بخشی از مقاله
چکیده
مقدمه و هدف: یکی از مسایل و مشکلات موجود در ورزش، خصوصا رشته بدنسازی توجه زیاد ورزشکاران به مسایل حاشیهای مانند بهبود شکل ظاهری بدن به وسیله افزایش حجم و توده عضلانی میباشد که باعث افزایش شیوع اختلالات تغذیهای و عادت به مصرف داروهای نیروزا در بین جوانان و نوجوانان گردیده است، لذا امروزه توجه بیشتری به استفاده از عصاره های گیاهی جهت کاهش عوارض جسمی و بهبود فعالیت های بدنی ورزشکاران می گردد، نظر به اهیمت این موضوع، هدف از پژوهش حاضر، بررسی اثر مخلوط پودر دانه شنبلیله، ریزوم زنجبیل و مان ترنجبین بر افزایش قدرت عضلانی ورزشکاران شهر مشهد در سال 1394 بود. روش: جامعه آماری پژوهش حاضر را ورزشکاران مرد دارای حداقل یکسال فعالیت در باشگاه های پرورش اندام مشهد تشکیل داده، که به صورت تصادفی طبقهای تعداد 40 نفر انتخاب شدند. در این پژوهش نیمه تجربی که به صورت پیش آزمون و پس آزمون بود، افراد در دو گروه آزمایش و شاهد - هر گروه 20 نفر - تقسیم شده، و گروه آزمایش به مدت شش هفته برنامههای تمرینی در نظر گرفته شده به همراه مصرف روزانه 5 گرم از مکمل تهیه شده - غیر روزهای تمرین - را اجرا نمود. تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از برنامه Spss 20 و مقایسه بین دو گروه از آزمون منویتنی و ویلکاکسون صورت گرفت. یافتهها: نتایج حاصل از آزمون ویلکاکسون نشان داد که مصرف توام مکمل دانه شنبلیله، ریزوم زنجبیل و مان ترنجبین همراه با شش هفته تمرین، منجر به افزایش فاکتورهای، دور بازو، عضلات پایین تنه، سینه، جلو بازو، پس از آزمون در گروه آزمایش شده است. . - p /05 - نتیجهگیری: با توجه به نتایج این مطالعه، به نظر میرسد مکمل دانه شنبلیله، ریزوم زنجبیل و مان ترنجبین برای بهبود قدرت عضلانی ورزشکاران مفید باشد.
مقدمه
طی سالیان اخیر، یکی از مسایل و مشکلات موجود در ورزش، خصوصا رشته بدنسازی توجه زیاد ورزشکاران به مسایل حاشیهای مانند بهبود شکل ظاهری بدن به وسیله افزایش حجم و توده عضلانی میباشد که باعث افزایش شیوع اختلالات تغذیهای و عادت به مصرف داروهای نیروزا در بین جوانان و نوجوانان گردیده است - 1 - . امروزه با توجه به علاقه قشر جوان به ورزشهایی مانند پرورش اندام و بدنسازی، با در نظر گرفتن گرایش اکثریت این گروه به ورزش بدنسازی، بسیار دیده میشود که این جوانان به خاطر نداشتن دانش کافی و نداشتن اصول پایه بدن سازی و به خاطر رسیدن سریع به معیارها و الگوهایی که در ذهن خودساختهاند اقدام به مصرف خودسرانه داروهای مختلف و پیروی از اصول اشتباه در بدنسازی میکنند. مکملهای ورزشی ابزارهایی برای افزایش توانایی ساختن ماهیچه در بدن ورزشکار هستند که مانند هر ترکیب دیگری اگر بیرویه و نابجا مصرف شوند عوارض کوتاهمدت و بلندمدتی را ایجاد میکنند. - 2 - از عوارض نامطلوب این داروها از هم پاشیدن نظم هورمونی ناشی از مصرف بسیاری از مواد هورمونی و اختلال سیستم اعصاب مرکزی پس از مصرف محرکهای مغزی است. آستروئید های انابولیک در دوزهای بالا سبب ایجاد ناهنجاریهای جنسی و تأثیرات جانبی شدید شامل تومور کبد و بیماریهای قلبی میشوند . طبق آمار کمیته بینالمللی، آستروئید های انابولیک بیشترین میزان شیوع مصرف را دارند که حدود %65 موارد مثبت را تشکیل میدهد. در میان ورزشکاران ایران نیز پرمصرفترین داروهای غیرمجاز مکمل و داروهای انابولیک هستند که بیشتر در رشتههای پرورش اندام و بدنسازی می باشد . سایر مطالعات نشان داده که سطح مصرف داروهای نیروزا در میان باشگاههای بدنسازی بالا بوده و %50- 20 برآورد میشود. دادههای مرکز اطلاعات دارویی و سموم ایران از مصرف %74/6 آستروئیدهای انابولیک در ایران حکایت دارد، - - 3 درصد بالایی از مکملهای موجود در تمام کشورها، حتی کشورهای اروپایی و آمریکایی دارای آلودگی هستند. کارشناسان سازمان غذا و داروی امریکا - FDA - مصرف مکملهای رژیمی که برای تحریک و تقویت رشد عضلات و ماهیچهها استفاده میشود هشدار داده، چون حاوی استروییدهای مصنوعی مغذی هستند. - 4 -
با توجه به نوع، شدت و مدت فعالیت بدنی، طیف وسیعی از تغییرات در بدن افراد ایجاد میشود. فعالیت ورزشی با شدت زیاد باعث افزایش تولید رادیکالهای آزاد1، آسیب به بافتهای بدن، تولید هورمونهای استرسزا، تغییر در تعداد ماکروفاژها، نوتروفیلها و لنفوسیتها، کاهش فعالیت ایمنی و در نهایت افزایش خطر ابتلا به عفونت میشود. - 5 - در شرایط عادی، رادیکالهای آزاد به عنوان فرآورده های جانبی متابولیسم اکسیژن بدن هستند که می توانند باعث تخریب غشاهای سلولی شوند، همچنین قادر به واکنش با مواد ژنتیکی هستند که موجب بروز و پیشرفت بسیاری از بیماریها میشوند. تجمع رادیکالهای آزاد خود به عنوان عامل مهمی در فرآیند پیر شدن سلولی محسوب میگردد. رادیکالهای آزاد واکنش پذیر، چندین جزء سلولی مهم از جمله DNA، پروتئینها و چربی غشاء را تحت تأثیر قرار میدهند و منجر به آسیب بافت میشوند. آسیب ایجاد شده توسط فعالیت ورزشی تدریجی است و به طور عمده به شدت، زمان و دوره فعالیت بستگی دارد.
- - 6 تولید رادیکالهای آزاد هنگام فعالیت ورزشی در بروز آسیبهای عضلانی و ایجاد و گسترش التهاب بعد از فعالیت نقش دارند و ممکن است در افزایش آسیب سلولی موثر باشند. - 7 - ، بر پایه تحقیقات در مورد مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی در درمان DOM، استفاده مکرر از این داروها به تخریب دیواره موکوسی معده، روده و همچنین افزایش خطر بیماری های قلبی و عروقی منجر میشود. به همین دلیل در بین محققان استفاده از واسطههای ضدالتهابی طبیعی، بیشتر مورد توجه قرارگرفته است. مکملهای غذایی با این اعتقاد که استفاده از آنها پیش یا پس از تمرین ممکن است آثار پیشگیری یا درمانی داشته باشد، بسیار رواج یافته اند. - 8 - اهمیت×گیاهانی×که×ارزش×دارویی×دارند،×امروزه×بیشتر×از×هر×زمان دیگر×روشن×شده× است×و× دانشمندان×در ×بسیاری×از×کشورها×با×شتابی وصف×ناپذیر×برای× شناسایی ×گیاهان×دارویی،×خواص×و×ترکیبات×موثره×آنها در× تلاشند, - 9 - یکی از گیاهان مهم در این زمینه، را می توان زنجبیل دانست. زنجبیل ریشه گیاه تازه یا خشک شده Zingiber officinale است. - 11 , 10 - تحقیقات اخیر نشان دادهاند که زنجبیل به دلیل وجود ترکیبات مختلف شامل جینجرولها و شوگااولها اثرات دارویی مختلفی دارد . تاکنون بیش از 40 ترکیب آنتی اکسیدانی نیز در زنجبیل شناسایی شده است. - 12 - مدارک موجود نشان دهنده اثرات مفید زنجبیل بر التهاب، رادیکالهای آزاد، هایپرلیپیدمی، توده پلاکهای خون و فشار خون میباشد. فعالیتهای دارویی اصلی زنجبیل و ترکیبات ایزوله شده آن شامل تنظیم کننده ایمنی، مهار تشکیل تومور، کاهش دهنده التهاب، ضد آپوپتوز و ضد تهوع است. - 13 - از اثرات زنجبیل بر بدن میتوان به کاهش درد، درمان آرتریت روماتویید، ضد التهاب - 14 - آنتیتومور - 15 - آنتیاکسیدانت - 10 - حذف رادیکالهای ازاد - 16 , 14 - تحریک قاعدگی و رفع بی نظمی عادت ماهیانه, - 18 , 17 - مؤثر در اسپرماتوژنز - 17 - و افزایش میل جنسی، اشاره نمود. - - 18 جینجرولهای موجود در زنجبیل موجب از بین رفتن رادیکالهای آزاد، آنتی سروتونرژیک، مهار تولید پروستاگلندینها - 19 - و اثر ضد التهابی میشوند. - 20 - سزکوییترپنها نیز موجب مهار تولید رادیکالهای آزاد میگردد. . - 19 -
ورزش در کنار نقش مثبتی که در ایجاد سازگاریهای فیزیولوژیکی دارد، میتواند با آسیب سلولی نیز همراه باشد. - 21 - در ورزش-هایی که تمرینات آنها به صورت مستمر مداوم و با شدتهای بالا و طاقت فرسا حتی تا مرز خستگی و واماندگی انجام می شود علاوه بر ایجاد فواید و تغییرات مطلوب فیزیولوژیکی و آناتومیکی در دستگاههای بدن عوامل آسیبزا و تخریب کنندهای نیز تولید میشود که بر روی سیستمهای گوناگون بدن از جمله سیستمهای ضد التهابی، ایمنی و آنزیمی بدن میتوانند اثر سرکوبگرایانه و مخرب داشته باشند. - 22 - گیاهی دیگر مورد استفاده در تهیه مکمل در مطالعه حاضر، دانه شنبلیله است، شنبلیله منبع غنی از کلسیم، آهن، بتاکاروتن و ویتامینهای دیگر میباشد، آلکالوئید شنبلیله، آنزیهای لیپوژنیک کبد را تحریک میکند. در طی دیابت، لیپوژنز کاهش مییابد در حالی که لیپولیز در بافت کبد افزایش مییابد. در کلیه، مصرف بیش از حد گلوکز سلولی از طریق افزایش فعالیت گلیکولیتیک و NADP مرتبط با آنزیمهای لیپوژنیک رخ میدهد. - - 23 شنبلیله میتواند اثر درمانی خود را از طریق محتوای آلکالوئیدی با تنظیم ترشح انسولین ایجاد کند. - - 24 اثرات آنتی اکسیدانی شنبلیه در مطالعه جنت و همکاران به اثبات رسیده و همچنین شنبیله به عنوان جایگزینی مهم جهت درمان عوارض تخریب سیستم آنتی اکسیدانی با تزریق استرپتوزوتوسین توصیه شده است. - - 25 تاکنون در مورد تاثیرات مصرف مکمل شنبلیله بر فعالیت های بدنی ورزشکاران در داخل کشور، پژوهشی بصورت کامل صورت نگرفته، اما مطالعات محدودی در خارج از کشور انجام شده به عنوان مثال: لم و کریس به بررسی استفاده از مکمل شنبلیله همزمان با مصرف کراتین در 47 نفر از ورزشکاران دارای تمرینات استقامتی در طول هشت جلسه نشان دادند که مکمل عصاره شنبلیله تاثیر قابل توجهی در حال قدرت قسمت بالای بدن و ترکیب بدن دارد. - 26 - همچنین ساشین و همکاران در مطالعه ای دیگر که به بررسی اثرات سودمند مکمل شنبلیله بر روی مردان در حال تمرینات مقاومتی 4 روز در هفته به مدت 8 هفته نشان دادند که این مکمل بهبود قابل توجهی در چربی بدن بدون کاهش قدرت عضلانی داشته، و تاثیرات مثبت و بدون عوارض بالینی بر سطوح، قدرت عضلانی، شاخصهای متابولیک برای فعالیت آنابولیک - کراتینین سرم و اوره خون نیتروژن - داشته است.
در این پژوهش بهعنوان ماده قندی طبیعی برای شیرین کردن مکمل از مان ترنجبین استفاده شده است . ترنجبین یا Mann نوعی ماده قندی است که در اثر فعالیت حشرهای سخت بال به نام لارینوس1 به صورت قطرات شبنم روی گیاه ظاهر میشود. - 26 - ، ترنجبین، در حقیقت مادهای قندی است که مقدار زیادی ساکارز طبیعی دارد؛ بههمین علت، طعمی شیرین داشته و بهعنوان طعمدهنده و شیرینکننده در صنایع داروسازی کاربرد داردسابقاً،. در خراسان و یزد بهصورت سنتی از آن قند تهیه میکردند و هماکنون نیز در صنعت ساختگَز مورد مصرف قرار میگیرد. . - 11 - با توجه به مطالب بیان شده، مطالعه حاضر درصدد آنست که مواد مؤثره گیاهان دارویی یا مغذی را با دوز مناسب و کمترین عوارض جانبی به صورت غیر صناعی برای رسیدن به تناسب حجم و وزن مطلوب در رشته بدنسازی را مورد مطالعه قرار دهیم و با توجه به اطلاعاتی که از ترکیبات سه گیاه شنبلیله؛ زنجبیل و ترنجبین - مان - در مطالعات اخیر در دسترس هست بتوان کارایی و افزایش حجم و قدرت عضلانی را در بدنسازان مورد مطالعه قرارداد. امید است این مطالعه آسیبهای ناشی از مواد نیروزا را کاسته و باعث شود سلامت ورزش در جوانان حفظ شود.
روش کار روش تحقیق: طرح مطالعه حاضر جزو پژوهشهای نیمه آزمایشی است. در این طرح از یک گروه آزمایش و یک گروه کنترل با پیش آزمون و پس آزمون استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش ورزشکاران مرد بدنساز شهر مشهد هستند که دست کم یک سال سابقه کار با وزنه را داشتند، تشکیل دادند، با در نطر داشتن داشتن معیارهای ورد و خروج از مطالعه و کنترل کلیه شرایط، 40 نفر از مردان ورزشکار، آزمودنی ها از طریق نمونه گیری تصادفی هدفمند انتخاب شده و به طور تصادفی به دو گروه تجربی و کنترل - هر گروه 20 نفر - تقسیم شدند نحوه تهیه مکمل: برای تهیه مکمل، زنجبیل خشک، تخم شنبلیه و مان ترنجبین از عطاری معتبر خریداری و پس از تایید استاد فارماکوگنوزی آسیاب شد، کل ریزوم خریداری شده زنجبیل حدود 2 کیلوگرم بود. پس از آسیاب کردن حدود2 گرم پودر زنجبیل در هر ساشه استفاده شد. - - 27 کل تخم شنبلیله 1 کیلوگرم بود. پس از اسیاب کردن حدود 500 میلی گرم
