بخشی از مقاله
چکیده:
یکی از مسائل که بشر همواره در پی آن بوده است زندگی و چگونه زندگی کردن است تا بتواند با چهارچوبی که از عقاید افکار و باورها به سیر تکاملی خود میدهد بهترین مسیر را برگزیند در این میان فرهنگ جامعه و ادیان مختلف ازجمله چارچوبهای بسیار مهم انتخاب نحوهی زندگی است. در کشور ما نیز دین اسلام حاکم است و فرهنگی که ایرانی که باید متناسب با اسلام باشد تعیینکنندهی نوع زندگی خواهد بود. در این میان با توجه به گسترش ارتباطات در فضای مجازی و بهویژه در شبکهها و گروههای مجازی تأثیرگذاری اعضا و عقاید آنها را شاهد هستیم و رفتهرفته سیر گسترش و علاقهمندی مردم به این شبکهها روزافزون است. در این راستا مقالهی حاضر به روش مروری –تحلیلی به تأثیری که شبکههای اجتماعی بر سبک زندگی اسلامی دارند میپردازد و پس از تعریف سبک زندگی و شبکههای اجتماعی به نحوهی تأثیرات این شبکهها بر سبک زندگی اسلامی پرداختهایم.
-1 مقدمه
از مهمترین پدیده اجتماعهای نوظهور در فضای مجازی، که امکان تشکیل شبکههای مجازی را فراهم میکند، شبکههای اجتماعی مجازی است که بهعنوان نیروی پیشرونده در تغییرات اجتماعی و سیاسی جوامع محسوب میشوند. بر همین اساس، یکی از موضوعات مهم در ارتباط با تغییرات سیاسی و اجتماعی، نقش رسانههای نوظهور است. شبکههای رایانهای و اینترنت، افراد را قادر ساختهاند از یکسو، مهارتهایشان را در جهت انطباق بیشتر با نیازها و پیچیدگیهای روزافزون جهان تغییر دهند و از سوی دیگر، با آگاهی از سبک زندگی و رفاه سایر جوامع، سطح انتظارات وات مطالب از نظامهای سیاسی متبوع خود را افزایش دهند.. شبکههای اجتماعی مجازی، ظرفیت هماهنگی و تحلیلی افراد را فارغ از محدودیتهای جهان واقعی ارتقاء داده و زمینه را برای تغییرات فراهم میکنند. - نور محمدی، - 159 : 1392 اسلام یکی از ابزارهای سازنده سبک زندگی انسان است. دستورات دینی و معنویت، شکلدهنده و تأثیرگذار بر سبک زندگی افراد است. - طولابی، - 116 : 1392 فرهنگ کشور ما، فرهنگی دینی و اسلامی است و درنتیجه تربیت ما، تربیتی دینی خواهد بود. بنابراین سبکی که در زندگی انتخاب میکنیم، باید سبک زندگی اسلامی باشد. - باقری، - 39 :1380 دستورات دینی و معنویت، میتواند شکلدهنده و تأثیرگذار بر سبک زندگی افراد است و میتواند زمینه رشد و شکوفایی آنها را مهیا گرداند. سبک زندگی اسلامی عاملی است که به هنگام شکست ناشی از دست نیافتن به اهداف یا وجود تعارض، فرد را قادر میسازد تا ضمن شناخت بهتر خود و دیگران به ایجاد ارتباطات مناسب با مردم و سازگاری با محیط و اجتماع بپردازد.یکی از عواملی که از سبک زندگی تأثیر میپذیرد رفتار آدمی است. رفتار آدمی تحت تأثیر عوامل اجتماعی قرار دارد و شخصیت انسان در صورتی به کمال میرسد که بین او و محیط تعامل و تبادل مناسبی وجود داشته باشد. فشارهای اجتماعی تأثیر فراوانی بر رفتار فرد دارند و از سوی دیگر انسان موجودی انعطافپذیر است، او نهتنها با محیط سازگار میشود، بلکه محیط را نیز بنا به خواستهی خود دگرگون میکند. در شکلگیری سازگاری اجتماعی عواملی چون شیوههای تربیتی، ارزشها و اعتقادات حاکم بر فرد و جامعه، همسالان، خانواده و آموزشوپرورش مؤثر هستند. - طولابی، - 116 : 1392 اسلام یکی از ابزارهای سازنده سبک زندگی انسان است. بین انسان و پروردگار، عهد و پیمانی است که پاسداشت آن، درهای معنوی را میگشاید و آدمی را به سبک زندگی نوین و اسلامی رهنمون میسازد تا او را به سعادت در زندگی دنیوی و اخروی برساند. مهمترین نوآوری سبک زندگی اسلامی این است که به آموزه های اسلامی و کلیت اسلام نگاه شده است. سبک زندگی اسلامی با تمام زندگی افراد و ابعاد آن مرتبط است. مؤلفه های سبک زندگی اسلامی شامل: اجتماعی، اخلاق، خانواده، سلامت، عبادی، تفکر و علم، دفاعی امنیتی و باورها و عقاید است. کجیاف و همکاران،62 :1390 و طولابی و همکاران، - 117 : 1392 هیچگونه توافق تجربی و مفهومی، درباره منشأ سبک زندگی وجود ندارد. در حوزه جامعه شناسی فقط رفتارها و روحیه جمعی و اجتماعی معیار سبک زندگی است. در حوزه روانشناسی بهجز رفتارها از ارزشها و نگرشها یادشده است. هویت افراد در زندگی اجتماعی شکل میگیرد. سبک زندگی راههای گوناگون زندگی فرد و گروه است که شامل الگوها، اعتقادات، سلیقه ها، ارزشها و هنجارهایی است که در زندگی روزمره به کار میرود. - تنهایی، - 25 :1389 با توجه به اهمیتی که شبکه های اجتماعی مجازی در روند زندگی جوامع دارند در راستای پاسخ به سؤالات زیر هستیم: ضرورت و اهمیت استفاده از شبکههای اجتماعی مجازی چیست؟
شبکه های اجتماعی مجازی در جامعهی امروز چگونه فعالیت دارند؟
شبکه های اجتماعی مجازی چه تأثیری بر سبک زندگی و بهویژه سبک زندگی اسلامی-ایرانی دارند؟
-2تعریف مفاهیم
با توجه به اینکه مقاله با موضوع تأثیر شبکههای اجتماعی مجازی بر سبک زندگی اسلامی-ایرانی انجامشده است به تعریف "شبکههای مجازی اجتماعی"،"سبک زندگی"،"سبک زندگی اسلامی " میپردازیم:
-2-1شبکههای اجتماعی مجازی
شبکه اجتماعی زنجیرهای بههمپیوسته از پروفایلهای افراد مختلف، صفحهها و گروههای ایجادشده توسط کاربران است اگرچه شبکههای اجتماعی در ابتدا امکان برقراری ارتباط با دوستان و آشنایان، تشکیل و عضویت در گروه، ایجاد صفحههای شخصی به اشتراکگذاری محتوا و نظایر اینها را برای کاربران خود فراهم میکردند اما امروزه برای باقی نگهداشتن کاربران و افزایش تعداد آنها امکاناتی نظیر انجام نظرسنجی بازیهای بر خط، تماشای فیلمهای شرکتهای معتبر و مانند اینها را نیز به ویژگیهای خود افزودند . این شبکهها محیطی مناسب برای ارتباطات اجتماعی فراهم میکنند .شبکههای اجتماعی سایبری این کار را از چند طریق انجام میدهند. افراد را قادر میسازند تا شبکههای وسیعتری را مدیریت کنند و شامل افرادی است کهقبلاً با آنها در ارتباط نبودهاند. اطلاعات بیشتری در مورد افرادی که کاربر با آنها در زندگی روزمره آشنا بوده میدهند این اطلاعات میتواند بهعنوان یک تسهیلکننده اجتماعی عمل کند و انواع جدید از تعاملها را به وجود آورده است. همچنین این سایتها را راهها جدیدی برای ارتباط با دیگر افراد بر پایه علایق، مسائل یا تجربههای مشترک در اختیار اعضا قرار میدهند. - شرفالدین و همکاران - 8 :1393 اصطلاح شبکههای اجتماعی زیرمجموعهی رسان ه ها ی اجتماعی قرا ر دارد. رسانههای اجتماعی، مفاهیمی کلی هستند که در خلال تکنولوژیهای جدید چون اینترنت، تلفن همراه و شبکههای اجتماعی و... پدی د آمد ه ان د . شبکههای اجتماعی به علت بیمکانی حاکم بر اینترنت، بر علایق افراد و گروهها بنیان نهاده شدهاند . شبکههای اجتماعی بهنوعی از مشارکت همگانی ساختهشدهاند. در شبکههای اجتماعی امکان برقراری رابطه و تعامل مستقیم وجود دارد. اگرچه در رایانامهپستهای الکترونیکی، امکان انتقال اطلاعات وجود دارد؛ همزمان بودن در آن وجود ندارد، این همزمانی را میتوان در شبکههای اجتماعی مشاهده کرد که شبکهها امکان ردوبدل اطلاعات در میان افراد گوناگون رادارند. شبکههای اجتماعی، فضاهایی در دنیای مجازی هستند که برای ارتباط میان افراد مختلف، با سطوح گوناگون دسترسی، به وجود آمدهاند. ایجاد ارتباطات جمعی و میان فردی، تشکیل اجتماعات مجازی، اطلاعرسانی و تبادل اطلاعات و نظریات شناختهشدهترین کارکردهای این فضاها هستند. برخی ویژگیهای شبکههای اجتماعی را اینچنین تعریف کرده است: به اشتراکگذاری، بسیج کنندگی و سازماندهی، دوستی، اعتماد، حلقههای مخاطبان، استناد و تعمیم، چندرسانهای بودن، نقد بیرحمانه، دنبال کردن و دنبال شدن پرستیژ، باز انتشار، خرد جمعی، جهانی بودن، سرگرمی، ساختار دموکراتیک، قدرت سرمایهی اجتماعی، تحرک اجتماعی و ابتکار و خلاقیت. حضور افراد در شبکههای اجتماعی، میتواند مشارکت مردم را افزایش دهد . چراکه بیشتر افرادی که در این شبکهها هستند، ب ا تو ج ه ب ه علایق، دیدگاهها و اشتراکهایی که وجود دارد ب ا ی ک دیگ ر ب ه تعامل و گفتگو میپردازند . افراد در شبکههای اجتماعی اهداف مختلفی را دنبال میکنند؛ میتوانند به دنبال اهداف تجاری خویش آمده باشند یا اهداف شخصی، یا اجتماعی و...، ولمن میگوید: یک شبکهی اجتماعی، مجموعهای از گروههای مرتبط اجتماعی است که با یک یا چند رابطه به هم وصل شدند. اعضای گروهها یا شبکهی واحدهایی هستند که با رابطه به یکدیگر پیوستند. این واحدها بهطورمعمول بیشتر اشخاص یا سازمانها هستند؛ اما در اصل هر واحدی که میتواند به واحدهای دیگر متصل شود، میتواند مانند گروهها مطالعه شود
-2-1-1ویژگیهای شبکههای اجتماعی مجازی -2-1-1-1امکان مشارکت کردن
رسانههای اجتماعی ارسال بازخورد از سوی مخاطب و همگامی با رسانه را تسهیل کردهاند و آن را تشویق میکنند. این رسانهها مرز و خطکشی بین رسانه و مخاطب را از بین بردهاند.
-2-1-1-2باز بودن
اغلب رسانههای اجتماعی برای مشارکت اعضا و دریافت بازخورد هستند. آنها روی دادن، نظر گذاشتن، و به اشتراک گذاشتن اطلاعات را تشویق میکنند. بهندرت مانعی برای تولید و دسترسی به محتوا در این رسانهها وجود دارد.
-2-1-1-3ارتباط دوسویه
رسانههای سنتی عمل انتشار را انجام میدادند و محتوا را برای مخاطب ارسال میکردند وای در رسانههای اجتماعی فضایی برای گفتوگو و محاوره دوطرفه وجود دارد و جریان ارتباطی از یک حالت یکسویه به دوسویه تغییر پیداکرده است.
-2-1-1-4شکلگیری جماعتهای آنلاین
رسانههای اجتماعی این امکان را برقرار میکنند که جماعتها و گروهها بهسرعت شکل بگیرند و ارتباط مؤثری برقرار کنند. این جماعتهای آنلاین میتوانند حول علایق مشترکی مانند عکاسی، یک تیم ورزشی و یک قومیت ... شکل بگیرند.
-2-1-1-5توانایی برقراری ارتباط
اغلب شبکههای اجتماعی همیشه در حال گسترش اتصالات و ارتباطاتشان هستند و با سایتها، منابع و افراد دیگر پیوند برقرار میکنند. - علیزاده، توحید، محمدی، نریمان، - 125 : 1394
-2-2سبک زندگی
سبک زندگی1 شیوهای کموبیش جامع از عملکردهاست که فرد آنها را به کار میگیرد چون، نهتنها می نیازهای جاری او را برآورده میسازند بلکه روایت خاصی را هم که وی برای هویت شخصی خود برگزیده است در برابر دیگران مجسم میسازد. - خواجهنوری، - 35 :1390 سازمان بهداشت جهانی 2، سبک زندگی را الگوهای مشخص و قابلتعریف رفتار میداند که از تعامل بین ویژگیهای شخص، برهمکنش روابط اجتماعی و موقعیتهای محیطی و اجتماعی- اقتصادی، حاصل میشود. اولین بار آلفرد آدلر3 - 1922 - ، اصطلاح سبک زندگی را مطرح کرد. از دیدگاه آدلر ریشه سبکهای زندگی عبارتاند از: سلامتی و ظاهر، وضعیت اجتماعی اقتصادی، خانواده، نگرشهای فرزند پروری، نظام خانواده و نقشهای جنسیتی. - طغیانی، - 37 :1392 سبک زندگی به معنای شیوه زندگی خاص یک فرد، یک گروه یا جامعه است. این اصطلاح که نخستین بار توسط آلفرد آدلر روانشناس اتریشی - 1870-1937 - استفاده شد بر مجموعهای از طرز تلقیها، ارزشها، شیوههای رفتار، حالتها و سلیقهها اطلاق میشود که هر چیزی را در برمیگیرد. موسیقی عامیانه، تلویزیون و آگاهیها همگی تصورها و تصویرهایی بالقوه از سبک زندگی فراهم میکنند. در بیشتر مواقع مجموعه عناصر سبک زندگی در یکجا جمع میشوند و افراد در یک سبک زندگی مشترک میگردند. گروهای اجتماعی اغلب مالک یک نوع سبک زندگی شده و یک سبک خاص را تشکیل میدهند. - مفتح، - 132 : 1393 اصطلاح »سبک زندگی« بهعنوان یکی از اصطلاحات علوم اجتماعی، پیوند مستقیم و وثیقی با مجموعهای از مفاهیم مرتبط با گفتمان خود دارد؛ مفاهیمی مانند عینیت و ذهنیت، فرهنگ و جامعه، فرهنگ عینی و ذهنی، شکل و محتوا، رفتار و معنا، اخلاق و ایدئولوژی و... . سبک زندگی اموری را شامل میشود که به بعد فردی، اجتماعی، مادی و معنوی او مربوط است؛ اموری نظیر بینشها - ادراکها وزندگی انسان، اعم از ب اعتقادات - و گرایشها - ارزشها، تمایلات و ترجیحات - که اموری ذهنی یا رفتار درونی هستند و رفتارهای بیرونی - اعم از اعمال هوشیارانه و غیر هوشیارانه، حالات و وضعیت جسمی - ، وضعیتهای اجتماعی و داراییها که امور عینی هستند. سبک زندگی بهعنوان تجلی عینی
