بخشی از مقاله
چکیده
یکی از پرکاربردترین فناوریهایی که با زندگی بسیاری از مردم جهان ممزوج شده است، فناوریهای نوین ارتباطات از طریق اینترنت است. اینترنت در موضوعات مختلفی توانسته است نقش مؤثری داشته باشد که یکی از پررنگترین آنها بعد آموزشی است. اینترنت قابلیتهای متعددی به معلم برای بسترسازی محیطهای جدید یادگیری داده که موجب مزیتهای فراوانی شده است؟ استفاده از فناوری های نوین مجازی در فرآیند یاددهی-یادگیری اجتنابناپذیر است. از جمله این فناوری ها، استفاده و به کارگیری شبکه های اجتماعی مجازی در تعلیم و تربیت است. کارشناسان میگویند یادگیری به کمک فاوا - فناوری اطلاعات و ارتباطات - زمینهای را بهوجود می آورد که در آن میتوان اطلاعات موجود را دستکاری کرد یا تغییر داد.
یادگیری در این روش، تولید محصولات جدید است نه بازگرداندن اطلاعات دریافت شده و بدون تغییر. در این نوع یادگیری راه حلهای جدیدی برای مسائل پیدا میشود. آموزش بر پایه فناوری اطلاعات، این امکان را به دانشآموزان میدهد که به صورتی فعالانه و نوآورانه بیندیشند و از این ایدهها به صورت مشترک استفاده کنند. یکی از موانع اصلی استفاده از شبکههای اجتماعی در یادگیری، مقاومت معلمان برای ایجاد تغییر در روش تدریس و فراگیری فنون جدید و فقدان مهارت آنها است. نتایج پژوهشها نشان دادهاند حتی اگر معلمان از نظر آشنایی با این ابزارها از جمله ماهرترین افراد هم باشند، باز اعتماد به نفس لازم را برای به کارگیری این ابزارها در آموزش ندارند. شبکههای اجتماعی از راهبردهای درگیر شدن در یادگیری و فعال بودن حمایت میکند، اشکال جدیدی برای بیان خلاقیت ارائه میکند و یادگیرندگان و معلمان را برای آزمایشهای مختلف، نوآور و روشهای نوین بیان افکار و ایدههای خود تشویق میکند. چشم انداز شبکههای اجتماعی به سوی آزمایش، مشارکت و توانمندسازی است که برای یادگیرندگان و معلمان این فرصت را فراهم میاورد که روشهای جدیدی برای رشد فعالانه و خلاقانه تواناییها و ظرفیتهای فردی خود به کار برند. شبکههای اجتماعی با ارائه طیف گستردهای از ابزارها، یادگیرندگان را در ساخت فرایند یادگیری خود فعال میکند و این امکان را بهوجود میآورد که راهبردهای یادگیری مؤثر، از طریق استفاده از این ابزارها، بهتر اجرا شوند. شواهد پژوهشی نشان دادهاند که استفاده از شبکههای اجتماعی، علاوه بر بهبود عملکرد فردی، به طور فعال به پرورش استعدادها و ظرفیتهای بالقوه اقدام کرده و مهارت انعطافپذیر بودن در یک زنجیره یادگیری مادام العمر را توسعه میدهد.
روشها: هدف این پژوهش تعیین میزان تأثیر استفاده از شبکههای اجتماعی مجازی بر یادگیری درس علوم دانشآموزان بود. پژوهش حاضر از نوع پژوهشهای شبه آزمایشی با طرح پیشآزمون -پسآزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش را کلیه دانشآموزان دوره دوم ابتدایی شرق استان گلستان در سال تحصیلی 95-96 تشکیل دادند. از این تعداد، تعداد 60 نفر از طریق نمونهگیری در دسترس، انتخاب شدند و بهصورت تصادفی در دو گروه کنترل و آزمایش تقسیم شدند. در ابتدا از هر دو گروه پیشآزمون پیشرفت تحصیلی از درس علوم گرفته شد. گروه کنترل محتوای درس علوم را به روش سنتی - روش سخنرانی - دریافت نمودند و در گروه آزمایش همان محتوای آموزش به روش مجازی ارائه شد؛ به این نحو که آزمودنیها با وارد شدن به شبکه مجازی، محتوای درس علوم را به شیوه مجازی و در قالب کلام، تصویر، فیلم آموزشی را از طریق شبکه اجتماعی تلگرام به مدت10 جلسه یک ساعته آموزش دیدند. پس از گذشت 2 هفته از هر دو گروه آزمون یادداری گرفته شد. برای تجزیه و تحلیل دادهها از آزمون آماری تی زوجی استفاده شد.
نتایج: یافتههای پژوهش نشان داد میزان پیشرفت تحصیلی t=15/4 - ، - p=0/02 و یادداری t=4/1 - ، - p=0/025 دانشآموزانی که علوم را از طریق شبکه اجتماعی مجازی آموزش دیدند، بیشتر از میزان پیشرفت تحصیلی t=0/675 - ، - p=0/595 و یادداری t=0/765 - ، - p=0/822 دانشآموزانی بودند که به روش سنتی دروس علوم را آموزش دیدند.
نتیجهگیری: با توجه به تأثیر شبکه اجتماعی مجازی بر پیشرفت تحصیلی و یادداری دانشآموزان در آموزش علوم توصیه میشود که از این شیوه آموزش در فرآیند یاددهی-یادگیری بیشتر استفاده گردد.
واژههای کلیدی: شبکههای اجتماعی مجازی، پیشرفت تحصیلی، یادداری، آموزش علوم
-1 مقدمه
امروزه فنآوریهای اطلاعاتی و ارتباطی موجب شکلگیری تحولی در فرآیند یاددهی-یادگیری شده است که استفاده از آن را اجتنابناپذیر ساخته است؛ چنان که به تعبیر مانوئل کاستلز - Manoeel Castels - فنآوریهای نوین اطلاعات، نقاط دور عالم را در شبکههای جهانی به یکدیگر پیوند میدهند. ارتباطات رایانه ای مجموعهای از جوامع مجازی را به وجود میآورند و در نتیجهی آن همه ساختارها و فرآیندهای مادی و معنوی بشری دگرگون میشوند . - 1 - یکی از وظایف نظام آموزشی، پرورش افراد دارای اندیشه انتقادی، خلاق و دارای توانایی حل مسأله است. بدین ترتیب، مدرسان دانشگاهها و معلمان باید برای تدریس روشهایی را به کار برند که ممکن است با روشهای سنتی، بسیار متفاوت باشد؛ یعنی باید دانشجویان و دانشآموزان را به صورت فعال و متفکر در فرآیند یادگیری دخالت دهند . - 2 -
آموزش مجازی یادگیری فعال و هوشمندی است که ضمن تحول در فرآیند یاددهی و یادگیری و مدیریت دانایی، در گسترش، تعمیق و پایدار نمودن فرهنگی ICT نقش اساسی و محوری دارد. بنا بر اعلام کارشناسان و متخصصان فنآوری اطلاعات و ارتباطات تا سال 2020 آموزش مجازی مبتنی بر فضای الکترونیک روش متعارف آموزشی در جهان خواهد بود. کارشناسان میگویند یادگیری به کمک فاوا - فناوری اطلاعات و ارتباطات - زمینه ای را به وجود میآورد که در آن میتوان اطلاعات موجود را دستکاری کرد یا تغییر داد. یادگیری در این روش، تولید محصولات جدید است نه بازگرداندن اطلاعات دریافت شده و بدون تغییر در این نوع یادگیری راه حلهای جدیدی برای مسائل پیدا میشود. آموزش بر پایه فناوری اطلاعات، این امکان را به دانشآ موزان و دانشجویان میدهد که به صورتی فعالانه و نوآورانه بیندیشند و از این ایدهها به صورت مشترک استفاده کنند . - 3 - آموزش الکترونیکی به مجموعه وسیعی از نرم افزارهای کاربردی و شیوههای آموزش مبتنی بر فناوری اطلاعات اعم از رایانه، دیسک فشرده، شبکه، اینترنت، اینترانت و غیره گفته میشود که امکان آموزش و یادگیری را برای هر فرد در هر زمینه، در هر زمان و مکان به صورت مادامالعمر فراهم میسازد . - 4 - دو الگوی آموزشی عمده برای استفاده از اینترنت و شبکه جهانگستر وب برای تدریس و یادگیری وجود دارد: آموزش مبتنی بر وب و یادگیری غنیشدهی مبتنی بر وب. تمایز اصلی بین این دو الگو این است که آموزش مبتنی بر وب، وب و فناوریهای اینترنت را بهعنوان رسانهی اصلی برای ارائه بکار میبرد، درحالیکه یادگیری غنیشدهی مبتنی بر وب از فناوریها و منابع اینترنت برای حمایت از یادگیری و تدریس در کلاس درس استفاده میکند - ِ - . آموزش مبتنی بر وب شکلی از یادگیری از راه دور است که آموزش را از طریق رایانه، فناوری-های اینترنتی استاندارد، بخصوص شبکه جهانگستر وب ارائه میدهد. یادگیری غنی شدهی مبتنی بر وب یک، رویکرد آموزشی کلاس محور است که به یادگیرندگان اجازه میدهد تا از فناوریهای اینترنت بخصوص وب، برای دستیابی به اطلاعات و منابع انسانی هدفمند و مشخص به طریقی که منجر به یادگیری میشوند استفاده کنند. یادگیری غنیشدهی مبتنی بر وب میتواند تدریس و یادگیری را فراتر از بازیابی اطلاعات برای حل مسائل گسترش دهد و منجر به دانش سازی شود. یادگیری غنیشده مبتنی بر وب میتواند بافتهای یادگیری متعدد برای یادگیرندگان و معلمان را فراهم کند، یادگیری مستقل را توسعه دهد و
