بخشی از مقاله
چکیده
هدف این تحقیق، بررسی تأثیر بازخورد هنجاری بر یادگیری مهارت هدفگیری پرتابی در کودکان اتیسم شهر اهواز بوده است. جامعه آماری این تحقیق را کودکان 8 تا 10 ساله شهر اهواز تشکیل دادند. با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس و هدفمند، 24 نفر از آنان به شیوه تصادفی انتخاب و در سه گروه بازخورد هنجاری مثبت، منفی و کنترل، تکلیف را در سه مرحله پیش آزمون، اکتساب و یادداری انجام دادند. در مرحله اکتساب، گروه مثبت و منفی، بعد از هر-کوشش بازخورد حقیقی و بعد از پایان بلوک بازخورد هنجاری دریافت میکردند. بعد از بررسی نرمال بودن و برابری واریانسها، دادهها به روش تحلیل واریانس یکراهه با اندازهگیری تکراری روی عامل بلوکها، تحلیل واریانس یکراهه و آزمون پیگردی توکی تحلیل شد. در هر سه مرحله بین گروهها تفاوت معناداری مشاهده شد و گروه بازخورد هنجاری مثبت عملکرد بهتری نسبت به دو گروه دیگر داشت. یافتهها نشان داد بازخورد هنجاری مثبت اثر تسهیل کننده در یادگیری حرکتی دارد.
واژه های کلیدی: بازخورد هنجاری مثبت، بازخورد هنجاری منفی، بازخورد حقیقی، کودکان اتیسم، اکتساب
مقدمه
با افزایش بسیار تکاندهنده و شیوع ناگهانی ابتلا به ناتواناییهای رشدی ضرورت ایجاد مداخلات درمانی برای بهبود این ناتوانیها و حداکثر استفاده از تواناییهای افرد مبتلا کاملاً احساس میشود. اختلال طیف اتیسم یکی از این ناتواناییهای رشدی است که جمعیت قابل ملاحظهای از افراد هر جامعهای به آن مبتلا میشوند.[1] اختلال طیف اتیسم - - ASD یک اختلال نافذ رشد است که ناتوانی در زمینه های مختلف از قبیل مهارتهای ارتباط اجتماعی، مهارتهای حرکتی درشت و ظریف و حتی گاهی مهارتهای ذهنی ایجاد میکند.[2] اتیسم در اصطلاح کلی، به این معنی است که فرد میتواند دارای یک اتیسم خفیف یا خیلی شدید باشد. در بالاترین انتهای طیف، سندرم آسپرگر یا اختلال اتیسم با عملکرد بالاوجود دارد.[1] میزان شیوع ASD درحدود 1در صد ودر پسران 4 برابر دختران است.[3] وجود حرکات کلیشه ای، نقص بارز در توانایی برقراری ارتباط با دیگران و اختلال شدید در تعاملات اجتماعی و مشکلات گفتاری و زبانی - 50 درصدکاملا فاقد گفتارند - از ویژگی های تشخیصی اختلال طیف اوتیسم است که علاوه بر ایجاد آسیب های روحی، روانی و جسمانی بر افراد مبتلا، محیطی پراسترس و اضطراب را برای خانواده های این افراد فراهم می کند.[4]
استقلال در زندگی یک چشم اندازه ای مهم آموزش به افراد دارای ناتوانی است. هدف برنامه های آموزشی در زندگی این است که به افراد دارای ناتوانی این امکان داده شود تا از طریق آموزش مهارت های مختلف امکان زندگی در اجتماع را پیداکنند.[5] بدون شک یکی از مهمترین فرایندهای یادگیری*، استفاده از بازخورد در تمرین مهارتهای حرکتی است که یکی از قویترین متغیرهایی است که یادگیری مهارتهای حرکتی را تحت تأثیر قرار می دهد. در واقع بازخورد، اطلاعاتی درباره تفاوت بین اجرای فرد و حالت ایده آل است که این اطلاعات می تواند هم از طریق دستگاه های درونی فرد و هم از یک منبع خارجی تامین شود.[6]
ثورندایک در قانون اثر خود که اوایل قرن بیست برای یادگیری عامل گسترش یافت، عقیده داشت که یادگیری یادگیری شامل قویتر کردن پیوند محرک و پاسخ است. و بازخورد بیرونی، قدرت این پیوند را افزایش می دهد.[7]
بازخورد افزوده از منبع خارجی ناشی می شود و یادگیرنده را از نحوه انجام کار خود آگاه می سازد، از مهمترین متغییر های شناخته شده اثرگذار انجام تمرین بدنی دریادگیری حرکتی است. در مورد نقش سودمند بازخورد افزوده در یادگیری حرکتی شکی نیست، بلکه آنچه نظرمحققان را بخود مشغول کرده، این است که بهترین شیوه ارائه بازخورد کدام است و چه تأثیری بر یادگیری خواهد داشت. در دهه اخیر شاهد تغییرات زیادی در تحقیقات انجام گرفته در زمینه بازخورد و تأثیر آن بر یادگیری حرکتی بوده ایم. این تغییرات نتایج تحقیقات گذشته را که سال ها مورد تأیید بود، به چالش کشید وروش های جدیدی را در ارائه بازخورد پیشنهاد کرد. در این زمینه می توان به فرضیه هدایت سالمونی و همکاران - 1984 - ** اشاره کرد. بر اساس این فرضیه، بازخورد افزوده فرد را برای اجرای صیحح مهارت در طول تمرین هدایت می کند. به عبارت دیگر، بازخورد افزوده بیان می کند که بازخورد به کوشش های غیر دقیق و دارای خطا های زیاد که در آن نو آموز به حرکت صحیح هدایت می شود، موثرتر از بازخورد به کوشش های دقیق و داری خطاهای کم است.[8] اما نتایج تحقیقات چیویاکوسکی و ولف - 2005 - این فرضیه را به چالش کشید، به طوری که آنها وقتی أثر بازخورد خودکنترلی و مربی مدار بر یادگیری را مقایسه کردند، دریافتند که آزمونی های خود کنترل بعد از کوشش های موفق درخواست بازخورد می کنند. این محققان تفاوت در یادگیری دو گروه را به عوامل انگیزشی بازخورد نسبت دادند.[9] همچنین نتایج تحقیقات اشمیت و همکاران - - 2005 نشان می دهد که بازخورد بعد از کوشش های خوب انگیزه درونی، اعتماد به نفس وخودکارآمدی را افزایش می دهد.[10]
در ادبیات یادگیری حرکتی، بازخورد افزوده هر دو نقش اطلاعاتی و انگیزشی را در بر می گیرد. نقش اطلاعاتی به عنوان ارائه اطلاعات درمورد ماهیت تکلیف مورد نظر به یادگیرنده و راهنمایی برای اصطلاحات لازم در الگو و اجرای حرکت در نظر گرفته می شود. تصور می شود که نقش انگیزشی بازخورد علاقه به تکلیف، تشویق برای ادامه تلاش و توجه به اتمام هدف را تقویت می کند.[10]
یکی از انواع بازخورد که اخیرا مورد بحث قرار گرفته است و کارکردی انگیزشی به همراه دارد، بازخورد هنجاری یا مقایسه ای - اجتماعی است. که در آن اطلاعاتی در مورد عملکرد یا پیشرفت اجرای فرد در مقایسه وی با دیگر همسالان، به صورت غیر واقعی - مثبت یا منفی - ارائه می شود. این بازخورد شامل اطلاعاتی در خصوص مقایسه فرد با دیگران یا مقایسه اجتماعی است که می تواند انگیزه، اجرا و یادگیری یادگیرنده را تحت تأثیر قرار دهد. در این نوع بازخورد یادگیرنده از پیشرفت اجرا یا نمره های اجرای گروه همسالان - به طور غیر واقعی - آگاه می شود.[11]
تحقیقات زیادی در سودمندی این بازخورد توسط محققین انجام شده است.کرد - - 1393 در تحقیقی تأثیر بازخورد هنجاری بر مهارت هدفگیری زنان سالمند را بررسی نمود و به این نتیجه رسید که گروه بازخورد هنجاری مثبت عملکرد بهتری نسبت به دو گروه دیگرداشت.[12] همچنین اشرف پورنوائی و همکاران - - 1394 در تحققی تحت عنوان تأثیر بازخورد هنجاری بر انگیزه درونی دانشجویان مبتدی درعملکرد پایداری قامت به این نتیجه رسیدند که گروه هنجاری مثبت داری نمره بالاتری نسبت به دو گروه دیگر می باشد.[13] همچنین چیویاکوسکی و ولف - - 2007 به ارائه بازخورد پس از کوشش های خوب وضعیف پرداختند و به این نتیجه رسیدند که آزمودنی هایی که بعد از کوشش های خوب بازخورد دریافت می کردند نسبت به کسانی که بعد از کوشش های ضعیف بازخورد دریافت می کردند یادگیری موثرتری را نشان دادند.[14] چیوکوسکی و ولف - - 2009 آنها این فرضیه را ارائه دادند که بازخورد بعد از کوشش های خوب نسبت به کوشش های ضعیف ممکن است باعث ایجاد انگیزه در فراگیران شود که این به نوبه خود می تواند منجر به یادگیری موثرتری شود.[15] لثویت و ولف - 2010 - * در تحقیقی اثرات بازخورد هنجاری - مقایسه ای- اجتماعی - را روی یادگیری تکلیف تعادلی مهارت حرکتی دانشجویان بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که افراد گروه های بازخورد هنجاری مثبت ومنفی یادگیری بهتری نسبت به گروه کنترل داشتند، اما اثر گروه بازخورد هنجاری مثبت نسبت به گروه هنجاری منفی بیشتر بود.[16] لوسیانا و همکاران - 2012 - در تحقیقی نشان دادند که بازخورد هنجاری تأثیر مثبتی بر یادگیری مهارت حرکتی کودکان دارد.[17]
مزایای بازخورد هنجاری با توجه به تحقیقات انجام شده در یادگیری بزرگسالان و کودکان سالم تا حدودی روشن است. اما از آنجایی که کودکان اتیسم در مقایسه با بزرگسالان ودیگر افراد از ظرفیت پردازش اطلاعات پایین تری برخوردار هستند واز راهبردهای متفاوتی برای پردازش اطلاعات در تکالیفی که نیازمند حافظه بینایی- فضایی، حافظه بازشناسی شی و یادگیری کلامی با سطوح بالای تمرکز توجه است، استفاده می کنند و این تفاوت ها در توانایی شناختی ممکن است به تفاوت بین کودکان و بزرگسالان در یادگیری حرکتی منجر شود. از این رو، اینکه بتوان آثار این نوع تمرین را به سایر سطوح رشد حرکتی تعمیم داد چندان روشن نیست. و پرسش این است، که آیا همانطور که بزرگسالان و افراد سالم از بازخورد هنجاری سود می برند کودکان اتیسم هم می توانند از این بازخورد بهره لازم را ببرند یا خیر؟
روش شناسی
تحقیق حاضر از نوع نیمه تجربی است. جامعه آماری این تحقیق را کودکان اتیسم 8 تا 10 ساله شهر اهواز تشکیل دادند. با استفاده از روش در دسترس و هدفمند 24 نفر از آنان به عنوان نمونه تحقیق انتخاب و به صورت تصادفی به سه گروه هشت نفری، بازخورد هنجاری مثبت، بازخورد هنجاری منفی و بازخورد حقیقی یا کنترل تقسیم شدند. هیچ یک از آزمودنی ها تجربه قبلی در تکلیف نداشتند واز اهداف تحقیق آگاه نبودند.
