بخشی از مقاله
چکیده
یکی از مهمترین وظایف عضلات مخطط، تولید نیرو جهت انجام کار است. در بسیاری موارد ضعف عضلات، بهخصوص عضلهی چهارسر رانیدر بسکتبالیستها، باعث کاهش عملکرد و احتمالاً ایجاد آسیبهای رباطی زانو میشود. از طرفی تاکنون مطالعات کمی در زمینه بررسی تاثیر تحریک الکتریکی به تنهایی بر روی قدرت عضلات ورزشکاران خصوصاً زنان ورزشکار صورت گرفته است. هدف از این مطالعه، تأثیر تمرین قدرتی و تحریک الکتریکی بر میزان قدرت عضلانی دختران بسکتبالیست شهر شیراز بود. در این مطالعه، 24 نفر از بسکتبالیستها با دامنه سنی 17 تا 28 سال، با داشتن حداقل 2 سال سابقهی بازی، انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه تجربی 12 - نفر - و کنترل 12 - نفر - تقسیمبندی شدند. در مرحله پیشآزمون میزان 10 RM پای آزمودنیهای گروه تجربی و کنترل اندازهگیری شد، سپس آزمودنیهای گروه تمرینی 6 هفته، هر هفته 4 جلسه، به مدت 37 دقیقه در جلسات تمرین شرکت کردند. آزمودنیهای گروه کنترل در این مدت هیچگونه برنامه تمرین قدرتی خاصی را انجام ندادند. بعد از برگزاری تمرینات همه آزمودنیها در پسآزمون شرکت کرده و دوباره میزان 10 RM پای آنها گرفته شد. نتایج نشان داد، میانگین قدرت گروه تجربی بعد از انجام تمرینات افزایش داشته است که این افزایش با تمرینات قدرتی بیشتر از تحریک الکتریکی بود. همچنین آزمون t وابسته برای مقایسه درونگروهی گروه تحریک الکتریکی و تمرینات قدرتی بعد از تمرین نشان داد سطح معنیداری برابر با 0/001 است. با توجه به اینکه سطح معناداری کوچکتر از 0/05 است میتوان نتیجه گرفت که تمرینات قدرتی نسبت به تحریک الکتریکی بر افزایش قدرت عضله چهارسررانی تأثیر بیشتری دارد. با توجه به اینکه تمرینات قدرتی باعث افزایش قدرت عضله چهارسررانی در بسکتبالیستها میشود، بنابراین میتوان در ورزشکارانی که برای انجام مسابقات ورزشی مهم آماده میشوند، با اضافه کردن تمرینات قدرتی به تمرینات روتین ورزشکاران باعث افزایش قدرت بازیکنان و بهبود عملکرد قدرتی آنها شد.
مقدمه
قدرت عضلانی یکی از فاکتورهای مهم در موفقیت ورزشی و پیشگیری از آسیب ورزشکاران است - روچکونگار، . - 2004 این پارامتر در اجرای بسیاری از فعالیت های روزمره و پیشرفت مهارت های ورزشی بعنوان یک عامل مهم و تعیین کننده بشمار میآید - اصلانخانی و همکاران، . - 2005 در بسیاری از موارد پاتولوژیک ، فعالیت عضلانی تحتالشعاع قرار میگیرد و مستقیماً یا به طور غیرمستقیم از ظرفیت تولید نیرو در آن کاسته میشود. بدیهی است که هر نوع ضعف عضلانی یا اختلال در کار عضله در نهایت موجب تأثیر منفی در سیستم حرکتی میشود. بدین لحاظ توانبخشی دستگاه تولید نیرو و حرکت، برای انجام کارها و حفظ وضعیت درست بدن، به عنوان یک درمان مطرح است - جانسون، . - 1999 برای ورزشکارانی که به گونهای در ورزشهای رقابتی فعالیت میکنند، تمرینات قدرتی یکی از عوامل کلیدی رسیدن به اوج آمادگی جسمانی است. به کارگیری مناسب نوع تمرینات قدرتی - بسته به رشته ورزشی - و تناسب این تمرینات با وضع ورزشکار و مرحله تمرینی همراه با استفاده از تمرینات منظم، موجب کمترین خطا میشود - علیجانی، . - 1387 عملکرد بهینهی عضلات میتواند باعث انجام فعالیتهای حرکتی سطوح بالاتر همراه با کاهش انرژی مصرفی و صرف مدت زمان کوتاهتر گردد. نقش عضلهی چهارسررانی در عملکرد زانو حیاتی است. این عضله در کلیهی عملکردهای حرکتی و ثباتی زانو نقش داشته و در جذب نیروهای وارده به زانو نقش مهمی را ایفا میکند. تقویت عضلات زانو بویژه عضلهی چهارسررانی باعث کاهش احتمال بروز آسیبهای اندام تحتانی مخصوصا آسیبهای رباطی زانو میشود - ماگی و همکاران، . - 1997 تحقیقات زیادی نشان داده که تحریک الکتریکی در افزایش قدرت عضلات نقش مهمی دارد. استفاده از تحریک الکتریکی برای تقویت عضلات در مواردی که بیحرکتی وجود دارد یا زمانی که برای ورزش ارادی محدودیتی وجود دارد، به عنوان یک روش درمانی مطرح است - کالاقان و همکاران، 1997؛ میسیو و جکسون، . - 2007 تحریک الکتریکی عصبی عضلانی دارای اثرات فوری و طولانی مدت است. انقباض عضلانی و تغییرات عروقی مثال-هایی از تغییرات فوری هستند در حالیکه قوی شدن عضله و تغییرات ساختمانی در فیبرهای عضلانی را میتوان از اثرات دراز مدت تحریک الکتریکی طولانی مدت محسوب کرد - لو و رید، . - 2000 چگونگی فرآیند هایپرتروفی و تقویت عضله، جلوگیری از آتروفی، کوتاهی و گرفتگی عضله در بیماران ارتوپدیک و همچنین افراد سالم مخصوصاً ورزشکاران همواره مورد توجه پزشکان، فیزیوتراپها و فیزیولوژیستهای ورزشی بوده است. تمریندرمانی یا به عبارتی حرکتدرمانی روش شناختهشدهای است که از دیرباز مورد استفادهی متخصصین تربیت بدنی و فیزیوتراپها قرار گرفته و در مورد کارایی آن اتفاق نظر وجود دارد. اختلاف نظر احتمالی فقط در خصوص نوع تمرینی است که باید مورد استفاده قرار بگیرد علیرغم تحقیقات زیاد، در مطالعه گسترده ای که لیوید و همکارانش در سال 1986 انجام دادند به این نتیجه رسیدند که بطور کلی تحریک الکتریکی نمی تواند جایگزین مناسبی برای فعالیتهای ارادی گردد. هر چند که تعدادی از مطالعات نشان داد که تحریک الکتریکی تنها در مقایسه با تحریک الکتریکی همراه با فعالیت ارادی می تواند منجر به اثرات مشابه گردد، و یا در تعداد محدودی از مطالعات نشان داده شد که تحریکات الکتریکی منجر به قدرت بیشتر عضلانی نسبت به انجام ورزش های ارادی به تنهایی می گردد. از مهمترین عضلات اندام تحتانی عضله چهارسررانی است که در کلیهی عملکردهای حرکتی و ثباتی زانو و توانایی پرش عمودی بویژه در بسکتبالیستها نقش مهمی را ایفا میکند بنابراین تقویت آن در اکثر رشتهای ورزشی خصوصاً بسکتبال از اهمیت بالایی برخوردار است - گردن، 1998؛ آمریدیس و همکاران، . - 1997 امروزه در مجامع علمی و در نظر برخی محققان تحریک الکتریکی جهت عضلات ضعیف شده بعد از عمل جراحی مورد استفاده قرار میگیرد و به اعتقاد برخی دیگر این روش به عنوان مکمل تمرین درمانی مطرح شده و میتواند همراه با آن موثر واقع شود - شوندی و همکاران، . - 1387 اما تاکنون مطالعات کمی در زمینه بررسی تاثیر تحریک الکتریکی به تنهایی بر روی قدرت عضلات ورزشکاران خصوصاً زنان ورزشکار صورت گرفته است - لو و رید، . - 2000 همچنین مزیت احتمالی این روش در مقایسه با مقادیر مشابهی از تمرینات قدرتی تاکنون به دقت تشریح نشده است. با توجه به اهمیت قدرت عضلات در ورزشکاران و نقش عضله چهارسررانی در بسکتبالیستها، پیدا کردن بهترین روش برای تقویت این عضله سوالی است که تاکنون پاسخ داده نشده است. امیریدیس و همکارانش مشاهده کردند که تمرینات روتین و مقرر بسکتبال در بهبود عملکرد قدرتی بسکتبالیستها تاثیر مفیدی ندارد و برای افزایش قدرت عضلات بازیکنان باید برنامههای تمرینی مناسبی را به تمرینات روتین آنها اضافه کرد - گردن، . - 1998 تعدادی از مطالعات اثر برنامه تمرینی را در بهبود قدرت عضلانی و توانایی پرش عمودی در فصل مسابقات بسکتبالیست ها نشان می دهند - آمریدیس و همکاران، 1997؛ هابلی و ولز، . - 1983 در سال های اخیر ورزشکاران در زمینه برنامه های تمرینی خود از تحریک الکتریکی جهت پیشرفت قدرت و آمادگی جسمانی شان استفاده می کنند - مافیولتی و همکاران، . - 2000 بنابراین قدرت حداکثر در توسعه قدرت انفجاری نقش مهمی دارد. اگرچه نیروی انفجاری تولید شده توسط عضلات باز کننده پا تا حد زیادی به ویژگی های عصبی-عضلانی بازیکنان بسکتبال بستگی دارد، اما تعدادی از مطالعات اثر برنامهی تمرینی را در بهبود قدرت عضلانی و توانایی پرش عمودی در فصل مسابقات بسکتبالیست ها نشان می دهند - آمریدیس و همکاران، 1997؛ هابلی و ولز، . - 1983 متاسفانه تعدادی از مربیان به دلیل فشردگی مسابقات و کمبود وقت به تمرینهای سنگین، هم از نظر تکرار و هم شدت متوسل میشوند - مثلا 5 بار در هفته و 4 تا 5 ساعت در روز - به نحوی که بازیکن ممکن است در پایان از فرط خستگی ازپا بیافتد. این گونه تمرینات نه تنها برای بازیکن مضر است بلکه روی اهداف مورد نظر مربی نیز نتیجهی معکوس دارد، چرا که در طول تمرین، پروتئینسازی عضله متوقف میشود - کشوری، . - 1387 پیدا کردن روشی که بتواند در کوتاهترین زمان بیشترین آمادگی جسمانی را به بازیکنان بسکتبال بدهد بدون اینکه آنها را در معرض خطر قرار دهد از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. انجام تمرین به همراه استفاده از تحریک الکتریکی تا حدود زیادی میتواند بازیکنان را به هدف فوق نزدیک کند. در ضمن این روش به دلیل اینکه اثرات مضری را بر بدن ایجاد نمیکند دوپینگ محسوب نمیشود و میتواند ورزشکاران را از انجام روشهای غیراخلاقی برای بدست آوردن سطح بالاتری از آمادگی جسمانی دور کند - شکوری،. - 1387 در مقالات موجود تفاوتهای زیادی در روشهای آزمایشگاهی کاربرد تحریک الکتریکی و برنامههای تست و تمرین، نوع دستگاههای تحریک الکتریکی، تعداد انقباضات و زمان تحریک، دورهی استراحت، تعداد جلسات تمرین و سرعت انقباض وجود دارد. هنوز معیارهای کاملا دقیقی برای تحریک الکتریکی گزارش نشده است، همچنین مزیت احتمالی تحریک الکتریکی برای افزایش قدرت عضلانی در ورزشکاران در مقایسه با مقادیر مشابهی از انقباضات ارادی تاکنون به دقت بررسی نشده است - لو و رید، - 2000، لذا جهت کمک به متخصصین لازم است تحقیقات بیشتری انجام گیرد تا روشهای علمی و دقیقی برای کاربرد پارامترهای درگیر در بهینهسازی تقویت عضله با تحریک الکتریکی و تمرین ورزشی بدست آید آنچه در اینجا میتوان بیان کرد این است که احتمالا تحریک الکتریکی میتواند بعنوان ابزاری برای افزایش قدرت بسکتبالیستها بکار گرفته شود. لذا در این تحقیق سعی شده است مقایسه ای بین اثر تمرینات قدرتی و تحریک الکتریکی بر میزان افزایش قدرت عضلهی چهارسررانی دختران بسکتبالیست انجام گیرد. بنابراین سوال اساسی این تحقیق عبارت است از اینکه: میزان قدرت بدست آمده در کدام یک از روشهای تمرین قدرتی و تحریک الکتریکی در دختران بسکتبالیست بیشتر است؟
روش شناسی تحقیق
پژوهش حاضر از نوع نیمهتجربی است، که با استفاده از دو گروه 12 نفره - یک گروه تجربی و یک گروه کنترل - ، اجرا شد. در این تحقیق اطلاعات مورد نظر براساس اندازهگیری متغیر وابستهی تحقیق از طریق پیشآزمون و پسآزمون جمعآوری شد. جامعه آماری شامل بسکتبالیستهای دختر شهر شیراز، با سابقهی حداقل 2 سال بازی در سطح باشگاهی و با دامنه ی سنی 17 تا 28 سال بود. افراد پس از امضا کردن رضایت نامه شرکت در آزمون، به دو گروه 12 نفره تقسیم شدند. تمامی افراد شرکت کننده در آزمون - در دو گروه تجربی و کنترل - پای راست، پای غالبشان بود. همچنین آزمودنیها از هیچ یک از داروهای تقویتی استفاده نمیکردند و برنامهی تمرین قدرتی خاص دیگری نیز نداشتند.
