به یادگیرنده در مورد ترتیب موجود در توالیهاي حرکتی و نحوه انجا م تکلیف توضیحات لازم داده شود این یادگیري از نوع صریح استت، اما اگر یادگیرنده تکلیف را بدون آگاهی از آنچه باید یاد بگیرد انجام دهد، یادگیري از نوع ضمنی خواهد بود - فلیک و همکاران، . - 2009 در آموزش تکالیف حرکت ی، به طور مرسوم اطلاعات مربوط به اجراي حرکت به طور صریح و آشکار از طریق نمایش، تصویر، خورد و راهنمایی کلامی به اجرا کننده ارائه می شود و عموماً فرض بر این است که ارائه این اصول به فرایند یادگیري کمک می کند - عبدلی، . - 1384 به طور کلی به فرایندي که افراد به طور هوشیارانه و با تلاش و تخصیص توجه دانش مربوط به قواعد تکلیف را یاد می گیرند یادگیري صریح گفته می شود - کلیرمانز . - 2001 - در یادگیري صریح، ما با آزمون مستقیم حافظه براي اطلاعات واقعی سر و کار داریم بنابراین براي این نوع یادگیري توجه و استفاده از حافظه کاري یا اجرایی امري ضروري است - مازار و همکاران، 2005؛ مکسول و همکاران، . - 2003 امایراً مشخص شده که انسان بسیاري از چیزها را بدون توجه نیز یاد میگیرد این نوع یادگیري که یادگیري ضمنی نامیده میشود طلاحی است که اولین بار توسط رِبر - 1967 - به کار برده شد و شامل دانشی است که بدون تلاش هوشیارانه براي یادگیر ي به دست می آید در این نوع یادگیري فرد بدون آگاهی صریح از رفتار یا تکلیف مورد نظر در آن مهارت پیدا میکند براي آنکه یادگیري از نوع ضمنی باشد، باید مجموع اطلاعات در دسترس به صورت ناخودآگاه از مجموع اطلاعات در دسترس در سطح آگاهانه بیشتر باش د. ربر - - 1993 توصیه میکند که شرایط یادگیري ضمنی زمانی حکم فرماست که شناخت ناآگاهانه، جنبه غالب فرایند یادگیر ي باشد. از جمله مزایایی که محققان را بر آن داشت تا به تح قیق در زمینه یادگیري ضمنی بپردازند میتوان به عدم همبستگی بین اجراي فرد و ضریب هوشی وي در یادگیرندگان ضمنی اشاره کرد. همچنین آلن و ربر نشان دادند یادگیري ضمنی باد وامتر از یادگیري صریح است - توماس و همکاران، . - 2001 مکسوئل - 2000 - فایده این نوع یادگیري را اجراي بهتر یادگیرندگان ضمنی نسبت به کسانی که بهصورت صریح مهارت را یاد گرفتهاند، عنوان کرد. یادگیري توالی حرکتی امروزه بیشترین نمونه رفتاري است که براي بررسی یادگیري بدون آگاهی مورد استفاده قرار میگیرد - ربرتسون، . - 2007 بسیاري از مطالعات یادگیري توالی حرکتی این موضوع را بررسی کردهاند که چگونه یک توالی جدید، یا در یادگیري چند توالی همزمان توالیها چگونه یادگرفته میشوند و در طول چندین جلسه تمرینی حفظ و یادآوري میشوند و به چه میزان خودکار میگردند - ساویون و همکاران، 2005؛ سیدلر و همکاران، . - 2005 به طور کلی یادگیري به وسیله سه مرحله مشخص میشود که مشابه نقاط مخصوص در تغییرات الگوي نموي هستند که هنگام تمرین یک توالی یا تکلیف جدید اتفاق میافتند - کورمان و همکاران، . - 2003 در اولین جلسه تمرین پیشرفتهاي سریع و قابل توجهی در عملکرد یادگیرنده عموماً در ششهاي تمرینی نسبتًا کوچک مشاهده میشود و حرکات ناشیانه و خام از خصوصیات اصلی این مرحله به حساب میآید. دومین مرحله، مرحله تداعی است که به اکتساب طرح یا الگوي حرکت و تثبیت یادگیري و تمرکز روي تکلیف میانجامد - کراکور و همکاران، . - 2 006 سومین مرحله، مرحله خودکاري ست که پس از چندین جلسه تمرین و کوشش اتفاق میافتد. ویژگی اصلی مرحله خودکاري انجام تکالیف به صورت نرم و روان و بدون شتاب و استفاده از راهبردها و استراتژيهاست این مرحله به وسیله فواید تد ریجیتر و آهسته مشخص میشود که به یک فلات احتم الی در اجرا منجر میشود حمایت از وجود مراحل قابل تفکیک و مجزاي یادگیري حرکتی و ماهیت هم پوشانی آنها از مطالعات تصویرنگاري عملکردي مغز که نشان میدهد مناط ق قشري و زیرقشري به طور مشخصی در مراحل مختلف یادگیري فعالند، ناشی میشود - پنهون و همکاران، 2002؛ پنهون و همکاران، . - 2005 براي نمونه مشخص شده است که مخچه ، جسم مخطط شاخی، همچنین مناطق پیش حرکتی و قشري آهیانه اي در طول یادگیري اولیه فعال هستند و جسم دمدار و همچنین مناطق قشري آهیانهاي و حرکتی دخیل در تثبیت یادگیري و مرحله خودکاري میباشند - پنهون و همکاران، 2002؛ فلویر و همکاران، . - 2005 با توجه به اینکه یادگیري توالی حرکتی به عنوان نماینده سایر یادگیري هاي حرکتی مورد بررسی قرار می گیرد، بنابراین مراحل گیري تکالیف حرکتی عیناً در مورد یادگیري توالی حرکتی نیز صادق است - ساویون و همکاران، . - 2005 در ارتباط با یادگیري و سازماندهی تمرین تکالیف حرکتی ادبیات تحقیقی نشان داده اند تمرینی که در آن یادگیري کوشش ها در یک حالت مسدود بوده و همه کوششهاي یک تکلیف قبل از آغاز تکلیف دیگر انجام شود، منجر به نتیجه بهتر در مرحله اکتساب اما نتیجه ضعیفتر در آزم ون یادداري و انتقال به یک تکلیف جدید می شود. بالعکس تمرین با آرایش تصادفی نتیجه بهتري را در آزمون یادداري و انتقال نشان می دهد - برادي، 2008 ؛ سیمون، . - 2007 فرض شده است که اثرات مثبت و سازنده سطوح تداخل بالا در طول یادگیرري اولیه ، در مرحله یادداري و انتقال تظاهر می یابند - برادي، 2004 ، برادي، . - 2008 عوامل بالقوه اي که در اثر تداخل زمینه اي شرکت میکنند به برنامه ریزي تمرین ، یادگیرنده، محیط و تکلیف حرکتی بستگی دارند مرور تحقیقات تداخل زمینه اي نشان می دهد که بروز اثر مذکور به نوع تکلیف از لحاظ برنامه حرکتی تعمیم یافته یا پارامترهاي متفاوت بستگ ی دارد براي مثال مگیل و هال - 1990 - پس از مرور جامعی بر تحقیقات تداخل زمینه اي به این نتیجه رسیدند که اثر تداخ ل زمینه اي هنگامی مشاهده می شود که تکالیف توسط برنامه هاي حرکتی تعمیم یافته متفاوتی - GMP - کنترل شوند.
