بخشی از مقاله
چکیده
پایه و اساس مهارتهای تخصصی هر انسان مهارتهای حرکتی بنیادی است. حرکات بنیادی، الگوهای پایه و اصلی حرکات ارادی قابل مشاهده در دوران کودکی می باشد. در این دوره، کودکان به چگونگی اجرای حرکات استواری، دستکاری و جابجایی به طور مجزا و سپس در ترکیب با یکدیگر پی میبرند. در این باره علاوه بر بالیدگی، غنی سازی محیط نیز میتواند در توسعه این مهارتها مفید باشد. هدف از این تحقیق، بررسی تاثیر برنامه حرکتی اسپارک به عنوان تجربههای حرکتی بر رشد مهارتهای حرکتی بنیادی کودکان پسر 6 تا 8 سال بوده است. بدین منظور 120 کودک پسر 6 تا 8 ساله از بین مدارس ابتدایی شهر زاهدان به صورت تصادفی خوشه ای انتخاب شدند.
دانشآموزان در دو گروه اجرایی برنامه حرکتی اسپارک، و گروه کنترل بعد از اجرای پیش آزمون - آزمون مهارتهای حرکتی درشت، و به شیوهی همتاسازی قرار گرفتند. برنامهها به صورت یکسان در گروهها 36 - هفته و هر هفته یک جلسه و هر جلسه 30 دقیقه - انجام گرفت. در هفته سی و هفتم پسآزمون اجرا شد. در این تحقیق برای آزمون فرضیه از روش استیودنت وابسته و تی تست استفاده شد. نتایج نشان داد که برنامه حرکتی اسپارک در مهارتهای بنیادی و جا به جایی نسبت به گروه کنترل با - P<0/05 - عملکرد بهتری داشتند. در مهارتهای دستکاری برنامه حرکتی اسپارک نسبت به کنترل، تاثیر بیشتری بر مهارتها داشت. از نظر این پژوهش برنامه آموزشی تجربه حرکتی مناسبی برای کودکان است. ما دراین برنامه با ایجاد فرصت مناسب برای تمرین و ارائه تکالیف متناسب با رشد حرکتی توانسته ایم مهارتهای حرکتی دانشآموزان را رشد دهیم.
واژههای کلیدی: رشد حرکتی، مهارتهای بنیادی، اسپارک
-1مقدمه
در سال های اخیر رشد مهارتهای حرکتی و عوامل اثر گذار بر آنها مورد توجه بسیاری از محققین بوده است. حرکات بنیادی، الگوهای پایه و اصلی حرکات ارادی قابل مشاهده در دوران کودکی میباشد. در این دوره، کودکان به چگونگی اجرای حرکات استواری، دستکاری و جابجایی به طور مجزا و سپس در ترکیب با یکدیگر پی میبرند. بدیهی است که رشد این مهارتها باعث بهبود عملکرد حرکتی افراد در زندگی روزمره آنها شود - 7،5،. - 4 یکی از عواملی که در رشد حرکتی کودکان نقش اساسی دارد، عامل محیط است - . - 4 مهارتهای حرکتی کودکان در صورت وجود محیط یادگیری غنی و وجود فرصتهایی برای کسب تجارب حرکتی بالیده میشوند - 7،5،4،. - 1
بر اساس پژوهشهای صورت گرفته، عواملی چون وضعیت اقتصادی و اجتماعی، ترکیب ، مدت زمان فعالیت، فرصت تمرین - امکانات، تجهیزات و زمان پرداختن به فعالیت بدنی - ، و در نهایت غنی سازی تجارب حرکتی با استفاده از فراهم سازی محیط و ارائه برنامه مداخلهای،میتواند رشد مهارتهای حرکتی افراد را تحت تاثیر قرار دهد.
همچنین فعالیتهای بدنی منظم و دارای برنامه مناسب برای کودکان میتواند نتایج مهمی چون حفظ سلامت آنها و بالا بردن مهارتهای حرکتی، مهارتهای روانشناختی و جمعی آنها را در پی داشته باشد - . - 26 در پژوهشی توسط 1 در مورد مهارتهای حرکتی بنیادی صورت گرفت، ارتباط معناداری بین این مهارتها و شرکت در فعالیتهای بدنی سازمان یافته حاصل شد.
به رابطه مهارتهای بنیادی و برنامهای مداخلهای - 24جلسه بازیهای بومی و محلی - پرداختند که نتایج حاصل حاکی از تاثیر مثبت و معنادار آنها بر یکدیگر بود - . - 9 اولریخ2 رابطه معناداری را میان مهارت انجام فعالیتهای حرکتی و شرکت کودکان 5 تا 10 ساله در ورزشهای سازمان یافته مشاهده کرد. تاثیر برنامههای تمرینی را در مهارتهای حرکتی معنادار یافت. نیز در تحقیقات خود اثر برنامه مبتنی بر سلامت - ورزش، بازی و تفریح فعال برای کودکان - را بر مهارتهای دستکاری معنادار یافتند.
بورگسون و همکاران4 طبق بررسیهای خود به وجود رابطه مثبت معناداری بین شرکت کودکان پیش دبستانی در فعالیتهای شدید و مهارتهای حرکتی بنیادی آنها دست یافتند. 5 رابطهای معناداری را در برنامه گروهی بین مهارتهای شناختی در کودکان پیشدبستانی و رشد مهارت های درشت ارزیابی کردهاند.
در تحقیقی دیگر نیز، دودا و همکاران6 دربارهی تاثیر رشد مهارتهای دستکاری بر میزان فعالیتهای روزانه را طی دو سال بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که این برنامه تنها به میزان 30 درصد موجب افزایش فعالیتهای خارج از مدرسه شده است.
با وجود تحقیقات متعددی که در این زمینه صورت گرفته است، اغلب به تعریف کاملی از مهارتهای حرکتی بنیادی و چگونگی ارزیابی آنها گزارش نشده است. با توجه به اهمیت رشد مهارتهای حرکتی بنیادی به عنوان پایهای برای توسعه مهارتهای تخصصی و نقشی که این فعالیتها درزندگی روزمره دارند، ارائه برنامه آموزشی مناسب و ایجاد فرصتهایی برای کسب تجربه و اجرای فعالیتهای بدنی برای توسعه این مهارتها ضروری به نظر میرسد. از سوی دیگر، زندگی در آپارتمان و کمبود فضا برای بازی و فعالیت کودکان، توجه به فعالیت مناسب را در مدارس به عنوان مکانی که میتواند در بهبود مهارتها تأثیرگذار باشد، بیش ازپیش مورد تأکید قرار میدهد. باتوجه به مطالب بیان شده، در اینجا این پرسش مطرح میشود که آیا برنامههای طراحی شده بر رشد مهارتهای بنیادی تأثیر دارند؟
-2روش تحقیق
تحقیق حاضر از نوع نیمه تجربی است. در این پژوهش اطلاعات به صورت میدانی جمعآوری شده و تلاشمان بر آن بوده است تا اهدافی کاربردی را برای معلمان و پژوهشگران این حوزه فراهم کنیم. این پژوهش با همکاری آموزش و پرورش شهر زاهدان انجام گرفت. برای انجام تحقیق ابتدا هشت مدرسه به صورت تصادفی خوشهای از بین مدارس شهر زاهدان انتخاب شدند. سپس 120دانشآموز6 تا 8 ساله از بین مدارس به صورت تصادفی ساده و با رضایت والدین و مدیران مدارس انتخاب شدند.
برای سنجش مهارتهای حرکتی بنیادی از آزمون مهارتهای حرکتی درشت - ویرایش دوم اولریخ 2000 برای کودکان 3 تا 10 سال استفاده شد. این آزمون شامل دو خرده آزمون است. خرده آزمون جا به جایی - لی لی، چهار نعل رفتن، گام کشیده، پرش جفتی، سر خوردن از پهلو و دویدن - و خرده آزمون کنترل شیء - دریبل، غلتانیدن، پرتاب، دریافت، ضربه با پا و ضربه با شیء - . این آزمون علاوه بر نمرههای دو خرده آزمون نمره بهره حرکتی درشت را نیز محاسبه میکند. این آزمون دارای روایی 96 درصد و پایایی 87 درصد برای خرده آزمون جا به جایی، روایی 74 درصد و پایایی 81 درصد برای خرده آزمون کنترل شیء، روایی 87 درصد و پایایی 91 درصد برای بهره حرکتی درشت است.
شایان ذکر است که این آزمون در اسفند 1388 در ایران اعتباریابی شده است - . - 3 در این آزمون، نمره دهی به صورت صفر و 1 است و امتیازهای بخشهای اجرایی مهارت جمع میشود و درمجموع نمره خرده آزمونها به دست میآید. این نمرهها در انتها باتوجه به سن - به ماه - در جدول نمره استاندارد که قابلیت تجزیه و تحلیل آماری را دارد، به دست میآید.
برای اجرای آزمون از سه دوربین فیلمبرداری به طور همزمان استفاده شد. دوربینها در مکانهایی قرار گرفته بودند که آزمودنیها آنها را نمیدیدند و مهارت از ابعاد مختلف فیلمبرداری میشد. هر آزمودن در ابتدا به صورت کلی برای همه آزمودنیها شرح داده شد. هر بار ترتیب آزمودنیها برای اجرای آزمون تغییر میکرد تا اولین بودن یا آخرین بودن تأثیری بر نتایج نگذارد. بعد از مطالعه مقدماتی درباره رشد مهارتهای بنیادی و برنامههای حرکتی مختلف که در مدارس اجرا میشد، برنامه حرکتی به عنوان برنامه تداخلی انتخاب شد. برنامه حرکتی اسپارک برنامه مدون برای بهتر زیستن همراه با لذت است. تعداد جلسات آن یک سال تحصیلی را تحت پوشش قرار میدهد. این برنامه طوری طراحی شده که دستورالعملهای انجمن ملی تربیت بدنی و ورزش را در برمیگیرد؛ برنامهای که به اندازه کافی انعطافپذیر است و همکاری شرکت کنندگان را بیشتر میکند، دو نوع برنامه حرکتی اسپارک وجود دارد: تربیت بدنی مقدماتی: کودکستان تا دوم ابتدایی و سال دوم تا ششم؛ تربیت بدنی ثانویه: سه سال راهنمایی و سه سال دبیرستان. در این طرح از برنامه مقدماتی 1 استفاده شد.
آزمودنیها در آزمون رشد حرکتی درشت شرکت کردند و پس از پس از همگن سازی براساس نمرههای پیشآزمون در دو گروه برنامه حرکتی اسپارک و گروه کنترل قرار گرفتند .برنامهها به مدت یک سال - 36جلسه - و هر جلسه 30 دقیقه اجرا شد. هر جلسه با گرم کردن شروع و با سرد کردن پایان میپذیرفت. پس از گذشت یک سال تحصیلی و اجرای برنامههای مورد نظر پسآزمون به عمل آمد. گروه کنترل در این مدت به فعالیتهای رایج در مدارس میپرداختند.
برنامه حرکتی اسپارک - ورزش، بازی و تفریحات فعال برای کودکان -
در ژوئن 1989 گروهی از محققان و مربیان دانشگاه سن دیه گو - دکتر تام مکنزی، پل رزن گارد، دکتر جیمز سالیس - کمک هزینه پنج ساله از مؤسسه قلب، خون و شش آمریکا دریافت کردند تا ارزیابی تجربی و ابزار برنامه تربیت بدنی مرتبط با سلامتی را برای مدارس
