بخشی از مقاله
چکیده افسردگی از رایجترین مسائل بهداشت روان است و یک پنجم افراد، افسردگی را در برخی مرحلههای زندگیشان تجربه میکنند. افسردگی حالتی است که بر خلق تاتیر گذاشته و فعالیت را کاهش میدهد و قادر است بر تفکر، احساس، رفتار و جسم تاثیر بگذارد.
هدف: بررسی تأثیر شناخت درمانی گروهی مبتنی بر حضور ذهن - - MBCT بر کاهش افسردگی در زنان متأهل مراجعهکننده به مراکز مشاورهی شهر بیرجندآزمودنیهای پژوهش با فراخوان محقق به روش نمونهگیری در دسترس انتخاب شدند. سپس، فرم کوتاه پرسشنامه افسردگی بک به افراد دادهشد. علاوه بر این دو ابزار بالینی، با مصاحبه تشخیصی و بالینی، بر اساس DSM-IV-TR افسردگی آنها ارزیابی شد. در مرحله بعد بر اساس نقطه برش ابزار و مصاحبه بالینی 28 نفر به صورت تصادفی ساده در دو گروه آزمایش و کنترل جای گرفتند. گروه آزمایش در 7 جلسه تحت درمان شناختی مبتنی بر حضور ذهن قرار گرفتند. در پایان مداخله درمانی هر دو گروه با استفاده از همانابزار مجدداً ارزیابی شدند - پس آزمون - و پس از یک ماه باز هم همین ابزارها به کار گرفته شد - پیگیری - . طبق نتایج بدست آمده از تحلیل واریانس چند متغیری - MANOVA - ، نسبت تفاضل پیش آزمون و پس آزمون در میزان افسردگی مربوط به گروههای آزمایش و کنترل برابر بود با - F=80/63 - ، نسبت F بدست آمده در بین دو گروه مربوط به پس آزمون و پیگیری در میزان افسردگی برابر با - F=2/12 - بود.این نوع درمان منجر به کاهش افسردگی و پایداری اثر درمان در زمان شد.
کلیدواژهها: درمان شناختی مبتنی بر حضور ذهن/ خانواده/ افسردگی
مقدمه
افسردگی، از شایعترین تشخیصهای روانپزشکی است که با روند رو به رشد و شیوع آن، مشکلی اساسی برای بهداشت روان ایجاد کرده است. سازمان بهداشت جهانی - World Health Organization - پیشبینی میکند که تا سال 2020افسردگی دوّمین علت ناتوانی پس از بیماری ایسکمی قلبی - heart - ischemic باشد - . - 1 یافته های همهگیرشناسی در کشورهای مختلف حاکی از شیوع متفاوت افسردگی در جوامع مختلف است. در سال 1990 میزان افسردگی در جهان 472 میلیون نفر و در ایران حدود 5 میلیون نفر برآورد شده بود - - 2 که نشان دهنده شیوع بالا و اهمیت اختلال افسردگی در ایران و جهان است. همچنین، مطالعات شیوع افسردگی در ایران نشان میدهد که احتمال ابتلای زنان به افسردگی 30/5 - درصد - بیش از مردان 16/7 - درصد - است - . - 3 تقریباً در سراسر جهان و در همه کشورها و فرهنگ ها شیوع افسردگی در زنان دو برابر مردان است. از همه بیماریهای جسمی و روانی در زنان 15-45 ساله افسردگی شایع ترین بیماری شناخته شدهاست - 22 . - 4 درصد زنان در طول زندگی مشترک خود به علت کشمکشهای خانوادگی آسیب میبینند - . - 5 هر چند در مورد چند علتی بودن افسردگی توافق وجود دارد و شواهدی نیز ارائه شده مبنی بر اینکه نبود حمایت اجتماعی و صمیمیت با افراد مهم زندگی، نقش مهمی در شکل گیری افسردگی ایفا می کند. از سوی دیگر، بیش از نیمی از بیماران مبتلا به اختلال افسردگی با کارکرد خانواده آشفته و مساله ساز روبرو هستند - . - 6 مشکلات زناشویی بویژه مجادله و جر و بحث فراوان ترین واقعه گزارش شده قبل از شروع افسردگی است. همچنین، نبود حمایت و اعتماد نداشتن به همسر می تواند خطر ابتلای به افسردگی را افزایش دهد - . - 7 جانسون - 2003 - بیان می کند که اختلافهای زناشویی عامل خطرساز مهمی برای اختلالهای روانپزشکی مانند افسردگی، اضطراب، اختلال دو قطبی، وابستگی به الکل و بعضی از بدخیمیهاست - . - 8 پایکل و همکاران - 1969 - معتقدند که اختلاف زناشویی در بسیاری اوقات می تواند نقطه شروع بستری افراد افسرده در بیمارستان باشد - . - 9 یک مطالعه توسط بیچ و همکاران - 1998 - نشان داد که بین میزان پایین رضایت زناشویی با نشانههای افسردگی زنان رابطه وجود دارد - . - 10 به همین دلیل علت افسردگی در زنان میتواند ناشی از رابطه عاشقانه ناموفق و ازدواجهای ناموفق باشد - . - 11 همچنین، گلان و همکاران - 2002 - بین روابط مختل شده و افسردگی زوج ها همبستگی بالایی بدست آوردند. یافته های تجربی نشان میدهد که زنان سه برابر مردان در ازدواج های ناموفق افسردهاند %46 - در برابر - %15 و تقریبا نیمی از همه زنان در ازدواجهای ناموفق افسرده میشوند - . - 12
ویسمن - 1987 - نشان داد که افزایش رضایت زناشویی با کاهش خطر ابتلای به افسردگی همراه است و همسرانی که اختلاف دارند، افسردهترند و رفتار خصمانه و خلق مضطربتری دارند . - 13 -
شناخت درمانی مبتنی بر حضور ذهن - Mindfulness Behavior-Cognitive Therapy - که نوعی شناخت درمانی شامل مراقبههای مختلف، یوگای کشیدگی، آموزشهای مقدماتی درباره افسردگی، تمرین مرور بدنی و چند تمرین شناخت درمانی است که ارتباط بین خلق، افکار، احساس و حسهای بدنی پیرامون را در »همان لحظه« امکان پذیر می سازد و پردازشهای خودکار افسردگیزا را کاهش میدهد - . - 14 ذهنآگاهی مستلزم راهبردهای رفتاری و شناختی و فراشناختی ویژه برای متمرکز کردن فرآیند توجّه است که به نوبهی خود به جلوگیری از مارپیچهای فروکاهنده خلق منفی- فکر منفی، گرایش به پاسخهای نگران کننده و رشد دیدگاه جدید و پدیدآیی افکار و هیجانهای خوشایند منجر میشود . - 15 - طبق نظریه شناختی آسیب شناسی روانی بوسیله شیوه های ذهنی یا خود طرحوارههای ناسازگارانه تشدید می شود . - 16 - در این روش که شکلی از ساختار ذهن ماست تفکرمان با تجربههای گذشته، آینده و حال ارتباط دارد. خود طرحوارهای ناسازگارانه معمولاً افراد را در تحریف رویدادها به روشهای منفی مستعد میکند و ممکن است زمینهساز بیماریهای روانی مخصوصاً افسردگی شود. آموزش تمرین حضور ذهن به افراد این آگاهی را می دهد که از خود طرحوارههای ناسازگارانه و تشخیص اهمیتشان آگاهی پیدا کنند و این خود طرحواره-های با روشهای مستقلتر ارتباط دارد. خودطرحواره ها به وسیله تغییرناپذیربودن، مقاومت برای تغییر و غیرکارکردی بودن درک میشوند و با استرسهای محیطی شروع شده و عمدتاً توسط اشخاص به عنوان حقایق تجربه میشوند . - 15 - تعدادی از محققان متوجه شدند که درمان MBCT در بیماران با سه دوره افسردگی اساسی در جلوگیری از عود افسردگی مؤثراست - . - 17 در مطالعهای تعدادی از محققان دریافتند که درمان شناختی مبتنی بر حضور ذهن باعث بهبود بیماران افسردهای شده است که به هیچ شیوه درمانی جواب نداده بودند - . - 18 در مطالعه ای با استفاده از روش شناختی مبتنی بر حضور ذهن بر 25 بیمار افسرده با پی گیری دو ساله دیده شد که این درمان نه تنها در کاهش افسردگی، بلکه در جلوگیری از عود افسردگی نیز مؤثر است . - 19 - مطالعه دیگر بر 145 بیمار افسرده زیر درمان شناختی مبتنی بر حضور ذهن بعد از 60 هفته پی گیری نشان داد که احتمال افسردگی مجدد در بیمارانی که خطر بالای برگشت بیماری را داشتند 40 درصد است در حالی که این احتمال در افراد افسردهای که این آموزش را ندیده بودند 66 درصد بود - . - 20 در بررسی تیزدل و همکاران بر اساس درمان MBCT میزان عود افسردگی از 78 درصد به 36 درصد کاهش یافت - . - 14 اسکالمن مشاهده کرد که شرکت کنندگان گروه آزمایش - روش شناختی مبتنی بر حضور ذهن - نسبت به گروه کنترل به طور معنی دار اضطراب، افسردگی و نگرش ناکارآمد کمتری داشتند . - 21 - تیزدل، سگال، ویلیامز، ریدگووی، سولاسبی و لائو نشان دادند که در بیمارانی که دو یا سه دوره افسردگی اساسی داشتند MBCT به طور معنی دار در کاهش افسردگی مؤثر بودهاست . - 22 - مطالعه انجام شده در ایران نشانگر این است که شناخت درمانی مبتنی بر حضور ذهن در کاهش افکار خودآیند منفی، نگرش ناکارآمد، افسردگی و اضطراب با پی گیری 60 روزه بهصورت آموزش کنترل توجّه مؤثر است. همچنین، این روش میتواند در پیشگیری از بازگشت افسردگی و اضطراب مؤثر باشد - . - 3 با پژوهشهایی از این قبیل و
