بخشی از مقاله
چکیده:
تربیت بدنی در آموزش و پرورش جایگاهی مهم در امر تعلیم و تربیت دانشآموزان دارد. عوامل مهمی از جمله تقویت اجتماعی در یادگیری حرکتی نقش دارند. در این تحقیق رابطه تقویت اجتماعی با یادگیری حرکتی و ارتباط آن با پیشرفت تحصیلی دانشآموزان دختر مقطع ابتدایی شهراهواز مورد بررسی قرار گرفت. نمونههای تحقیق بصورت تصادفی جهت تکمیل سه گروه یعنی گروه آزمایشی یک - تمرین بدون تقویت اجتماعی - ، گروه آزمایشی دو - تمرین با تقویت - و گروه سوم - گواه - انتخاب شدند.
گروه آزمایشی یک فقط به اجرای حرکت پرتاب توپ پرداختند. گروه آزمایشی دو پس از اجرای موفق پرتاب توپ به درون سبد، تقویت دریافت کردند و گروه سه، در اجرای حرکت شرکت نکرده و تقویت نیز دریافت نکردند. جامعه آماری این تحقیق را کلیه دانشآموزان دختر کلاس دوم و چهارم ابتدایی شهراهواز تشکیل دادند. با استفاده از آزمون t و ضریب همبستگی پیرسون - p 0/05 - ، مشاهده گردید که: بین دانشآموزانی که شش هفته تمرین همراه با تقویت اجتماعی داشته و دانشآموزان گروه گواه از لحاظ اکتساب مهارت پرتاب توپ تنیس تفاوتی وجود داشت. شش هفته تمرین - بدون تقویت - بر میزان اکتساب مهارت پرتاب توپ تنیس دانشآموزان دختر کلاس دوم تأثیر مثبت نداشت.
شش هفته تمرین همراه با تقویت اجتماعی بر میزان اکتساب مهارت پرتاب توپ تنیس دانشآموزان دختر تأثیر مثبت داشت. بین میزان اکتساب مهارت پرتاب توپ تنیس دانشآموزان گروه گواه و گروه های آزمایش تفاوت وجود داشت. بین یادگیری مهارتها ی حرکتی دانش آموزان کلاس دوم و پیشرفت تحصیلی آنان رابطه وجود داشت. در حالی که بین اکتساب مهارت پرتاب توپ تنیس دانشآموزان کلاس چهارم و پیشرفت تحصیلی آنان رابطه وجود نداشت. در مجموع یافتههای تحقیق نشان میدهد، بین اکتساب مهارت پرتاب توپ تنیس و پیشرفت تحصیلی کل دانشآموزان رابطه معنیداری وجود ندارد. به عبارت دیگر افزایش یا کاهش اکتساب مهارت پرتاب توپ تنیس با تغییر در پیشرفت تحصیلی توام نیست.
مقدمه
امروزه یادگیری حرکتی به عنوان یکی از شاخههای تربیت بدنی جایگاهی مهم در این رشته پیدا کرده است، هر چند یادگیری از دیرباز مورد توجه روانشناسان قرار گرفته بود؛ در دسامبر 1951 میلادی، روانشناس آمریکایی به نام اسکینر2، در مقالهای نوشت که چگونه با ارائه تقویت بعضی از کبوترها یاد گرفتند یک آلت موسیقی بنوازند و یا تنیس روی میز بازی کنند - رحمانی نیا، . - 1378 گرچه نام اسکینر در روانشناسی نظریه تقویت را به یاد میآورد اما نظریهی وی چندان تازه نبود و طی دهه 1920 ثرندایک 3 در قانون اثر خود به آن اشاره کرده بود. قانون اثر چنین میگوید: »پاداش و موفقیت باعث تشدید یادگیری رفتار میشود، در حالیکه تنبیه و عدم کسب موفقیت سبب می شود تمایل به تکرار رفتاری که تنبیه، شکست یا آزردگی به دنبال داشته است، کاهش مییابد.« - رحمانی نیا، . - 1377
هال - 1943 - 4 نیز در تأیید نظریه ثرندایک میگوید: »یادگیری صورت نمیگیرد، مگر آنکه تمرین مورد تقویت قرار گیرد.« باندورا5 1977 - ، به نقل از رحمانی نیا، - 1384 با دید شناختی با تشخیص سه نوع تقویت مستقیم، مشاهدهای و خودتدبیری جایگاهی وسیع تر برابر نقش تقویت قائل میشود و اثر تقویت را بر رفتار مورد تأکید قرار میدهد. - رحمانی نیا، . - 1384 همچنین سینگر6 در سال 1980 در تأیید اهمیت تشویق و تقویت در امر آموزش چنین میگوید: »هنگامی که دانشآموزی یک مهارت حرکتی را یاد میگیرد، تشویق، نخستین، رتبه یا پاداش که بعد از اجرای صحیح مهارت به او داده میشود مانند یک تقویت کننده عمل میکند.«یکی از اهداف اصلی تربیت بدنی، تسهیل فراگیری مهارت های حرکتی از طریق آموزش مناسب است.
استفاده کردن از تقویت ،وسیله مناسبی برای تامین این هدف است. استفاده از تقویت اجتماعی وسیلهای برای تحقق یادگیری و اجرای موفق یاد گیرنده است و تغییرات مناسبی را در رفتار حرکتی بوجود میآورد، به ویژه اگر انگیزه درونی افراد پایین باشد. مربیان موفق افرادی هستند که با توجه به اصول علمی و اخلاقی ورزشکاران، خود را برای رسیدن به نقطه اوج مهارتهایشان بر میانگیزند و این کار را به راحتی به وسیله تقویت انجام میدهند - رحمانینیا، . - 1384 به عقیده اسکینر7 در سال 1951 یکی از شدیدترین انتقادها از روش کار کلاس های امروزی را، کمبودی دانست که در تقویت رفتار مطلوب شاگردان احساس میشود. وی نیز معتقد است که روش کار کلاس های امروزی باید بطور کلی دگرگون شده و برنامهها و موارد تقویت به نحو مطلوب انجام گیرند - پارسا، . - 1374
به اقدامی که از نتایج کار یا رفتار یک فرد به او داده می شود بازخورد8 میگویند. بازخورد از نتایج اعمال فرد، به ویژه اگر بر پیشرفت او تأکید کند، نوعی تقویتکننده نیرومند است - سیف، . - 1384 همچنین بسیاری از نظریهپردازان یادگیری عقیده دارند که تنبیه بویژه در تعلیم و تربیت کودکان ناخوشایند است - گنجی، . - 1380 برنامههای تربیت بدنی مدارس به ویژه دوره ابتدایی سهم عظیمی در سلامتی و تندرستی نسل جوان آینده دارد، بنابراین تربیت بدنی مدارس باید مورد بررسی جدی قرار گیرد و نیروی متخصص لازم نیز برای تحقق آن تربیت شود، تا برای هر دانشآموزی این امکان و فرصت فراهم آید که به تواند به بهترین وجهی، شخصیت، توانایی ها، علایق و استعدادهای ذاتی خود را توسعه بخشد - پویان فرد؛ معینی، . - 1374 و در این میان معلمان با روشهای آموزشی مناسب و صحیح میتوانند دانشآموزان را به سوی کمال و پیشرفت جهتدهی کنند.
از طرف دیگر، رشد حرکتی از جمله مهم ترین جنبههای رشد و تکامل آدمی است که به رشد و تعالی ذهن بستگی دارد و در تکوین شخصیت هم بسیار موثر است - شعاری نژاد، . - 1363 همچنین آموزش و پرورش با ایجاد فرصت های مناسب برای شرکت مستمر دانشآموزان در فعالیت های ورزشی باعث رشد سطح مهارت در رشتههای مختلف ورزشی و اکتساب مهارت پرتاب توپ تنیس از طریق برنامههای حرکتی میشود که در نهایت باعث رشد ادراکی شرکتکنندگان در برنامه حرکتی خواهد شد - نوربخش، . - 1381
یکی از اساسیترین بحثهای تربیت بدنی و علوم ورزشی کشف توانمندیهای حرکتی دانشآموزان و هدایت این استعدادها در جهت نیل به اهداف تربیت بدنی است، پس تحقیق در مورد ارتباط بین عملکرد حرکتی و پیشرفت تحصیلی لازم و ضروری به نظر میرسد - مقدم، - 1380 نتایج برخی تحقیقات تأثیر وجود همیشگی بین فعالیت جسمانی و فعالیت ذهنی دانشآموزان را به طور قطعی تأیید نمیکند، نتایج برخی دیگر از مطالعات از وجود همبستگیهای مثبت بین این دو حکایت میکنند. لذا با توجه به جایگاه تقویت در آموزش کودکان و تعداد تحقیقات اندک راجع به تقویت روی یادگیری حرکتی کودکان، بدیهی است برای اینکه تعلیم و تربیت بتواند بر مبنای روش های علمی پیش برود، باید کوشش های تحقیقی گستردهای در این زمینه به عمل آید .
علاوه بر این سیبلی و آنایر - 2003 - 9 تحقیقی را به منظور بررسی ارتباط بین فعالیت بدنی و فعالیت ذهنی روی 125 کودک انجام دادند. نتایج نشان داد که بین فعالیت بدنی و عملکرد ذهنی در کودکان، ارتباط مثبت و معنیداری وجود دارد. لذا با توجه به نظریات مذکور، میتوان نتیجه گرفت که تقویت یکی از شرایط اساسی برای یادگیری هر موجود زنده است و از آن جایی که به قول گیل » - 1986 - 10انسآن ها سریعتر از کبوتران اسکینر یاد میگیرند، در حیطه حرکتی و به ویژه ورزش نیز، از انواع مختلف آن برای یادگیری مناسب و اجرای صحیح مهارتها استفاده میشود.«
همچنین با توجه به پیشرفت علم روانشناسی و تأثیر آن بر یادگیری و به دلیل اهمیت آن در مبانی تربیت بدنی و علوم ورزشی سعی میشود یادگیری در تربیت بدنی مورد بررسی قرار گیرد. با توجه به موارد فوق و اهمیت این موضوع محقق در صدد است که بازخورد اجتماعی در دانشآموزان دوره ابتدایی را مورد بررسی قرار دهد و ضمن بررسی و تعیین میزان یادگیری حرکتی دانشآموزان به بررسی رابطه یادگیری حرکتی و پیشرفت تحصیلی دانشآموزان بپردازد؛ و راهکارهای مؤثرتری را جهت پیشرفت تربیت بدنی و ورزش در مدارس ارائه نماید.
روششناسی تحقیق
روش تحقیق در این پژوهش آزمایشی میدانی با طرح پیشآزمون و پس آزمون میباشد. جامعه آماری تحقیق را کلیه دانشآموزان دبستآن های ابتدایی دخترانه شهر اهواز در استان خوزستان در سال تحصیلی 94-95 تشکیل داد. این دانشآموزان در رده سنی 8-10 سال قرار دارند. نمونه آماری این تحقیق 75 نفر از دانش آموزان مقطع ابتدایی در پایه های دوم و چهارم می باشند که به صورت تصادفی ساده در سه گروه مورد بررسی قرار گرفتند. در تحقیق حاضر از روش نمونهگیری تصادفی چند مرحلهای استفاده گردید.
ابتدا از بین کلیه دب ستآن های شهر اهواز سه دب ستان به صورت ت صادفی انتخاب گردید. سپس از هر دب ستان یک کلاس دوم و یک کلاس چهارم و در مجموع سه کلاس دوم و سه کلاس چهارم به طور تصادفی انتخاب گردید. از بین سه کلاس دوم ابتدایی، به طور تصادفی دانشآموزان یک کلاس در گروه آزمایشی یک، دانشآموزان کلاس دیگر در گروه آزمایشی دو و دانشآموزان کلاس بعدی در گروه گواه گزینش شدند.
گروه آزمایشی یک - n=25 - تمرین را بدون تقویت اجتماعی دریافت میداشتند، دانشآموزان گروه آزمایشی دو - n=25 - تمرین یادگیری حرکتی را همراه با تقویت اجتماعی دریافت میکردند و بلاخره دانشآموزان گروه گواه - n=25 - نه در تمرین شرکت دا شتند و نه تقویت اجتماعی دریافت میکردند. بنابراین 50 دانشآموز کلاس دوم در دو گروه آزمایشی - یک و دو - هر کدام به تعداد 25 نفر قرار گرفتند. و 25 دانشآموز کلاس دوم نیز اع ضای گروه گواه - گروه سوم - را ت شکیل دادند.
