بخشی از مقاله
چکیده
هدف: تأثیر شبکه های اجتماعی مجازی بر سبک زندگی و سبک های هویت. شبکه های اجتماعی مجازی با توجه به کارکردهای متنوعشان برای ترویج سبک زندگی مبتنی بر اینترنت، مورد استقبال قرار گرفته اند. در این رسانه اجتماعی، رسانه، دیگر مالک مخاطبان نیست، محدودیت زمان و مکان وجود ندارد، متن، صوت و تصویر در دسترس همگان قرار گرفته است و برقراری ارتباط می تواند با کارهای روزانه عجین شود. در این میان فرزندانمان بیش از همه، این رسانه اجتماعی را در زندگی خود به کار گرفته اند. روش پژوهش: با توجه به دو نظریه استفاده و خشنودی و ساخت یابی گیدنز1 لازم است با بررسی و تقویت سبک زندگی ، نوسازی آن و موانع تقویت سبک زندگی که خود مستلزم تحقیقات گسترده و وسیع است، پرداخت.یافته های پژوهش: زمینه هایی را شناسایی و گسترش داد که شبکه های ارتباطی بین مردم گسترش نمایند، در حقیقت نگاه منفی به تحولات فناوری در عرصه رسانه های جدید و بی توجهی به نیازهای ارتباطی مخاطبان خصوصاً نوجوانان و جوانان، نه تنها ما را از شناخت علمی اینگونه نیازها دور می کند، بلکه زمینه را برای تأثیرگذاری این شبکه ها فراهم می آورد.
واژههای کلیدی: شبکه های اجتماعی مجازی، هویت، سبک های هویت، سبک زندگی، زندگی روزمره.
مقدمه
با ورود به عصر اطلاعات و جامعه شبکه ای، ما در اکثر حوزه ها شاهد تحولات تکنولوژی گوناگونی هستیم. اینترنت به مثابه "رسانه جدید " و یکی از با اهمیت ترین دستاوردهای انقلاب ارتباطات، از محدودیت های الگوهای چاپ و پخش در ارتباطات فراتر رفته است. از جمله پدیده های جدید که بر اثر ادغام فناوری های مختلف ارتباطی در سال های اخیر شکل گرفته است، شبکه های اجتماعی مجازی است. این شبکه ها با عضوگیری های رایگان از کاربران توانسته اند در جریان سازی های مختلف، نقشی اساسی بر عهده داشته باشند. مهم ترین این شبکه ها بر اساس بیشترین مخاطب عبارت اند از: فیس بوک، مای اسپیس، اورکات، توییتر و ... . در ایران نیز بر خلاف فیلتری بودن شبکه اجتماعی، مانند؛ فیس بوک، بسیاری از نوجوانان و جوانان به دلیل متنوع بودن فضای این شبکه در برقراری ارتباط، تبادل آزادانه و وجود نداشتن عرصه عمومی عضو این شبکه شده اند.گسترش سریع و فراگیر شبکه های اجتماعی مجازی در بین فرزندان پرسش هایی را درباره پیامدهای احتمالی آن برای کاربران و جامعه پدید آورده است. این فناوری ها، سبک های زندگی آنان را تغییر داده است. بنابراین یک مسئله جالب توجه این است که فرزندانمان چگونه هویت خود را در جهان فناوری ها می سازند. از آنجا که حدود 60 درصد جامعه ما را نوجوانان و جوانان تشکیل می دهند، شایسته است که رابطه آن ها با رسانه های اجتماعی مجازی و تأثیرات آن بر زندگی آن ها، با توجه به گسترش آن در جامعه، مورد اهتمام ویژه قرار گیرد. - کیا و نوری مرادی، - 1391
چرایی گرایش نوجوانان و جوانان به شبکه های اجتماعی مجازی
نوجوانان و جوانان در خانواده به خاطر داشتن روحیه تنوع طلبی، خلاقیت، گرایش به برقراری ارتباط با دیگران، حس کنجکاوی و علاقه به داشتن زندگی متفاوت به عضویت به شبکه های اجتماعی1 گرایش بیشتری دارند. آن ها در این شبکه ها با توجه به محدودیت های اجتماعی که در جامعه وجود دارد به تبادل اطلاعات، کسب خبر و دوست یابی می پردازند. شبکه های اجتماعی فی نفسه، ابزاری برای بی هویتی نیستند، ولی اگر فرزندانمان آگاه نباشند و از کارکردهای نادرست این رسانه اجتماعی اطلاع درستی نداشته باشند، این ابزار تبدیل به تهدیدی جدی، برای آن ها و جامعه خواهد شد. شبکه های اجتماعی مجازی، مانند، شمشیر دولبه اند. اگر از آن ها درست استفاده نشود، بیشترین آسیب را به کاربران خواهند رساند، بنابراین به جای منع جوانان به استفاده از اینرسانه های اجتماعی بهتر است آن ها را از فرصت ها و تهدیدهای این رسانه اجتماعی آگاه نمود. برای حل این مسئله، ابتدا باید به توضیح رسانه های اجتماعی و ویژگی ها و کارکردهای آن در دنیای امروز پرداخت و مباحثی درباره رابطه نوجوانان و جوانان و نقش رسانه های اجتماعی مجازی مورد بحث قرار گیرد و پس از آن از دو رویکرد نظری به بررسی تغییرات، پیامدها و کارکردهای حاصل از استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی در زندگی روزمره و سبک زندگی فرزندان، بپردازیم و در نهایت ضمن واکاوی مفهوم سبک زندگی، به رابطه میان شبکه های اجتماعی مجازی و سبک هویت آن ها نیز خواهیم پرداخت. - امیرپور وگریوانی، - 1392
مفهوم شبکه های اجتماعی مجازی
هلن صدیق بنای معتقد است، هر چند شبکه های اجتماعی واژه ای است که برای نامیدن گروهی از افراد که در میان خود دارای ارتباطات وسیع تر و مستمر هستند و یک حلقه منسجم ارتباطی را تشکیل می دهند، به کارمی رود، اما این واژه امروز عمدتاً برای نامیدن پایگاه های اینترنتی به کار می رود که افراد با عضویت در آن امکان دستیابی به اطلاعات سایر اعضاء، آشنایی با علایق آن ها، به اشتراک گذاری تولیدات متنی، صوتی و تصویری و نیز تشکیل گروه هایی بر اساس علایق مشترک با برخی از دیگر اعضای پایگاه را پیدا می کنند. - تبار، - 1390
تعاریف مختلف رسانه های اجتماعی و تفاوت آن ها
رسانه اجتماعی تعاریف متعددی را دربر می گیرد که برخی از آن ها عبارتند از : دیوید اسکات2 رسانه اجتماعی و تفاوت آن با رسانه های رایج را چنین بیان می کند :
رسانه های اجتماعی امکانی را فراهم می آورند که افراد در آن به صورت به تبادل نظر، محتوا، فکر و ارتباطات می پردازند و این نوع رسانه از آن رو با رسانه رایج تفاوت دارد که هر کسی می تواند در رسانه اجتماعی اثر خلق کند، نظر دهد و به محتوای آن بیفزاید. رسانه اجتماعی می تواند به شکل متن، صدا، تصویر و اجتماعات باشد. - قاسم زاده، - 1390 شبکه های اجتماعی ، نسل جدیدی از وب سایت های اینترنتی هستند. در این وب سایت ها، کاربران اینترنتی حول محور مشترکی به صورت مجازی با هم جمع می شوند و جماعت های آنلاین را تشکیل می دهند. شبکه های اجتماعی، متناسب با نوع موضوع فعالیتشان امکانات دیگری را از قبیل خبرخوان های اینترنتی، بازی های آنلاین، قابلیت آپلود کردن ویدیوها و فایل های کامپیوتری و برقراری ارتباط با سایر رسانه های شخصی را نیز در گزینه هایشان دارند. - قاسم زاده، - 1390
ویژگی های شبکه های اجتماعی برخی از مهم ترین ویژگی های شبکه های اجتماعی عبارتند از :
- دسترسی و وسعت.
- کم هزینه بودن.
- چند رسانه ای بودن.
- جمع گرایی و شبکه های انسانی.
- تعامل گرایی.
- بهره گیری بدون نیاز به مهارت و تحصص.
- ارتباط فوری.
- پیوستگی و مداومت. - آذربخش، - 1391 کارکردهای رسانه
- تغییر شکل ارتباطات
یکی از ویژگی های شبکه اجتماعی، تغییر شکل ارتباطات گفتمانی است. در پایان دهه اول قرن بیستم شبکه های اجتماعی نظیر فیس بوک و توییتر ارتباط بین انسان ها را تغییر داده اند. به گفته متخصصان ارتباطات، شبکه های اجتماعی رابطه های چهره به چهره را کاهش می دهند و در مقابل به گسترش روابط مجازی و دیجیتالی کمک می کنند. در این میان شبکه های اجتماعی اینترنتی خود به عنوان منبعی برای تعیین سطح سرمایه اجتماعی می تواند مورد سنجش قرار گیرد. اعتماد به عنوان سنگ بنای سرمایه اجتماعی و عامل تعیین کننده سطح سرمایه اجتماعی است. چرا که امروزه اعتماد به شبکه های اجتماعی اینترنتی می تواند عاملی مهم برای میزان و نحوه استفاده از این شبکه ها باشد. - قوانلو قاجار، - 1390
- عدم نیاز به حضور فیزیکی و برآوردن نیازها
نتایج مطالعات محققان مختلف نشان داده است که افراد با حضور در شبکه های اجتماعی و استفاده از گونه های مختلف رسانه های اجتماعی از مزایای حضور در این فضای مجازی نظیر حمایت اطرافیان، اطلاعات، عواطف و احساسات برخوردار شده و اغلب جوانب زندگی واقعی خود را که نیازمند حضور فیزیکی افراد در کنار یکدیگر نیست، در این اجتماعات مجازی دارا هستند. - قوانلو قاجار، - 1390
- پویایی
شبکه های اجتماعی مجازی محیط مساعدی را برای مشارکت افراد در جامعه مجازی، برقراری روابط نمادین، کشف مجدد خود و باز تعریف هویت های دینی، اجتماعی و ... فارغ از محدودیت ها و عوامل سرکوب کننده از طریق تعاملات مجازی و نمادین فراهم می کنند. شبکه های اجتماعی مجازی، نیاز افراد را به دوست یابی و تبادل اطلاعات تأمین می کنند. فیس بوک یکی از این شبکه ها بود که نزد کاربران ایرانی اهمیت و جایگاه بالایی پیدا کرد و پربازدید بودن آن را شاید بتوان به این دلیل دانست که می تواند شرایطی را برای بازسازی و خلق مجدد هویت ها در فضای مجازی ایجاد کند. عرصه عمومی در فضای مجازی در ایران نه به معنای هابرماسی بلکه به گونه ای دیگر به وجود آمده است و آن معنا، شکل گیری عرصه ای برای ایجاد، گسترش و تقویت روابط و مناسبات میان افراد با یکدیگر یا به تعبیر دیگر عرصه ای برای شکل گیری، تقویت و شفاف شدن هنجارها و قواعد اخلاقی است. - رجبی، - 1390
- ایجاد جامعه جدید
شبکه های اجتماعی مجازی فضایی است که اجازه می دهد افراد در جامعه جدید زندگی کنند و در عین حال از مزایای کامیونیتی - جماعت - هم استفاده نمایند. جایی که روابط چهره به چهره، هم دلانه و عاطفی در کنار روابط اقناعی قرار می گیرد. به عنوان مثال " هابرماس"1 معتقد است قلمرو عمومی، که وی آن را سپهر عمومی یا عرصه عمومی2 می خواند، در عصر مدرن احیا شده و در مکان هایی مانند قهوه خانه ها، قرائت خانه ها و محافل بحث و گفت و گو تجلی یافته است. به این معنی شبکه های اجتماعی، جماعت هایی در وضعیت مدرن و واسطه ای میان جامعه و دولت مدرن هستند که وارد مسائل مربوط به امور عمومی می شوند. - پوری، - 1390
شبکه های اجتماعی مجازی و نوجوانان و جوانان
یکی از موضوعاتی که مورد توجه جدی پژوهشگران عصر حاضر و محور بسیاری از پژوهش ها و مطالعات قرار گرفته است، رابطه میان شبکه های اجتماعی مجازی و نوجوانان و جوانان است. در واقع این دو پرسش مطرح می شود که شبکه های اجتماعی چه تأثیری بر آن ها دارند و همچنین، چه استفاده ای از رسانه ها می کنند. این پژوهش ها طیف وسیعی از دیدگاه های مثبت و منفی را در بر می گیرد. - کلانتری و حسنی، - 1387
