بخشی از مقاله
چکیده
هدف از تحقیق حاضر، بررسی تاثیر چهار هفته تمرین تناوبی شدید همراه با مصرف کوآنزیم Q10 بر توان هوازی و بی هوازی بسکتبالیست های جوان بود. به این منظور، 20 بسکتبالیست جوان با دامنه سنی 20 تا 25 سال انتخاب و به صورت تصادفی به دو گروه 10 نفره دارونما و مکمل با شاخص توده بدنی - - 24/02±1/11 و - 24/14 ±0/75 - کیلوگرم بر متر مربع تقسیم شدند. آزمودنیها در قبل از شروع و بعد از اتمام دوره تمرینی، آزمون رست - برای برآورد میانگین توان بیهوازی - و آزمون کوپر - برای برآورد حداکثر اکسیژن مصرفی - را اجرا نمودند. آزمودنیها سه جلسه در هفته به اجرای تمرینات بسکتبال و تمرین تناوبی شدید پرداختند. دوز مصرفی مکمل کوآنزیم Q10 بدون اطلاع از محتوای کپسول - مطالعه دو سویه کور - به مدت 30 روز حدود 2/5 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز بوده است.
بررسی آماری داده ها نیز توسط نرم افزار SPSS نسخه 20 در سطح معنی داری - p<0/05 - صورت پذیرفت. نتایج تحقیق نشان داد تفاوت معنی داری بین دو گروه دارو نما و مکمل در مقادیر VO2max قبل و بعد از 4 هفته تمرینات تناوبی وجود ندارد - . - p>0/05 همچنین تفاوت معنی داری بین دو گروه دارونما و مکمل در مقادیر توان بیشینه و شاخص خستگی قبل و بعد از 4 هفته تمرینات تناوبی یافت نشد - . - p>0/05 به نظر می رسد، تمرینات تناوبی شدید می تواند باعث بهبود عملکرد هوازی و ظرفیت بی هوازی شود اما مصرف کوآنزیم Q10 همراه با انجام تمرینات تناوبی نمی تواند تاثیر معناداری در بهبود شاخص های هوازی و بی هوازی داشته باشد.
کلید واژهها: تمرین تناوبی شدید، کوآنزیم Q10، توان هوازی و بی هوازی، بسکتبالیست های جوان.
مقدمه
بسکتبال یکی از رایج ترین بازی های تیمی است که در سراسر دنیا به آن پرداخته می شود و یک رشته ورزشی سنگین با شدت بالا می باشد که به سطح بالایی از آمادگی هوازی و بی هوازی نیاز دارد. ورزش بسکتبال، فعالیت شدید دارای تعداد زیادی حرکات تند و ناگهانی، کوتاه و سریع است که با تعداد زیادی حرکت در زمان کوتاه - دویدن آرام، پیاده روی و ایستادن - ترکیب شده است و ماهیت تناوبی دارد - 2پایان - . بر اساس یافته ها در ورزش بسکتبال نیاز به تمرینات خاص برای هر دو سیستم بی هوازی از طریق ورزش های تناوبی و سیستم هوازی به دلیل نیاز به این سیستم برای ریکاوری بین وهله های کار با شدت بالاست - . - McInnes et al, 1995 و برای طراحی برنامه تمرینی ورزشکاران، شناسایی نیازهای فیزیولوژیک هر ورزش، هم چنین شناخت روش های تمرینی مناسب و موثر برای بهبود اجرای ورزشی ضروری است.
یکی از روش های بهبود اجرای استقامتی، تمرین اینتروال است که خود به انواع مختلفی طبقه بندی می شود. تمرین اینتروال شدید - - HIT از روش های جدید تمرین اینتروال است که در سال های اخیر مورد توجه ورزشکاران، مربیان و پژوهشگران علوم ورزشی قرار گرفته است - خالدی و همکاران، . - 1386 با وجود اینکه تعریف جهانی از HIT وجود ندارد،عموماً HIT به وهله های تکراری نسبتاً کوتاه و متناوب تمرینی بر می گردد که اغلب با حداکثر کوشش و توان انجام می شود و یا در شدتی نزدیک به شدتی که Vo2peak به دست می آید - - >90% of Vo2peak نسبت داده می شود. با توجه به شدت تمرینات، یک تلاش HITممکن است از چند ثانیه تا چندین دقیقه طول بکشد که وهله های گوناگون به وسیله چند دقیقه استراحت یا فعالیت با شدت کم از هم جدا می شوند - . - Gibala and McGee, 2008
در مطالعه حمزه زاده بروجنی تاثیر چهار هفته تمرین تناوبی شدید - HIT - بر برخی شاخصهای هوازی و بیهوازی افزایش معنی داری VO2max و حداکثر ضربان قلب - - MHR در گروه تجربی را نشان داد و همچنین تمرینات تناوبی شدید با دوره های استراحتی کوتاه مدت موجب افزایش ظرفیت هوازی و بیهوازی شد - حمزه زاده بروجنی و همکاران، . - 1392 هنگامی که ورزشکار به سطحی فراتر از حد فیزیولوژیک خود قدم می گذارد، با خطر خستگی روبه رو می شود که در نهایت عملکرد سیستم های متابولیکی و عصبی- عضلانی برای استمرار فعالیت کاهش یافته و انقباض عضلانی نمی تواند برای مدت طولانی حفظ گردد که باعث کاهش کارایی بهینه ورزشکاران می شود - Bompa, 1994 -
و این مسئله ورزشکاران بسیاری را به یافتن راه کارهایی برای تأخیر در ورود به خستگی تشویق نموده و نقش مکمل هایی با خواص ضدخستگی را در کنار تمرینات مؤثر، به عنوان گزینه ای در دسترس و مطلوب برای آنها بارز می نماید - . - Little and Phillips, 2009 مکمل ورزشی بنا به تعریف، ترکیب یا فراورده ای است که مستقیماً و از طریق اثرات شبه دارویی خود موجب بهبود عملکرد و بازده ورزشی ورزشکاران می شود - . - Williams, 2006یکی از مکمل های غذایی جدید در سال های اخیر کوآنزیم Q10 است. کوآنزیم Q10 که با نام یوبی کوئینون نیز شناخته می شود یک ماده شبه ویتامین و محلول در چربی است که در همه سلول های بدن یافت می شود . - Cooke et al, 2008 - این ماده که برای اولین بار در میتوکندری قلب گاو شناسایی شد، ترکیبی ضروری در زنجیره تنفسی میتوکندری است و از ویِژگی های آنتی اکسیدانی نیز برخوردار می باشد - . - Belardinelli et al, 2006
این ترکیب نقش های مهمی در بدن ایفا می کند که شامل انتقال الکترون ها در زنجیره تنفسی میتوکندری و در نتیجه تولید ATP، همچنین نقش آنتی اکسیدانی و پشتیبانی از بازسازی سایر آنتی اکسیدان ها، تأثیر بر ثبات، سیالی و نفوذپذیری غشای سلول، تحریک رشد سلول و ممانعت از مرگ آن نیز می باشد . - Crane et al, 1988 - کوآنزیم Q10 در قلب، کلیه ها، کبد، عضلات، لوزالمعده و غده تیروئید ساخته می شود و در این نقاط غلظت بیشتری دارد. با این حال کوآنزیم Q10 از غذاهایی مانند گوشت، ماهی، انواع مغزها و...، نیز قابل جذب است. در حال حاضر متخصصان تغذیه از کوآنزیم Q10 به طور گسترده ای برای درمان برخی از بیماری ها استفاده می کنند - . - Zheng and Moritani, 2008 مصرف این ماده به عنوان مکمل، توان جسمانی و استقامت ورزشی را بهبود داده و ضعف و خستگی عضلانی را تقلیل می دهد.
علائم کمبود آن در ورزشکاران ممکن است به صورت فشار متابولیک و افزایش تشکیل رادیکال های آزاد، طی تمرینات شدید، مشاهده شود . - Rosenfeldt et al, 2003 - در مطالعه کوک و همکاران به همراه هوانلو و همکاران عدم بهبود توان بیهوازی پس از مکملدهی طولانیمدت کوآنزیم Q10 را گزارش کرده اند - . - Cooke et al, 2008 در مقابل پژوهش Gökbel و همکاران - 2010 - به دنبال هشت هفته مکملدهی با کوآنزیم Q10 - به میزان 100 میلی گرم در روز - با اجرای پنج آزمون وینگیت و در نظر گرفتن دو دقیقه استراحت بین آزمون ها، افزایش معنی دار توان متوسط در گروه مکمل و تنها در چندمین مرحله از آزمون وینگیت و نیز تمایل - غیر معنی دار - به کاهش شاخص خستگی را در مردان سالم بیتمرین گزارش نمودند - . - Gökbel et al, 2010
در برخی پژوهش ها مشخص شد مصرف مکمل کوآنزیم Q10 به میزان - 60 تا 100 میلی گرم در روز به مدت 4-8 هفته - حاکی از بهبود توان هوازی، آستانه بی هوازی، عملکرد ورزشی و ریکاوری پس از ورزش در ورزشکاران تمرین کرده و افراد بی تمرین بوده است . - Cooke et al, 2008 - اما نتایج برخی تحقیقات نشان داد، مصرف مقادیر مشابه - 60 تا 150 میلی گرم در روز به مدت -8 3 هفته - هیچ گونه تاثیری بر ظرفیت ورزشی بیشینه یا زیربیشینه افراد تمرین کرده یا تمرین نکرده، نداشته است - Braun. - et al, 1991 and Gibala et al, 2006
با توجه به اینکه امروزه ارتقا و بهبود سطح عملکرد و به تعویق انداختن خستگی در میان مربیان و ورزشکاران از اهمیت ویژه ای برخوردار است و با وجود اینکه نقش عمده و مهم مکمل کوآنزیم Q10 در سیستم تولید انرژی و یافته های ناقص در خصوص تأثیر این مکمل ها بر عملکرد ورزشکاران، به ویژه در حیطه هوازی و اهمیت توان هوازی و شاخصهای خستگی به عنوان عامل اصلی در تداوم فعالیتهای ورزشی صورت گرفته است. لذا این مطالعه با هدف تعیین اثر چهار هفته تمرینات تناوبی شدید همراه با مصرف کو آنزیم Q10 بر توان هوازی و بیهوازی بسکتبالیستهای جوان انجام شد.
روششناسی
این مطالعه به روش نیمه تجربی با طرح پیش آزمون و پس آزمون صورت گرفت. نمونه آماری این پژوهش شامل 20 بازیکن جوان بسکتبالیست منتخب از سطح شهر کرمان با میانگین سنی 20 تا 25 سال بودند، که پس از احراز شرایط ورود به پژوهش به صورت تصادفی در دو گروه 10 نفره شامل دارونما - وزن بدن 83/80±4/84 کیلوگرم، قد 186/80±5/95 سانتی متر و شاخص توده بدنی 24/02±1/11 کیلوگرم بر متر مربع - و مکمل - وزن بدن 83/80±4/15 کیلوگرم، قد 186/32±5/55 سانتی متر و شاخص توده بدنی 24/14±0/75 کیلوگرم بر متر مربع - قرار گرفتند. کلیه ورزشکاران برای ورود به مطالعه دارای معیارهایی چون الگوی منظم تمرین و حداقل دو روز در هفته، عدم سابقه بیماری های خاص، عدم استفاده از مکمل کوآنزیم Q10 یا مکمل های مشابه پیش ساز در دو ماه اخیر، بودند.
از کلیه ورزشکاران رضایت نامه کتبی اخذ گردید. آزمودنی ها 48 ساعت پیش و پس از تمرینات و مکمل دهی، آزمونRAST - برای برآورد میانگین توان بی هوازی - و آزمون کوپر - برای آرود توان هوازی - را اجرا کردند که آزمون ها با فاصله 24 ساعت از هم اجرا شد و داده ها ثبت گردید. کپسول های کوآنزیم Q10 ساخت کارخانجات ایالات متحده ی آمریکا - با شماره پروانه بهداشتی 302011061035 اداره کل نظارت بر مواد غذایی وزرات بهداشت - از دارو خانه های داخل کشور تهیه شد. سپس هریک از آزمودنی های گروه مکمل و دارونما بدون اطلاع از محتوای کپسول - مطالعه دو سویه کور - به مدت 30 روز بر اساس وزن بدن، روزانه یک عدد کپسول تهیه شده مصرف کردند.
مقدار کوآنزیم Q10 مصرفی در تحقیق حاضر، بر اساس نتایج مطالعات قبلی و حداقل میزان کوآنزیم Q10 مورد نیاز برای ارتقای سطح پلاسمایی یا مقابله با افت ناشی از انجام یک فعالیت هوازینسبتاً شدید، حدود 2/5 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز در نظر گرفته شد. آزمودنی ها همچنین علاوه بر جلسات تمرین بسکتبال خود سه جلسه در هفته به اجرای HIT پرداختند - جدول - 1، هر جلسه تمرین شامل 10 دقیقه گرم کردن، 10 دقیقه اجرای دریبل های مهارتی، 15 دقیقه تمرینات HIT، 10 دقیقه تمرینات مربوط به اجرای تاکتیک،40 دقیقه بازی، 10 دقیقه شوت و سرد کردن می باشد و سپس بعد از چهار هفته تست های عملکردی مجدداً ارزیابی گردید.
جهت اندازه گیری توان هوازی هر آزمودنی 12 دقیقه دور پیست فوتبال دویدند، کل مسافت طی شده در مدت زمان 12 دقیقه، امتیاز ورزشکار محسوب شد، سپس با استفاده از فرمول حداکثر اکسیژن مصرفی - فرمول - 1 محاسبه گردید - . - Cooper, 1968 همچنین توان بی هوازی و شاخص خستگی، آزمودنی مسافت 35 متر را به تعداد 6 بار و 10 ثانیه استراحت بین تکرارها دویدند و سپس با توجه به زمان به دست آمده از هر 35 متر توان - فرمول - 2 و شاخص خستگی - فرمول - 3 محاسبه شد - قراخانلو و همکاران، . - 1385
