بخشی از مقاله
چکیده در این تحقیق تأثیر جایگزینی یونجه با ذرت سیلو شده و بنتونیت سدیمدر قالب یک طرح کاملاً تصادفی با سه تیمار بر عملکرد پرواری و متابولیت های خون 27 رأس بزغاله نر بومی فارس با میانگین وزن 22/5 1/9کیلوگرم به مدت 84 روز بررسی شد. بزغاله ها با جیرهای غذایی شامل جیره شاهد - بدون ذرت سیلو شده و بنتونیت سدیم - و جیرههای2 - حاوی ذرت سیلو شده - و3 - حاوی ذرت سیلو شده و بنتونیت سدیم - بر اساس ماده خشک و به روش کل جیره مخلوط - TMR - تغذیه شدند.میانگن خوراک مصرفی بزغالهها در سه گروه تفاوت معنیداری از نظر آماری دارا نبودند ولی این میانگین در گروه شاهد از دو گروه دیگر بالاتر بود. ضریب تبدیل غذایی در گروه یک 7/4، در گروه دو 8 /4 و در گروه سه 8/1 کیلوگرم بدست آمد که از نظر آماری تفاوت معنیداری نشان ندادند. اضافه کردن 5 درصد بنتونیت سدیم به جیره شماره 3 باعث بهبود ضریب تبدیل غذایی و اضافه وزن روزانه نسبت به گروه 2 شد. میزان اوره خون در پایان آزمایش در گروه 1 برابر با 18/3، در گروه 2 برابر با 18/7 و در گروه 3 برابر با 17/6 - میلیگرم در هر 100 میلی لیتر - به دست آمد. اختلاف معنیداری بین گروه های آزمایشی از نظر این فاکتور خونی مشاهده نشد. بررسی اقتصادی انجام شده نشان داد با توجه به کمبود مواد علوفهای مرغوب در طی سال های گذشته و لزوم استفاده از مواد غذایی ارزان و با کیفیت پایین برای پرواربندی بزغالهها و با توجه به معنیدار نبودن هزینه های به دست آمده برای هر کیلوگرم افزایش وزن در گروه های مختلف به نظر میرسد استفاده از بنتونیت سدیم همراه با مواد علوفهای جایگزین یونجه در جیره غذایی بزغاله های پرواری تا سطح 5 درصد مناسب باشد.
واژههای کلیدی: بنتونیت سدیم، پروار بزغاله، متابولیت های خون.
مقدمه
بنتونیت سدیم یکی از مواد غیر آلی با ساختمان آلومینو سیلیکاتی خاص، دارای خاصیت کلوئیدی و توانایی بالا برای افزایش جذب مواد غذایی در دستگاه گوارش و تبادلات پایه می باشد . - 7 - کانی غالب این ماده معدنی مونتموریلونیت بوده که وجود آن در بنتونیت، خاصیت سوسپانسیون کنندگی به آن داده و در نتیجه می تواند مواد آلی، پروتئین ها و اسید های آمینه را در ساختمان خارجی یا داخلی خود حفظ نماید. به دلیل همین ویژگی این ماده معدنی باعث جذب مواد سمی تولید شده در هضم مواد غذایی و کاهش انباشت این مواد سمی در بافت ها می شود که با انجام این عمل از اختلالات گوارشی می کاهد 1 - ، 2، . - 5 همچنین بنتونیت دارای توانایی جذب سطحی آمونیوم موجود در محلول در زمان هایی که غلظت آن بالا است می باشد و در زمان هایی که این غلظت پایین است می تواند باعث آزاد سازی آن شود - . - 7 بنابراین اضافه کردن بنتونیت سدیم به جیره غذایی دام می تواند تا حدی تأمین نیتروژن برای میکروارگانیزم های شکمبه را متعادل نماید، به طوری که می توان گفت این ماده معدنی می تواند به عنوان یک ماده غذایی مفید در جیره غذایی دام ها برای بهبود ارزش تغذیه ای مطرح باشد - . - 4 در سال های اخیر خشک سالی در مناطق جنوبی کشور باعث کاهش منابع علوفه ای با کیفیت برای مصرف در پرواربندی شده است بر این اساس و به دلیل وجود منابع قابل توجه بنتونیت در کشور، این تحقیق به منظور مطالعه اثر استفاده همزمان از بنتونیت سدیم و سیلوی ذرت غنی شده با اوره برای جایگزین با درصدی از یونجه در جیره غذایی بزغاله های پرواری، بر افزایش وزن، خوراک مصرفی، ضریب تبدیل غذایی و برخی متابولیت های خون انجام شد.
مواد و روش ها
در این تحقیق تأثیر جایگزینی یونجه یا بنتونیت سدیم و ذرت سیلو شده بر عملکرد پرواری بزغاله های نر بررسی شد. این تحقیق در ایستگاه تحقیقاتی نی ریز و با استفاده از 27 رأس بزغاله نر بومی فارس با میانگین وزنی 1/9 22/5 کیلوگرم و در قالب یک طرح آماری کاملاً تصادفی با سه تیمار جیره غذایی 9 - رأس بزغاله در هر تیمار - که از لحاظ غلظت انرژی و پروتئین خام یکسان و با استفاده از جداول استاندارد احتیاجات غذایی متوازن شده بودند به مدت 84 روز انجام شد.
در گروه 1 به طور متوسط در طول دوره آزمایش از جیره غذایی حاوی 50 درصد علوفه - یونجه 77 درصد و کاه گندم 23 درصد - و 50 درصد مخلوط کنسانتره استفاده شد. در گروه 2 میزان کنسانتره استفاده شده به 40 درصد تقلیل پیدا کرد و میزان مواد علوفهای - یونجه، ذرت سیلو شده و کاه - به 60 درصد افزایش داده شد. جیره غذایی در گروه 3 مشابه گروه 2 بود ولی با اضافه کردن 5 درصد بنتونیت سدیم به جیره، میزان استفاده از کنسانتره به 38 درصد، بنتونیت سدیم 5 درصد و مواد علوفهای جیره 57 درصد رسید - جدول شماره . - 1 در طول آزمایش، جیره ها به صورتکاملاٌ مخلوط شده - TMR - در اختیار بزغاله ها قرار گرفت. مقدار خوراک مصرفی هر کدام از گروه ها در هر روز توزین و تا حد اشتها - ad-libitum - در اختیار آنها قرار می گرفت. مقدار خوراک مصرفی هر گروه در هر روز توزین و باقیمانده خوراک در روز بعد جمع آوری و با خوراک آن روز مخلوط و در اختیار دامها قرار گرفت و در انتها نیز بر اساس همین اطلاعات خوراک روزانه هر بزغاله در هر گروه محاسبه شد. وزنکشی بزغالهها هر 15 روز یکبار انجام شد. برای اندازه گیری متابولیت های خون هر ماه یکبار در ساعت 11 صبح از رگ گردنی بزغاله ها با استفاده از سرنگ و سرسوزن استریل نمونه های خون تهیه و پس از نگهداری در یخچال به مدت یک ساعت با استفاده از دستگاه سانتریفوژ 3000 - دور در دقیقه - نمونه های سرم جدا گردید. نمونه ها به داخل ویال های پلاستیکی مخصوص تخلیه و در فریزر با دمای -20 2 درجه سانتی گراد نگهداری شدند. قبل از اندازه گیری متابولیت های خون، ابتدا نمونه ها یخ گشایی شد و سپس با استفاده از دستگاه اتوآنالایز - نوع Prestige و مدل - 24i مقدار اوره، پروتئین خام، کلسترول وآلبومین تعیین شد . داده های آزمایش با استفاده از مدل GLM در نرم افزار SAS مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند.
نتایج و بحث
داده های حاصل از آزمایش نشان داد مقدار کل غذای مصرفی در طول دوره پروار در سه گروه به ترتیب برابر با 555/5، 528/7 و 542/5 کیلوگرم بود که تفاوت معنی داری از نظر آماری نداشته ولی این میانگین در گروه شاهد از دو گروه دیگر بالاتر بود و با جایگزینی یونجه با ذرت سیلو شدهدر گروه دو این میانگین کاهش پیدا کرده و مجدداً در گروه سه با اضافه کردن بنتونیت به جیره، مصرف بزغالهها افزایش نشان داد که شاید بتوان گفت افزایش سطح بنتونیت در جیره سبب رقیق تر شدن جیره شده و دام ها برای تأمین انرژی خود به مصرف خوراک زیادتری روی آوردند. به هر حال، نتایج حاصل از این تحقیق با یافته های سایرین 2 - ، 4، - 7 مطابقت دارد. ضریب تبدیل غذایی در گروه یک 7/4 ، در گروه دو 8 /4 و در گروه سه 8/1 بدست آمد که از نظر آماری تفاوت معنی داری نشان ندادند . - P> 0.05 - اضافه کردن 5 درصد بنتونیت به جیره غذایی گروه 3 باعث شده است راندمان تبدیل غذایی بهبود یافته و ضریب تبدیل از 8/4 در گروه دو به 8/1 در گروه سه کاهش یابد. بالاترین افزایش وزن روزانه مربوط به گروه یک 99 - گرم در روز - و کمترین اضافه وزن مربوط به گروه دو 83 - گرم در روز - به دست آمد. در گروه سه که جیره حاوی بنتونیت سدیم مصرف کرده بودند اضافه وزن روزانه به 89 گرم در روز رسید. اضافه کردن5 درصد بنتونیت سدیم به جیره شماره 3 باعث بهبود ضریب تبدیل غذایی و اضافه وزن روزانه نسبت به گروه2 شده است 6 - ، . - 7 میزان اوره خون در پایان آزمایش در گروه 1 برابر با 18/3، در گروه 2 برابر با 18/7 و در گروه 3 برابر با 17/6 - میلی گرم در هر 100 میلی لیتر - به دست آمد. اختلاف معنی داری بین گروه های آزمایشی از نظر این فاکتور خونی مشاهده نشد . - P> 0.05 - اگر چه غانم در سال 1995 نشان داد که اضافه کردن بنتونیت به جیره گوسفندانی که از سیلوی برنج غنی شده با اوره تغذیه شده بودند تأثیری در میزان ازت آمونیاکی سرم خون نسبت به گروه شاهد نداشته است یافته های سایر محققین نشان می دهد غلظت نیتروژن آمونیاکی در سرم خون گروهی که جیره حاوی بنتونیت سدیم مصرف کرده اند نسبت به گروه شاهد پایین تر بوده و این می تواند ناشی از تثبیت مقدار نیتروژن آمونیاکی تولید شده در شکمبه توسط بنتونیت سدیم و آزاد سازی تدریجی آن باشد 2 - ، 3، . - 7 میزان پروتئین ، کلسترول و آلبومین سرم خون نیز در گروه های مورد آزمایش تفاوت معنی داری نشان ندادند. بررسی اقتصادی انجام شده با توجه به قیمت هرکیلوگرم از مواد خوراکی مورد استفاده در جیره های غذایی نشان داد که هزینه های مربوط به خوراک برای هرکیلوگرم افزایش وزن زنده به ترتیب 17350، 18784 و 17524 ریال برای گروه های مورد آزمایش بود. با توجه به کمبود مواد علوفهای مرغوب به دلیل خشکسالیهای مکرر در طی سال های گذشته و لزوم استفاده از مواد غذایی ارزان و با کیفیت پایین برای پرواربندی بزغالهها و با توجه به معنی دار نبودن هزینه های به دست آمده برای هر کیلوگرم افزایش وزن در گروههای مختلف به نظر می رسد استفاده از بنتونیت سدیم در سطح 5 درصد در جیره غذایی بزغاله های نر پرواری که ذرت سیلو شده جایگزین یونجه شده، مناسب باشد.
