بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش به روایت آوردن تجربه زیسته دانش آموزان ابتدایی از چالشها و فرصتهای موجود در شبکه اجتماعی است. روش پژوهش کیفی از نوع پدیدار شناختی بوده و دادهها از طریق مصاحبه عمیق نیمه ساختار یافته جمع آوری شدهاست. جامعه پژوهش دانش آموزان دختر دوره ابتدایی استان تهران بودند و اطلاع رسانهای پژوهش 20 دانش آموز دختر پایه پنجم و ششم ابتدایی بودند. روش تحلیل یافتهها کیفی تحلیل مضمونی بود. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که شبکههای اجتماعی تلگرام در میان دانشآموزان محبوبیت زیادی کسب کرده چگونگی کاربری کودکان از تلگرام رابطه بسیاری نزدیکی با چگونگی کاربری والدینشان دارد هدف اصلی اکثر دانشآموزان از پیوستن به این شبکهها، برقراری ارتباط با دیگران، تجربه روابط اجتماعی وسیعتر و تفریحوسرگرمی است. اغلب دانشآموزانی که بدون نظارت والدین بدون داشتن آگاهی رسانهای و تنها با هدف سرگرمی زمان زیادی را صرف چنین شبکههای اجتماعی میکنند، استعداد بیشتری در پذیرش آسیبهای شبکه های اجتماعی از خود نشان میدهند.
لذا بر اساس این یافتهها، پیشنهاد می شود والدین چگونگی استفادهشان از شبکههای اجتماعی بر نحوه کاربری فرزندانشان بسیار تاثیر گذار است. والدین و معلمان بجای امر و نهی در استفاده از چنین شبکههایی، به تفهیم فلسفه وجودی این شبکهها برای دانشآموزان بپردازند و با ارایه تجربههای صحیح و ناصحیح استفاده از چنین شبکه هایی، تصمیمگیری درباره نحوه استفاده را به عهده خود دانش آموز واگذار کنند. در نتیجه با تقویت بنیه فکری استدلالی دانشآموزان، میتوان آنها را در برابر بسیاری از آسیب-های نو ظهور مقاوم کرد.
کلمات کلیدی: شبکه های اجتماعی، والدین، دانش آموزان، نظارت، سواد رسانهای، دوره ابتدایی.
مقدمه:
امروزه اینترنت و فناوریهای وابسته به آن نظیر شبکههای اجتماعی به دلیل کارکردهای خاصی که در زمینه مسائل فرهنگی، سرگرمی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی دارند، تاثیر شگرفی در زندگی افراد ایجاد کردهاست. به طوری که شبکه های اجتماعی جزء جدایی ناپذیر زندگی افراد شدهاست و در جریان این تعامل، فضای مجازی تاثیرهای عمیقی بر جنبههای مختلف شخصیتی و هویتی کاربران و به تبع آن بر سبک زندگی آنان میگذارد. نتایج نظر سنجی ژانویه سال 2004 شبکه بی بی سی بیانگر این مطلب است که شبکههای اجتماعی تاثیرات وسیعی در سبک زندگی افراد داشته است. این شبکه، در آن سال، موضوعی را برای بحث در تار نمای خود انتشار داد. عنوان بحث این بود که فناوریهای جدید چگونه سبب تغییر سبک زندگی شما شده است؟ 200 زن و 200 مرد به طور تصادفی از میان کسانی که به این پرسش پاسخ داده بودند انتخاب شدند تا نظراتشان تحلیل محتوا شود. یافتهها نشانگر این بود که بیشتر افراد باور داشتند اینترنت در مسیر زندگی آنها نقش مهمی دارد و از لحاظ دوستیابی , مسایل استخدامی و شغلی میتوانند به آن تکیه کنند همین امر، سبب ایجاد تغییراتی در شیوه و سبک زندگی آنها شدهاست - - bbc 2004
درپژوهشی که سال 1395 روی والدین کودکان 4 تا 6 سال مراکز پیش دبستان حوزه شمال، شمال غرب شرق تهران انجام گرفت، اطلاعات زیر حاصل شد؛ 70 در صد کودکان 4تا 6 سال از رایانه استفاده کردهاند. 40 در صد آنها می توانندCD-ROM را به تنهایی بار گذاری کنند. 40 در صد از والدین نیز از قابلیت استفاده از رایانه برای کمک کردن یادگیری فرزندشان حمایت میکنند. 72 در صد والدین اظهار داشتند که با استفاده از رایانه می توان شده است که هم زمان با والدین فرزندان آنها نیز متوجه تلفن همراه به یادگیری کودکان کمک کرد - مفیدی، . - 1395 این آمار نشان دهنده این است که جذابیت گسترده تلفن همراه و اینترنت و دستاوردهای وابسته به آن نظیر شبکه های اجتماعی موبایل بنیان و ... و سهولت استفاده از این فناوریها علاوه بر والدین کودکان را نیز جذب خود کرده است و والدین نیز به دلایل متعددی مانند: افزایش ایمنی فرزندان، پر کردن خلا حضور خویش نزد فرزندان با ارتباط تلفنی، جبران کمبود محبت، تفاخرجویی، سرگرم شدن فرزندان با بازی های تلفن همراه و نظایر آن، از تهیه خط تلفن همراه برای فرزندشان استقبال می کنند و فرزندان نیز به دلیل نوجوی، نوگرایی، هیجان جویی وهیجان طلبی، خود نمایی، مد گرایی ومانند آن، متوجه تلفن همراه میگردند - منطقی، . - 1392
پس از ظهور اینترنت، وب پدید آمد که برای افزایش کارایی و ساماندهی منابع موجود در اینترنت طراحی شده بود. بعد از وب، وب12 به وجود آمد که نمونه توسعه یافته وب سنتی است. وب2 توسط اوریلی2 در سال 2004 مطرح شد و برای رفع مهمترین محدودیت وب سنتی که نداشتن تعامل و برقراری ارتباط متقابل بود، پدید آمد. محدودیتهای وب کاربران را در محیط منفعل میکرد، اما بعد از به وجود آمدن وب2 امکان تعامل، مشارکت، همکاری و تولید محتوا توسط کاربران نیز به وجود آمد - ذوالقدر و قاسم زاده، . - 1392 وب2 را میتوان منشاء و نقطه اتکای چند رسانه اجتماعی دانست. البته، این تعریف، خود نیازمند تعریف دیگری است، یعنی بیان ویژگیهای وب2 است. اجمالا باید گفت وب2 به سایتهای گفته میشودکه با استفاده از نرمافزارها و ابزارهای پیشرفته برنامه نویسی، به نحوی محتوای آن توسط کاربران ایجاد و بر اساس دستور العملهایی مدیریت میشود. یکی از بسترهای نرم-افزاری1 وب2، سایتهای شبکه اجتماعی هستند.
اصطلاح شبکه اجتماعی را نخستین بار چیایبارنز2 در سال 1945 طرح کرد و از آن پس به سرعت به شیوهای کلیدی در تحقیقات مطالعات بدل گشت. به طور کلی شبکههای اجتماعی مجموعهای از نهادهای اجتماعی شامل مردم و سازمانها که به وسیله مجموعهای از روابط معنی دار اجتماعی به هم متصل هستند و باهم در اشتراک گذاشتن ارزشها تعامل دارند - معمار، عدلیپور و خاکسار، . - 1391 این شبکهها در اواخر دهه 90 ظهور یافتند و روند تکاملی آنها تا امروز ادامه داشته است و هر روز شاهد پیشرفت و بهبود امکانات آن هستیم در واقع سایتهای شبکه-های اجتماعی همانند سیلابی هستند که جوامع را فرا گرفتهاند و در حال پیشروی هستند - بوید و الیسون،. - 2008 3
یکی از پدیدههای نوظهور در فضای مجازی، که امکان تشکیل اجتماعات مجازی را تشکیل میدهد، شبکههای اجتماعی مجازی هستند. این شبکهها از نیروی پیشرونده در تغییرات اجتماعی و سیاسی جوامع محسوب میشود. در ده پایانی قرن بیستم، با وقوع انقلاب اطلاعات و گسترش روز افزون دسترسی جوامع مختلف به اینترنت و شبکه-های رایانهای، کوششهای نظری بسیاری صرف یافتن الگوهای مناسب برای مطالعه اینترنت، ابعاد و تاثیرات سیاسی و اجتماعی آن شد - خدایاری، حسینی، سعیدی، . - 1392 در واقع این فناری است که صورت جامع اعمال انسانی را شکل میدهد و اداره میکند. در این میان اینترنت از مهم ترین جلوههای پیشرفت فناورانه بشر در حوضه اطلاعاتی و ارتباطی است. طبق نظر مک لوهان، فناوری ارتباطات، جهان را به صورت دهکده جهانی درآورده است. امروزه اینترنت تعدادی از دهکدههای جهانی با اجتماعات مجازی به وجود آورده که فاقد محدودیت زمان و مکان هستند - کاستلز، ترجمه چاوشیان و جوافشانی، . - 1384
