بخشی از مقاله
چکیده
امروزه نوجوانان و جوانان بیشترین سهم را در استفاده از اینترنت دارند و این رسانه می تواند تأثیرات مثبت و منفی بر جای بگذارد که بررسی آن بر حسب سن و جنسیت قابل تأمل است. در این نوشتار از طریق مطالعه همبستگی، رابطه بین میزاد سواد رسانه ای و مهارت های اجتماعی نوجوانان دختر بررسی شده است. به همین منظور تعداد 292 از بین دانش آموزان مقطع متوسطه اول شهرستان شاهین دژ به روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای انتخاب شدند. یافته های حاصل از پژوهش نشان داد که میزان سواد رسانه ای نوجوانان دختر در حد متوسطی قرار دارد. همچنین براساس یافته های حاصل از ضریب همبستگی پیرسون بین سواد رسانه و مهارتهای اجتماعی همبستگی مثبت و معنی داری وجود دارد. براساس یافته های پژوهش، نوجوانان دختری که سواد رسانه ای بالایی داشتند ، کنترل، حساسیت و بیانگری اجتماعی و هیجانی بالایی نیز داشتند. بنابراین با توجه به این یافته ها طراحی مداخلات ارتقایی در زمینه ارتقاء آگاهی مدیریت رسانه ای در نوجوانان دختر ضروری است.
کلید واژه : اینترنت، سواد رسانه ای، مهارت های اجتماعی، نوجوان، جنسیت
مقدمه
سیر تحول و پیشرفت علوم و فنون در عصر حاضر شتابی روزافزون یافته است. در عرض کمتر از دو دهه شاهد تغییرات اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و تکنولوژی در سطحی بوده ایم که می توان آن را یک انقلاب نامید. این انقلاب، تحولی عظیم در زندگی ما به وجود آورد است - خواجه و انبارکی، . - 1393 در این بین رسانه ها به عنوان ابزاری بسیار قدرتمند و مفید برای انتقال اطلاعات در سراسر دنیا، باعث شده اند تا انسان ها از جدیدترین و پیشرفته ترین علوم و فناوری در زمینه های مختلف به طور مستقیم بهرهمند شده و از جهات مختلف بر هستی آحاد مردم تأثیر بگذارد. آن ها قسمتی از محیط پیرامون ما را تشکیل می دهند و این قسمت چنان فعال، مؤثر و کارآمد است که افراد دیگر محیط را نیز تحت پوشش قرار می دهد - علی زاده و همکاران، . - 1393
سروکار داشتن با انواع رسانه های جمعی فعالیت روزمره اکثر کودکان و نوجوانان شده است. برطبق یک مطالعه، 22 درصد کودکان و نیمی از نوجوانان در روز بیش از ده بار از سایت های اجتماعی دیدن می کنند - رسانه احساس مشترک1، 75 . - 2009 درصد نوجوانان موبایل شخصی دارند، 25 درصد آنان از موبایل شخصی برای شبکه های اجتماعی استفاده می کنند - هیندوجا و پاچینی2، . - 2007 افراد با سن 8 تا 18 سال بیشتر از هفت ساعت و نیم در طول روز به سایت های اجتماعی سر می زنند - ریدئوت3 و همکاران، . - 2010 بدیهی است که استفاده کنترل نشده از رسانه ها تأثیرات رفتاری و روانی بسیار مضری بر کاربران می گذارد و تکامل فیزیکی، رشد اجتماعی و روانی جوان و نوجوان را در معرض خطر قرار می دهد - برومت4و همکاران، - 2001
و رشد روانی، اجتماعی و عاطفی آنان را به دلیل عدم تجارب معمول و گروهی با همسالان دچار اختلالات رفتاری و درخودفرورفتگی می کند. بنابراین جایگزین کردن اینترنت در منزل به جای حضور والدین و تعامل با آنان و همچنین جانشین تعامل واقعی با اجتماع با حضور در کافی نت که فضایی محدود از نظر فیزیکی است، باعث خواهد گردید ارتباطات اجتماعی و عاطفی نوجوان در دوره رشد شخصیت به شکل صحیحی تکامل نیابد و الگوبرداری فرد به جای پدر و مادر و همسالان از شخصیت های بازی های کامپیوتری، هنرپیشه ها، افراد سالن های گفتوگو که گاهی دارای اختلالات متعدد شخصیتی هستند، باشد - آتش پور، و نادری، . - 1382
بنابراین با توجه به تأثیر به سزای انواع رسانه ها در ابعاد مختلف زندگی انسان ها، اهمیت و ضرورت آموزش مهارت ها و توانمندی های سواد رسانه ای بیش از پیش نمود پیدا کرده است و در سیاست گذاری های رسانه ای و اجتماعی در دنیا سالها سال های که مسئله ای با عنوان سواد رسانه ای مطرح شده است - حق پرست و دهقان شاد، . - 1393 در اذهان بسیاری از مردم واژه سواد بیشترین ارتباط را با رسانه های چاپی دارد و معادل توانایی خواندن است. وقتی صحبت ازرسانه هایی مانند فیلم و تلویزیون است از اصطلاح سواد بصری و زمانی که رسانه کامپیوتر است از اصطلاح سواد کامپیوتری استفاده می کنند - آدامز و هام1، . - 1989سوادخواندن، سواد بصری و سواد کامپیوتری معادل سواد رسانه ای نیستند؛ در مقابل صرفاً اجزای سازنده آن هستند.
سواد رسانه ای شامل این تواناییهای ویژه و نیز چیزهای دیگر است. اگر خواندن بلد نباشیم، از رسانه های چاپی چیزی دستگریمان نمی شود، اگر در درک آداب بصری و روایی مشکل داشته باشیم، نمی توانیم از تلویزیون یا فیلم چیز زیادی بفهمیم و اگر نتوانیم از کامپیوتر استفاده کنیم، از آن چه به مرور زمان در مهم ترین رسانه رخ می دهد بی خبر می مانیم. سواد رسانه ای فراتر از این توانایی های ویژه است. چیزی است عمومی تر.سواد رسانه ای مجموعه ای از چشم اندازهاست که ما به طور فعالانه برای قرار گرفتن در معرض رسانه از آن ها بهره برداری می کنیم تا معنای پیام هایی را که با آن ها مواجه می شویم تفسیر کنیم. ما چشم اندازهای خود را با استفاده از ساختارهای دانش خود می سازیم.
برای ساختن ساختارهای دانش، به ابزار و مواد اولیه نیاز داریم. این ابزارها مهارت های ماست. ماده اولیه اطلاعات به دست آمده از رسانه ها و دنیای واقعی است. استفاده فعالانه بدان معنی است که ما از پیام ها آگاهیم و به طور خودآگاهانه با آنها در تعاملیم - پاتر، . - 1385 به بیان دیگر سواد رسانه ای یعنی مهارت تفسیر پیام های رسانه و رمزگشایی از آن ها و توانایی پی بردن به آن روی سکه محتوای محصولات رسانه ای و تشخیص پیام های زیرپوستی، نهفته و نامحسوس این محصولات که آشکار نیستند و باید پیش از آن که تأثیرات مخرب شان را بر جای بگذارند، کشفشان کرد - امینی، . - 1393از آنجا که بخش اعظمی از رشد هیجانی و ارتباطی نوجوانان از طریق رسانه ها اتفاق می افتد. همه اوقاتی که کودکان و نوجوانان در دنیای مجازی مخصوصا شبکه های اجتماعی می گذارنند، زمان آن ها را از درگیر شدن در ارتباطات چهره به چهره و سایر فعالیت های بین فردی میگیرد. استفاده بیش از حد کودکان و نوجوانان از ارتباطات دیجیتالی، می تواند ابرازهای رودررو که برای رشد و تقویت مهارت های اجتماعی ضروری هستند را کاهش دهد - گیید، . - 2012
براساس مطالب فوق، نداشتن مهارت و اطلاعات کافی برای استفاده از رسانه ها کاربر را با چالش های متعددی مواجه می سازد و رشد اجتماعی و ارتباطیش به شکل صحیح و مناسبی حالتی تشکل یافته به خود نمی گیرد.اما به نظر می رسد تلاش در جهت افزایش سواد رسانه ای کاربران، می تواند اثرات منفی فضای مجازی که بر شخصیت اجتماعی و عاطفی آنان می گذارد را کاهش دهد.در پژوهش حاضر یکی از متغیرهایی که ارتباط آن با سواد رسانه ای کاربران نوجوان دختر بررسی شده، مهارت های اجتماعی است و فرض شده است، کاربرانی که سواد کافی برای استفاده از محتوا و پیام های رسانه ها را یافته اند، توانایی تفسیر و درک پیام های اجتماعی افراد را دارند و مهارت های اجتماعی آنان آسیب نمی بیند. به عبارتی دیگر نوجوانان که سواد رسانه ای بالایی دارند از مهارت های اجتماعی بالاتری نیز برخوردارند.براساس دیدگاه - گرشام
