بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر آموزش مهارت های زندگی بر کاهش استرس، ناسازگاری اجتماعی و پرخاشگری نوجوانان دختر بود. بدین منظور از بین جامعه آماری، 52 نفر دانش آموزان دختر شهرستان نورآباد ممسنی که در کلاس سوم راهنمایی مشغول به تحصیل بودند به صورت تصادفی انتخاب و در دو گروه آزمایش و کنترل گمارده شدند.در این پژوهش، برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه های استرس هری، خشم صفت-حالت اسپیلبرگر- - STAXI-2 - 2 وپرسشنامه سازگاری دانش آموزان سینها و سینگ - - AISS استفاده شد.که در دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون بر روی گروه آزمایش و کنترل اجرا گردید. این پژوهش نشان می دهد که آموزش مهارتهای زندگی موجب کاهش استرس و پرخاشگری و افزایش سازگاری اجتماعی دانش آموزان دختر گروه آزمایشی در مقایسه با گروه گواه شده است. سطح معناداری در این پژوهشP<0/05 است.
کلید واژه:مهارت های زندگی، استرس، ناسازگاری اجتماعی، پرخاشگری،نوجوانان دختر
بیان مسأله
نوجوانی را به عنوان دوره انتقال از کودکی به بزرگسالی تعریف کرده اند که به وسیله تلاش جهت رسیدن به اهداف در ارتباط با انتظارات فرهنگی و جهش های رشد اجتماعی، عاطفی و جسمانی مشخص می شود - کنی و جاب1، - 1995و این دوره از مهم ترین و حساس ترین مراحل رشد محسوب می شود زیرا بروز و ظهور صفات ثانویه جنسی و بلوغ در این دوره،آن را از اهمیت خاص برخوردار می سازد.ظهور پدیده بلوغ و تغییرات فیزیولوژیک ناشی از آن زمینه مساعدی را در جهت بروز استرس و اختلالات روانی و اجتماعی فراهم می سازد - بولوگینی و همکاران2؛. - 1991
تغییرات ناگهانی و گسترده ای که در تمامی جنبه های زندگی نوجوانان ایجاد می شود، مرحله ای بحرانی را ایجاد می کندکه، طبعاً مشکلات و ناسازگاری هایی را به همراه خواهد داشت، بنابراین با توجه به اهمیت این دوران،شناخت اصولی و علمی این مرحله، برای پیشگیری از نابهنجاری ها و مشکلات ناشی ار آن از طریق ارائه ی اطلاعات و آگاهی های لازم به نوجوانان و کسب مهارت های لازم برای مقابله با مشکلات ناشی از این تغییرات، امری بسیار مهم و حساس تلقی می شود - نوری قاسم آبادی و محمدخانی،. - 1377امروزه با وجود تغییرات عمیق فرهنگی در شیوه های زندگی، بسیاری از افراد در رویارویی با مسائل و مشکلات زندگی روزمره و مقتضیات آن آسیب پذیر ساخته است - کلینکه، ترجمه ی محمد خانی، . - 1384
در دوران کودکی، تعارض های درونی جلوه چندانی ندارد اما با افزایش سن و مواجهه با دشواری های ویژه سنین نوجوانی و جوانی، کشمکش های درونی ومحیطی بیشتر ظاهر می شوند،همچنین همزمان با رشد جسمانی و روانی،انتظار جامعه و خانواده نیز از فرد نوجوان افزایش می یابد، به طوری که این حس به نوجوان القاء می شود که به سبب زندگی اجتماعی،بخشی از تمایلات خود را محدود و در چارچوب هنجارهای اجتماعی و گروهی زندگی کنند.از همین رو نوجوانانی که شیوه های صحیح رفتار اجتماعی را فرا نگرفته و مهارت های لازم را در جهت تطبیق خود با خانواده و جامعه را نیاموخته باشند، با آسیب های جدی و متعدد شخصیتی روبه رو خواهند شد و در صورتی که برخی رفتارهای ضد اجتماعی در آنان شکل گرفته باشد،بروز واکنش های خشن و منفی شدت می یابد و پیامد آن آسیب های روانشناختی و انحرافات و ناهنجاری های روحی جلوه دو چندانی پیدا می کند - اوانه 3،. - 2004
در نتیجه،با آموزش مهارت های سازگاری،کاهش اضطراب،ایجاد حس نوع دوستی و همکاری میزان پرخاشگری را در دانش آموزان کاهش داده اند.آنچه باعث توجه محققان به رفتار پرخاشگرانه شده است،آثار نامطلوب آن بر حالات درون فردی و پیرو آن بر رفتار بین فردی افراد است و نیز یکی از علل ایجاد تصویر منفی در میان همسالان و آموزگاران، طرد از سوی همسالان،افت تحصیلی،مصرف مواد و بزهکاری، پرخاشگری است.از طرفی،همه انسان ها نیازمند رابطه و برقراری ارتباط با دیگران هستند. به سخن دیگر،بدون ارتباطات مؤثر اجتماعی و تعامل بین فردی، انسان نمی تواند به رشد مطلوب و شکوفایی شخصیت خود برسد.از این رو مسئله ا ساسی این پژوهش این است که آیا آموزش مهارت های زندگی بر کاهش استرس، ناسازگاری اجتماعی و پرخاشگری نوجوانان دختر مؤثر است.
اهمیت و ضرورت تحقیق
نوجوانی یکی از مراحل مهم و برجسته رشد و تکامل اجتماعی و روانی فرد به شمار می رود. در این مقطع سنی نیاز به تعادل هیجانی و عاطفی، خود آگاهی، برقراری روابط سالم با دیگران،کسب مهارت های اجتماعی لازم در دوستیابی،از مهمترین نیاز های نوجوانان است - شعاری نژاد،. - 1377این قشر پر تحرک و بعضاً مسئله ساز با فاصله ای نسبتا کوتاه جایگزین نسل پیشین خود شده و امور گوناگون اجتماعی،سیاسی، فرهنگی و اقتصادی کشور در دست خواهند گرفت لذا فراهم کردن زمینه های رشد مناسب و مطلوب برای آن ها ضروری است - حقیقی و همکاران،. - 1385با توجه به اینکه تعداد بسیاری از نوجوانان ما در مدارس مشغول به تحصیل هستند،باید توجه داشت که حصول به اهداف آموزشی با وجود آشفتگی ها و ناسازگاری های عاطفی و رفتاری امری مشکل و غیر ممکن است و با توجه به اینکه نوجوانان در مقطع سنی خود با مسائل و مشکلاتی در سازگاری با روابط بین فردی، بلوغ، تحصیلی و... مواجه می شوند ایجاد شایستگی های لازم برای مقابله مؤثر و کارآمد با چالش های حال و آینده ضروری به نظر می رسد - حبیبی،. - 1382اثر بخشی در خور توجه آموزش مهارت های زندگی، اعم از مهارت های فردی و اجتماعی، در پیشگیری از آسیب های روانی و اجتماعی،باعث شده است مسئولان اجرایی و برنامه ریزان آموزشی به گنجاندن این آموزش ها در برنامه آموزشی مدارس توجه کنند.با توجه به نقش اساسی مدارس در آماده سازی دانش آموزان برای ورود به اجتماع و پذیرش نقش های متفاوت اجتماعی، ضروری به نظر می رسد که بر تاثیر آموزش مهارت های زندگی بر روی دانش آموزان بیشتر تاکید و بدان بیشتر توجه شود - پاکدامن ساوجی و همکاران، - 1391
اهداف تحقیق
هدف کلی
بررسی اثر بخشی آموزش برنامه مهارت های زندگی بر کاهش استرس،ناسازگاری اجتماعی و پرخاشگری نوجوانان دختر
اهداف فرعی
-1تعیین میزان تأثیرآموزش مهارت های زندگی بر کاهش استرس در نوجوانان دختر -2تعیین میزان تأثیر آموزش مهارت های زندگی بر کاهش ناسازگاری اجتماعی نوجوانان دختر -3 تعیین میزان تأثیر آموزش مهارت های زندگی بر کاهش پرخاشگری نوجوانان دختر
سؤالات تحقیق
سؤال اصلی
آیا آموزش مهارت های زندگی بر کاهش استرس، ناسازگاری اجتماعی و پرخاشگری نوجوانان دختر تأثیر دارد؟
سؤالات فرعی
-1آیا آموزش مهارت های زندگی بر کاهش استرس دختران نوجوان مؤثر است -2آیا آموزش مهارت های زندگی بر سازگاری اجتماعی دختران مؤثر است ؟ -3آیا آموزش مهارت های زندگی بر کاهش پرخاشگری دختران مؤثر است ؟
فرضیه های تحقیق
-1آموزش مهارت های زندگی بر کاهش استرس دانش آموزان دختران مؤثر است. -2آموزش مهارت های زندگی بر سازگاری دانش آموزان دختران مؤثر است -3آموزش مهارت های زندگی بر کاهش پرخاشگری دانش آموزان دختران مؤثر است.
تعاریف نظری و عملیاتی واژه
مهارت های زندگی
الف-تعریف مفهومی: کلمه مهارت عبارت است از چیرگی، صلاحیت و متخصص شدن در یک فعالیت.مهارت های زندگی عبارتند از مجموعه ای از توانایی ها که زمینه سازگاری و رفتار مثبت و مفید را در فرد فراهم می آورند - کلیکنه،ترجمه محمدخانی،. - 1384مهارت های زندگی عبارتند از مجموعه ای از توانایی ها که زمینه سازگاری و رفتار مثبت و مفید را فراهم می آورند.این توانایی ها فرد را قادر می سازد مسئولیت نقش اجتماعی خود را بپذیرد بدون لطمه زدن به خود و دیگران،با خواستها،انتظارات و مشکلات روزانه به ویژه در روابط بین فردی،به شکل مؤثری روبرو شود - طارمیان و همکاران، - 1378
ب-تعریف عملیاتی:در پژوهش حاضر منظور از مهارت های زندگی،آموزش ده مهارت اصلی زندگی که عبارتند از:مهارت خودآگاهی،مهارت همدلی، مهارت برقراری رابطه ی مؤثر،مهارت روابط بین فردی،مهارت تصمیم گیری،مهارت حل مساله،مهارت تفکر انتقادی، مهارت تفکر خلاق، مهارت مقابله با هیجان و مهارت مقابله با استرس است که به دانش آموزان داده شده است.
استرس
الف-تعریف مفهومی :استرس سازه ای پویا و چند بعدی است که روانشناسان را با چالش روبرو کرده است - ونگ4،. - 1990استرس در مفاهیم مهندسی ریشه دارد وبه مقدار فشار بیرونی وارد شده بر اجسام اشاره دارد.لازاروس و فلکمن - 1984 - 5نیز تعریفی را در زمینه ی استرس ارائه داده اند :استرس رابطه اختصاصی بین شخص ومحیطی است که در آن تنش ارزیابی شده،از حد امکانات فرد فراتر رفته وسلامتی او را در معرض خطر قرار می دهد.در دهه های اخیر اصطلاح استرس به محرکی اطلا می شود که می تواندتغییراتی را در شناخت،هیجان،رفتار و فیزیولوژیک ایجاد کند - دیویدسن و نیل6،. - 1990
ب-تعریف عملیاتی :.در این تحقیق منظور از استرس نمره ای است که دانش آموزان در پرسشنامه استرس هری7 بدست آورده اند.
ناسازگاری
الف-تعریف مفهمومی : سازگاری مفهومی عام است و به همه ی راهبردهایی گفته می شود،که فرد برای اداره کردن موقعیت های استرس زای زندگی، شامل تهدید های واقعی و یا غیر واقعی بکار می برد - سادوک و سادوک 8،. - 2003سازگاری اجتماعی عبارتست از مکانیزم هایی که توسط آن ها،فرد توانایی تعلق به گروه را پیدا می کند.به عبارت دیگر مجموعه واکنش هایی که توسط آن ها فرد ساختار و رفتار خود را
