بخشی از مقاله
چکیده
هدف اصلی از این تحقیق بررسی تاثیر شبکه های مجازی بر روی سبک زندگی و هویت ملی دانشجویان دانشگاه آزاد و پیام نور سردشت بود. روش تحقیق حاضر توصیفی - پیمایشی بود. جامعه آماری تحقیق حاضر کلیه دانشجویان دانشگاه آزاد و پیام نور سردشت بود که تعداد آنها 1700 نفر میباشد. حجم نمونه آماری با استفاده از فرمول کوکران 313 نفر برآورد شد و به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شدند. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه بود. بدین منظور برای سنجش شبکه های مجازی از پرسشنامه حسینی - 1394 - ، به منظور سنجش سبک زندگی از پرسشنامه علمی و دیگران - 1389 - و برای سنجش هویت ملی از پرسشنامه اکبری و عیوضی - 1391 - استفاده شد.
روایی پرسشنامه توسط استاد راهنما و تنی چند از اساتید علوم تربیتی و رفتاری تایید شد و پایایی پرسشنامه ها توسط آلفای کرونباخ تایید شد که برای پرسشنامه های شبکه های مجازی 0/87، سبک زندگی 0/82 و هویت ملی 0/83 بدست آمد. پرسشنامه های جمع آوری شده با استفاده از روش تحلیل مسیر مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل نشان داد که شبکه های مجازی بر روی سبک زندگی و هویت ملی دانشجویان دانشگاه آزاد و پیام نور سردشت تاثیر دارد. همچنین نتایج نشان داد که شبکه های مجازی بر روی هر یک از ابعاد سبک زندگی و هویت ملی دانشجویان تاثیر منفی معنادار دارد.
واژگان کلیدی: شبکه های مجازی،سبک زندگی، هویت ملی.
مقدمه
در مباحث جامعهشناسی سبکهای زندگی، الگویی برای کنش و متمایز کننده مردم از یکدیگر هستند. به کمک سبک زندگی است که ما میتوانیم آنچه را مردم انجام میدهند، چرایی آن و معنایی که برای آنها و دیگران دارد، را درک کنیم. در ادبیات جامعهشناسی، از مفهوم سبکزندگی، دو برداشت و دو گونه مفهومسازی متفاوت ارائه شده است. در برداشت نخست که سابقه آن به دهه 1920 باز میگردد، سبک زندگی معرف ثروت و موقعیت اجتماعی افراد است و اغلب به عنوان شاخصی برای تعیین طبقه اجتماعی به کار میرود، اما در برداشت دوم سبک زندگی نه راهی برای تعیین طبقه اجتماعی، بلکه مفهومی است که فقط در متن تغییرات فرهنگی عصر مدرنیته و رشد فرهنگ مصرفگرایی معنا پیدا میکند. در این معنا تعریف سبک زندگی راهی برای تعریف ارزشها، نگرشها و رفتارهای افراد است که با هویت آنان ارتباط مییابد.
در هر جامعه ای برای برنامهریزی و مدیریت ساختاری و زیربنایی ضروری است تا تصویری از وضعیت شیوه زندگی و رفتار مردم آن جامعه در دست باشد. به تعبیر»دیوید چنی«، »هرگونه سیاست اجتماعی که به تغییر و مدیریت اجتماعی توجه دارد باید متوجه منظومه خاص و سلسله مراتب معنادار چشماندازهای سبک زندگی باشد« - چنی، 1391؛ ص - 61، منطق این گفته چنی را میتوان در ارتباط تنگاتنگ سبک زندگی با ساختار اجتماعی و چالشها و فرصتهای مهیا شده از سوی ساختار برای افراد، پیامد شیوه زندگی برای آنها و خصوصاً توان بالقوه شیوه زندگی برای ایجاد تغییرات در نظام اجتماعی و پیامدهای اجتماعی رفتارهایی که سازنده شیوههای زندگی هستند جستوجو کرد - فاضلی، 1388؛ ص. - 156
برای مطالعه و درک سبک زندگی میتوان از ابزارهای مختلفی استفاده کرد. یکی از این ابزارها رسانهها میباشند. هر وسیله ارتباط جمعی در هر زمان، زبانی خاص برای انتقال مفاهیم مادی و معنوی تاریخ یک جامعه است - اجلالی، 1391؛ ص. - 130 با پیدایش پدیده جهانی شدن و گسترش آن به همه دنیا، رسانههای جمعی بیش از پیش اهمیت پیدا کردهاند. در اکثر نقاط جهان و در همه کشورها بسیاری از مردم ساعتهای بسیاری را صرف تماشای رسانههای دیداری و شنیداری میکنند.اندیشمندان حوزه شبکه های مجازی تاثیرات شبکه های مجازی را بر افراد جامعه مورد مطالعه قرار داده اند. برای مثال، مکلوهان معتقد بود که هر کسی این وسایل ارتباطی را در اختیار داشته باشد حتی فرهنگ عام را نیز تحت نفوذ دارد و اگر ارشمیدس نقطه اتکایی میخواست تا جهان را دگرگون کند. من رسانهها را میخواهم تا جوامع را دگرگون سازم. - ساروخانی، 1390، ص. - 27
برلسون و جانوویتس - به نقل از مرادی، - 1390، درباره تأثیر رسانهها مینویسد: "رسانهها دارای اثرات وسیع و گوناگونی هستند این تأثیرات روانی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی هستند که بر عقاید، ارزشها، مهارتها و سلیقهها اثر میگذارند" - مرادی، 1390؛ ص . - 229 گیدنز در این زمینه می-نویسد: "ظهور تلویزیون بر الگوهای زندگی روزانه به شدت تأثیر گذارده است، زیرا بسیاری از مردم فعالیتهای دیگر را پیرامون برنامههای تلویزیونی معینی تنظیم میکنند - گیدنز، 1390؛ ص. - 475از سویی دیگر، به نظر می رسد بخشی از آگاهی انسان از خویشتن مربوط به تصویر »ما« در مقابل دیگران و پاسخ به کیستی و چیستی »ما« است که در تعاملات افراد و به واسطه شبکه های اجتماعی و ارتباطات درون گروهی و برون گروهی آن شکل می گیرد .
به عبارت دیگر قرار گرفتن فرد در شبکه های درهم تنیده اجتماعی و ارتباطی، شکلی از آگاهی نسبت به فرهنگ، سیاست و تاریخ در فرد القا می کند که او را از سایر گروه های ملی متمایز و متفاوت می سازد و در عین حال برجسته کننده ی ویژگیهای مشترک او با سایر افراد اجتماع ملی است - شهرام نیا، مهرابی کوشکی و پوررنجبر، . - 1393 از این رو پژوهش و مطالعه در مورد رابطه و تأثیر شبکه های اجتماعی بر میزان هویت ملی و سبک زندگی افراد، امری مهم و ارزشمند تلقی می گردد.در سال های اخیر، کمرنگ شدن هویت ملی و تغییر در سبک زندگی جامعه ایرانی، به ویژه در میان نسل جوان و دانشگاهی کشور به صورت یکی از چالش ها و دغدغه های فکری مسولان فرهنگی و دانشگاهی کشور درآمده است.
از عوامل مختلفی به عنوان عوامل مرتبط با این تغییرات نام برده می شود. در این میان، با دگرگون شدن عصر حاضر، نمی توان از نقش فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی از جمله شبکه های اجتماعی مجازی بر روی هویت و سبک زندگی دانشجویان غافل ماند چرا که شبکه های اجتماعی مجازی به یکی از نیازهای افراد و علی الخصوص دانشجویان مبدل شده است. با توجه به مطالب بیان شده اینکه آیا شبکه های مجازی بر هویت ملی و سبک زندگی دانشجویان تاثیرگذار است یا نه مورد اختلاف نظر صاحبنظران و اندیشمندان قرار دارد، بنابراین با توجه به مطالب بیان شده مسئله اصلی تحقیق حاضر شکل گرفت، لذا هدف اصلی از انجام این تحقیق، پاسخ به این سوال می باشد: آیا شبکه های مجازی بر روی سبک زندگی و هویت ملی دانشجویان دانشگاه آزاد و پیام نور سردشت تاثیر دارد؟
فرضیههای پژوهش
فرضیه اصلی
شبکه های مجازی بر روی سبک زندگی و هویت ملی دانشجویان دانشگاه آزاد و پیام نور سردشت تاثیر دارد.
فرضیات فرعی
1. شبکه های مجازی بر روی میزان فعالیت های فراغتی دانشجویان دانشگاه آزاد و پیام نور سردشت تاثیر دارد.
2. شبکه های مجازی بر روی مصرف فرهنگی دانشجویان دانشگاه آزاد و پیام نور سردشت تاثیر دارد.
3. شبکه های مجازی بر روی هنجارهای مصرفی دانشجویان دانشگاه آزاد و پیام نور سردشت تاثیر دارد.
4. شبکه های مجازی بر روی زبان و ادبیات ملی - زبان فارسی - دانشجویان دانشگاه آزاد و پیام نور سردشت تاثیر دارد.
5. شبکه های مجازی بر رویمیراث فرهنگی ملّی دانشجویان دانشگاه آزاد و پیام نور سردشت تاثیر دارد.
6. شبکه های مجازی بر روی گرایش سیاسی دانشجویان دانشگاه آزاد و پیام نور سردشت تاثیر دارد.
روش تحقیق
روش این پژوهش از نوع توصیفی- پیمایشی می باشد و از لحاظ هدف کاربردی می باشد. جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه دانشجویان دانشگاه های آزاد و پیام نور سردشت می باشد که تعداد آنها با توجه به آمار اعلام شده از سوی این دو دانشگاه 1700 می باشد. تعداد نمونه با استفاده از فرمول کوکران 313 نفر به دست آمد. که این تعداد به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. بدین صورت که محقق به هر یک از دانشگاه های نامبرده در شهرستان سردشت مراجعه و به صورت تصادفی به تعداد مشخصی از دانشجویان پرسشنامه داده شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از روش تحلیل مسیر با استفاده از نرم افزار لیزرل انجام شد.
ابزار و روش جمع آوری اطلاعات
برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه استفاده خواهد شد. بدین منظور برای سنجش شبکه های مجازی از پرسشنامه حسینی - 1394 - ، به منظور سنجش سبک زندگی از پرسشنامه علمی و دیگران - 1389 - و برای سنجش هویت ملی از پرسشنامه اکبری و عیوضی - 1391 - استفاده شد. در زیر اطلاعات مربوط به هر یک از پرسشنامه ها آمده است.
الف - پرسشنامه شبکه های مجازی حسینی : - 1394 -
پرسشنامه شبکه های مجازی توسط حسینی - 1394 - طراحی شده و دارای 5 گویه در طیف لیکرت پنج درجه است - خیلی زیاد، زیاد، متوسط، کم، خیلی کم - که امتیاز 5 به پاسخ بسیار زیاد و امتیاز 1 به پاسخ بسیار کم تعلق می گیرد. در نهایت داده های جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 22 تجزیه و تحلیل گردید. پایایی این پرسشنامه در تحقیق آریانی و دیگران - 1394 - با عنوان نقش شبکه های اجتماعی مجازی در قابلیت های پژوهشی دانشجویان تحصیلات تکمیلی، 0/66 به دست آمد. که حاکی از پایایی ابزار اندازه گیری است و معنادار است.
ب - پرسشنامه سبک زندگی علمی و دیگران : - 1389 -
این پرسشنامه دارای 18 گویه می باشد. همچنین، این پرسشنامه 3 مولفه - فعالیت های فراغتی، مصرف فرهنگی، هنجارهای مصرفی - را در بر می گیرد. در این پرسشنامه از مقیاس لیکرت استفاده شده است، که مقیاسی پنج گزینهای به صورت »خیلی زیاد« نمره 5، »زیاد« نمره 4، »متوسط« نمره 3 ، »کم« نمره 2، »خیلی کم« نمره 1، می باشد. این پرسشنامه توسط علمی و دیگران - 1389 - طراحی گردیده است. آنها در تحقیقی که با عنوان تعیین رابطه بین ابعاد سبک زندگی و مدیریت بدن در میان دانشجویان دختر دانشگاه آزاد اسلامی بوکان انجام دادند، به ساخت و اعتباریابی این ابزار بر روی 351 نفر از دانشجویان پرداختند در این تحقیق میزان آلفای کرونباخ پرسشنامه 0/82 به دست آمده است.
ج - پرسشنامه هویت ملی اکبری و عیوضی : - 1391 -
پرسشنامه هویت ملی دارای 15 گویه می باشد و دارای 3 مولفه - زبان و ادبیات ملیمیراث، فرهنگی ملّی، گرایش سیاسی - می باشد. در این پرسشنامه از مقیاس لیکرت استفاده شده است، که مقیاسی پنج گزینهای به صورت »خیلی زیاد« نمره 5، »زیاد« نمره 4، »متوسط« نمره 3، »کم« نمره 2، »خیلی کم« نمره 1، می باشد. این پرسشنامه توسط اکبری و عیوضی - 1391 - طراحی گردیده است. در تحقیقی که محمد امینی و دیگران - 1393 - انجام دادند،پایایی پرسشنامه هویت ملّی 0/83 برآورد گردید که حاکی از پایایی ابزار اندازه گیری است و معنادار است.
یافته ها
توزیع نمونه آماری دانشجویان بر حسب جنسیت نشان داد که 44/7 درصد دانشجویان از جنسیت مذکر و 55/3 درصد از جنسیت مؤنث بودهاند. همچنین نتایج بیانگر آن بود که 19/8 درصد کمتر از 20 سال، 43/5 درصد 20 تا 23 سال، 23 درصد 24 تا 26 سال و 13/7 درصد بالای 26 سال سن داشتهاند. همچنین نتایج بیانگر آن بود که، 7/8 درصد دانشجویان در شهر و 25/2 درصد در روستا سکونت دارند. همچنین نتایج نشان داد که 78/3 درصد دانشجویان از مجرد و 21/7 درصد متأهل بودهاند.
شاخصهای آمار توصیفی متغیرهای پژوهش
شاخصهای آمار توصیفی میانگین و انحراف استاندارد برای متغیرهای پژوهش و مؤلفههای مربوطه در جدول - 1 - آمده است.
نتایج آزمون کولموگروف-اسمیرنوف در جدول - 2 - آمده است. مشاهده میشود که برای متغیرهای پژوهش سطح معنیداری آزمون از سطح خطای 5 درصد بزرگتر است - sig>0/05 - یعنی اینکه در تمامی متغیرهای پژوهش مشاهدات با اطمینان 95 درصد از توزیع آماری نرمال پیروی میکنند و فرضیه صفر آزمون - فرض نرمال بودن - تایید میشود. بنابراین میتوان آزمونهای پارامتریک را جهت آزمون فرضیات پژوهش به کار برد.
