بخشی از مقاله
چکیده
تحقیق حاضر، جهت بررسی پیامدهای استفاده از رویکرد درس پژوهی به عنوان نمونه ای از پژوهش مشارکتی در کلاس درس توسط معلمین، بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان می باشد که تاثیرات آن بر توسعه ی حرفه ای معلمین نیز باعث می گردد. هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر رویکرد درس پژوهی بر پیشرفت تحصیلی درس ریاضی بود. جامعه آماری عبارت بود از: دانش آموزان پسر و دختر مقطع ابتدایی پایه ششم آموزش و پرورش ناحیه یک شهر زاهدان درسال تحصیلی91-92 که تعداد140 نفر به روش نمونه گیری در دسترس به عنوان نمونه تحقیق انتخاب و به دوگروه آزمایش - آموزش با روش درس پژوهی - و کنترل - آموزش با روش سنتی - تقسیم شدند.
ازآزمون t برای آزمون فرضیه پژوهش استفاده شد. نتایج t-test با استفاده از نرم افزارspss درمجموع یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که روش درس پژوهی در مقایسه با روش سنتی سهم بیشتری در پیشرفت تحصیلی یادگیرندگان در درس ریاضی دارد و اختلاف معناداری - p<0/05 - بین پیشرفت تحصیلی گروه های مذکور وجود دارد.
مقدمه
با پیشرفت علوم و فنون و گسترده شدن جوامع، نیازهای فردی و اجتماعی نیز پیچیده می شوند. ارضای نیازهای پیچیده نیز در جای خود، احتیاج به علوم و فنون گسترده دارد. کسب علوم و فنون گسترده در سایه ی روش های آموزشی متنوع امکان پذیر است. به این سبب وظیفه و مسوولیت معلم امروز نسبت به گذشته سنگینتر شده است. دیگر نمیتوان با روشهای سنتی، جامعه و افراد آن را به سوی یک تحول پیشرفته سوق داد. در دنیای پیچیده هیچ کس بی نیاز از تعلیم و تربیت نیست
آیا ما معلمان و دست اندرکاران تعلیم و تربیت توانستهایم امکانات مطلوب یادگیری و زمینههای شکوفایی استعداد دانش آموزان را فراهم کنیم؟ آیا تجارب حاصل از مدرسه با تجارب واقعی زندگی دانش آموزان متناسب است؟ آیا نحوه ارائه ی مطالب، براساس علاقه و انگیزه دانش آموزان صورت می گیرد؟ اگر پاسخ به سوال های مذکور منفی است، آیا نباید در عملکرد خود تجدید نظر کنیم؟
آموزش در مدرسه، فعالیتی پویا و انسانساز است که روز به روز بر اهمیت آن افزوده می شود. از این رو بررسی آن نیازمند به روان شناسی، جامعه شناسی وحتی فلسفه است لذا مهمترین مساله در آموزش »یادگیری« است. براساس تحقیقاتی که در زمینه آموزش ریاضی به عمل آمده است هرانسان با بهره هوشی متوسط توانایی یادگیری مفاهیم ریاضی را دارد و به طور ذاتی به ریاضیات علاقمند است و از یادگیری آن لذت می برد درحالی که اگر یک نظرخواهی از تعدادی افراد به طور تصادفی به عمل آید اکثر افراد نسبت به ریاضی اظهار بیعلاقگی نموده، آن را درسی خشک، غیرقابل انعطاف و جلسات آموزشی آن را خسته کننده میدانند و درک مفاهیم ریاضی را خارج از توان خود اعلام می کنند
با عنایت به حساسیت موضوع و راهنماییهای اساتید، و تجربیات شخصی محقق برآن شد تا تحقیقی پیرامون نظریات یادگیری در درس ریاضی بر روی دانش آموزان انجام گیرد. یکی از این نظریات، رویکرد درس پژوهی است که در این تحقیق بر روی یک کلاس درس انجام گرفته است و با توجه به رویکرد درس پژوهی بر یاددهی و یادگیری دانش آموزان ارایه داده ایم.
ضرورت انجام تحقیق
بررسی ادبیات پژوهش در حوزه معلمان نشان می دهد که اگرچه در دهه گذشته پروژه های تحقیقی متعددی برای شناخت عمیق ترزندگی حرفه ای معلمان انجام شده است.بااین حال بایدبه سمت ماورای این یافته ها حرکت کرد.بایدبه شیوه ای نظریه پردازی شودتابه کمک آن مبانی نظری ، آن چه که دیده می شود؛تبین شده و تاثیرات آموزش معلمان برآن هاپیش بینی شود
روند تحولات موجود در دنیای امروز، اصلاحات آموزشی را امری اجتناب ناپذیر و جهانی ساخته است. بیشترین توجه برنامههای اصلاحات آموزشی بر توانمندسازی معلم و غنیسازی فرآیند یاددهی، یادگیری متمرکز است. توجه به ارتباط مدرسه و جامعه و برقراری تعامل اثربخش میان آموزش مدرسهای با زندگی اجتماعی، ماموریت اصلی اغلب برنامههای اصلاحات آموزشی کشورهای مختلف جهان است
درس پژوهی به عنوان مدلی موثر برای ترویج و غنیسازی یادگیری در مدرسه، در حال حاضر نظر بسیاری از اندیشمندان را در جهان برای تحول در آموزش بهخود جلب کرده است. درس پژوهی به گسترش فرهنگ یادگیری در مدارس یاری میرساند و محیطی را فراهم میسازد تا معلمان از یکدیگر بیاموزند، دانش حرفهای خود را ارتقا دهند، در رفتار خود بازاندیشی کنند و در تحول مستمر آموزش مشارکت کنند
معلمان ستون نظام آموزشی هستند و تحول اساسی در آموزش آنان باعث می شود که دیگر مجری بیچون و چرای دستورات آموزشی متمرکز یا نیمه متمرکز نباشند
باتوجه به اینکه حدود دودهه است که درس پژوهی در کشور ما وارد شده است متاسفانه بیشتر معلمان با این کلمه بیگانه هستند. لذا بر آن شدم تا در این زمینه تحقیق نمایم و نتایج حاصل از تحقیق را در اختیار همکاران فرهنگی قرار دهم و آنان را به استفاده از این شیوه تدریس در کلاس درس ترغیب نمایم. از آنجاییکه خودم فرهنگی هستم و در کلاس درس با دانش آموزان ارتباط مستقیم دارم، می خواهم این روش تدریس جدید را عملا در کلاس به کار ببرم و نتایج حاصل را ارایه نمایم.
اهداف پژوهش
هدف کلی پژوهش حاضر عبارت است از بررسی این موضوع که آیا استفاده از رویکرد درس پژوهی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان تاثیری مثبت دارد یا خیر؟ تعیین میزان اثربخشی رویکرد درس پژوهی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان
یافته های تحقیق
یادگیری: یادگیری به فرایند ایجاد تغییر نسبتا پایدار در رفتار یا توان رفتاری که حاصل تجربه است گفته می شود و نمی توان آن را به حالتهای موقتی بدن مانند آنچه بر اثر بیماری، خستگی یا معرف داروها پدید می آید نسبت داد
پیشرفت تحصیلی: پیشرفت تحصیلی عبارت است از: سنجش عملکرد یادگیرندگان و مقایسه نتایج حاصل با هدف های آموزشی از پیش تعیین شده به منظور تصمیم گیری درباره اینکه آیا فعالیت های آموزشی معلم و کوشش های یادگیری دانش آموزان به نتایج مطلوب رسیده و به چه میزانی
دوره دبستان: دوره ی آماده سازی و تربیت افراد برای کسب مهارت، گوش دادن، خواندن، نوشتن، سخن گفتن، فکرکردن و پرورش توانایی های عقلانی، از قبیل خودآگاهی، ادراک صحیح ازمفاهیم، استدلال، تلطیف عواطف متناسب با سن و کسب روحیه همکاری و تعاون است - سیف،ع،. - 1380 نگرش: یک حالت درونی است که در طول زندگی از موقعیت هایی که فرد در خانه، مدرسه و مکان های مذهبی با آنها روبروشده است، کسب گردیده اند و بر انتخاب های فرد تاثیر می گذارد
آموزش: آموزش را به عنوان" فراهم آوردن فرصتهایی برای اینکه دانش آموزان یادبگیرند" تعریف کرده اند - براون به نقل ازسیف،. - 1386 معمولا فعالیتهایی که معلم برای آسان کردن یادگیری در یادگیرندگان به تنهایی و یا به کمک مواد آموزشی انجام می دهد آموزش می نامند. رویکرد درس پژوهی: به معنای " پژوهش مشارکتی معلمان در کلاس درس " می باشد.
رویکردسنتی: در کلاس های درس یادگیری سنتی دانش آموزان بی سر و صدا در مکان های خود نشسته و به سخنان معلم گوش می دهند و در حفظ آنچه به آنها گفته می شود تمرکز می کنند.
تاریخچه
تاریخچه درس پژوهی به قبل از سال های 1900 میلادی بر می گردد. که در ژاپن به نام های کونای کنشیو که از دوقسمت کونای به معنی در مدرسه و کنشیو به معنی کارورزی تشکیل شده است که یک بخش آن جو گیو کن کیو2 است. آموزش ضمن خدمت، معلمان در مدرسه به اوایل دهه1960 میلادی برمی گردد. این تلاش های مردمی، ده سال بعد توسط سیاستگذاران آموزش ژاپن مورد توجه قرارگرفت، اما با وجود حمایت و تشویق دولت ژاپن، انجام این فعالیت به صورت داوطلبانه باقی ماند
ازآن به بعد درس پژوهی که در ژاپن از دوره - می جی - شروع شده بود؛ در آمریکا از سال1999و پس از آن در چین، آلمان و انگلیس از سال2000 و استرالیا از سال 2003 رسما" آغاز گردید اولین بار در ژاپن اصطلاح با عنوان" جوگیوکن کیو" درسال 1999 توسط ماکوتایوشیدا در پایان نامه دکتری مطرح شد، یک مطالعه در فرآیند گروهی است. در تحقیقی که توسط استیگلر و هیبرت با عنوان »شکاف آموزشی«2بر روی برخی از داده های TIMSS در سال 1999 انجام شده است، به این نتیجه رسیدند که عامل اصلی موفقیت ژاپنیها، استفاده از روش درس پژوهی در توسعه ی حرفه ای معلمان است
روشهای تدریس
روش در مقابل واژه لاتین »متد3« به کار رفته است. این واژه در فرهنگ انگلیسی- فارسی - باطنی، - 1371 به روش و نظم معنی شده است. به طور کلی بنا به تعریفی که در فرهنگ وبستر4 آمده است راه انجام دادن هر کاری را روش گویند. روش تدریس عبارت است از: راه منظم، با قاعده و منطقی برای ارائه ی درس - صفوی،1384ص. - 111
فرآیند یادگیری
در تعامل و ارتباط بین معلم و دانش آموز در کلاس درس فرایندی طی می شود تا یادگیری و تغییر رفتار که هدف اصلی آموزش و پرورش است به وقوع بپیوندد. یادگیری تغییراتی است که در ساخت ذهنی افراد ایجاد می شود
باهر بینشی که یادگیری تعریف شود، اساس رفتار انسان را تشکیل می دهد؛ و نخستین صفت مشخص آن تغییری است که به تدریج رخ می دهد، نسبتاً پایدار است و در اثر تجربه حاصل می شود. درس پژوهی - lesson study - در واقع روش پژوهشی مشارکتی معلمان در کلاس درس است که از آن به عنوان سودمندترین، کاربردیترین و مؤثرترین برنامه پرورش حرفهای معلمان در مدارس ژاپن یاد شده است
درس پژوهی که در مدرسه و کلاس است، بیشتر بر مسائل آموزشی درس و کلاس تمرکز دارند و به جنبههای جزئی و کاربردی در کلاس تمرکز دارد.
مراحل اجرای درس پژوهی
-1 تبیین مسأله و انتخاب موضوع: دانش آموزان در درک کدام مباحث و دروس مشکل دارند ؟
-2 برنامه ریزی درس پژوهی : - تعیین اعضای گروه، وظایف و مسئولیت ها و نقش هر یک، امکانات مورد نیاز مجری درس، زمان انجام، فیلمبردار، تعیین دبیر تیم و... تهیه طرح درس توسط گروه -
