بخشی از مقاله
چکیده
چاقی مشکل شایع برای سلامتی عمومی و از نگرانی های عمده سازمان بهداشت جهانی است. معمولا کیفیت زندگی افراد چاق با مشکل مواجه می شود و سطح اضطراب بالایی را تجربه می کنند. لذا پژوهش حاضر با هدف تعیین اثر بخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی و یوگای بهشیار در اضطراب آشکار و پنهان و کیفیت زندگی زنان مبتلا به چاقی انجام شد.
روش پژوهش نیمه آزمایشی و طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل و یک پیگیری 2 ماهه بود. 24 زن به روش نمونه گیری در دسترس از میان زنان مراجعه کننده به کلینیک درمان چاقی انتخاب و به طور تصادفی در گروه های آزمایش - - n1=12 و کنترل - n2=12 - جایگزین شدند.
سطح اضطراب و کیفیت زندگی آزمودنی ها با استفاده از پرسشنامه های اضطراب آشکار و پنهان اشپیلبرگز و همکاران - 1970 - و کیفیت زندگی ویر و همکاران - 1988 - در مراحل پیش آزمون اندازه گیری شدند. سپس برنامه درمانی کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی و یوگای بهشیار در 8 جلسه گروهی برای گروه آزمایش اجرا شد. در پایان مداخلات دوباره اضطراب آشکار و پنهان و کیفیت زندگی زنان اندازه گیری و دادهها با استفاده از تحلیل کواریانس تحلیل شدند.
یافته ها نشان داد که شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی می تواند کیفیت زندگی زنان گروه آزمایش را به طور معناداری افزایش دهد و اضطراب آشکار و پنهان را به طور معناداری کاهش دهد.
نتایج پژوهش شواهدی را پیشنهاد میکند که شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی می تواند یک روش درمانی مناسب برای بهبود کیفیت زندگی و کاهش اضطراب پنهان و آشکار زنان مبتلا به چاقی باشد. لذا به منظور افزایش سطح کیفیت زندگی و کاهش اضظراب زنان مبتلا به چاقی، بکارگیری شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی پیشنهاد می شود.
مقدمه
چاقی یکی از اختلال های پیچیده است که می تواند توسط تعداد زیادی از عوامل زیستی، روانشناختی و اجتماعی به وجود آید. مشخص کردن عوامل موجب چاقی، به عنوان قسمت اصلی هر گونه اقدامی برای مهار آن تلقی می شود
با این وجود، علی رغم سالها پژوهش در حوزه های علوم پایه و بالینی، عدم اطمینان در سبب شناسی چاقی همچنان به عنوان یکی از موانع عمده در راه دست یابی و طراحی راهبردهای موثر برای کنترل و درمان آن باقی مانده است .
اگر چه شواهد با ارزشی وجود دارند که عوامل ژنتیکی، زیستی، و محیطی مرتبط با چاقی را نشان می دهند، عوامل روان شناختی نیز به عنوان یک مولفه اصلی در نظریه های سبب شناختی چاقی مطرح شده است. از این رو ارتباط ب ین چاقی و آسیب شناسی روانی مورد توجه بسیاری از پژوهشها در طول سالهای گذشته بوده است
همچنین با توجه به سیر رو به مزمن شدن چاقی، مدلهای روان شناختی می توانند در آشکار کردن عوامل روان شناختی مرتبط با آن مفید باشند
از طرفی چاقی افزون بر بیماری جسمانی می تواند با شیوع بالای اختلالات روانی نیز همراه باشد. میزان برخی از انواع اختلالات مانند اختلالات خلقی از قبیل افسردگی، اختلالات اضطرابی اختلالات شخصیتی و نیز رفتارهای پر خطر - مصرف الکل و سیگار - در افراد چاق و یا دارای اضافه وزن بیشتر است
آبراهام - 2008 - پس از بررسی تعداد زیادی از مطالعات، چنین بیان می کند که چاقی و به ویژه چاقی شدید و مرضی در افرادی اتفاق می افتد که از مشکلات روان شناختی برخوردارند به اعتقاد برادرز - 1993 - ، افراد از غذا برای حل مشکلات هیجانی شان استفاده می کنند؛ به طوری که خوردنی های مطبوع می توانند به عنوان شیوه های برای غلبه بر افسردگی، اضطراب و تنهایی در نظر گرفته شوند .
چاقی به عنوان یک عامل مستقل و تاثیر گذار بر کیفیت زندگی نیز مطرح شده است .کیفیت زندگی عبارتی است که به کرات از ان صحبت می شود سازمان بهداشت جهانی، کیفیت زندگی را درک افراد از موقعی ت خود در زندگی از نظر فرهنگی، سیستم ارزشی که در آن زندگی می کند، اهداف، انتظارات، استانداردها و اولویت هایشان تعریف کرده است، پس ای ن مفهوم کاملا فردی بوده و توسط دیگران قابل مشاهده نیست و بر درک افراد از جنبه های مختلف زندگی شان استوار است - - 9 به طور کلی کیفیت زندگی یک مفهوم گسترده است که مربوط به تمام جنبه های زندگی بشر است و زمانی که از این مفهوم در مراقبت های بهداشتی استفاده می شود نشانه تمرکز بر اثرات بیماری و در مان است - - 10 مطالعات بیشتر نشان دادند که سلامت جسمانی و احساس خوب بودن به طور کاملا مشخص با افزایش میزان وزن و چاقی بدتر می شود، ضمن اینکه در نمونه های چاقی که مبتلا به بیماری های جسمی مزمن نیستند نیز احساس خوب بودن جسمی افت می کند
نتایح برخی از مطالعات نیز نشان دادند که ارتباط بین چاقی و ابعاد مختلف کیفیت زندگی در زنان نسبت به مردان قوی تر است و زنان چاق در مقایسه با مردان از کیفیت زندگی پایین تری برخوردارند و به طور معنی داری از نشاط و سلامت جسمانی و روانی کمتری برخوردارند - . - 12 شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی - MBCT - به وسیله تیزدل، سگال وهمکاران - 2002 - برای هشت جلسه آموزشی گروهی - هفته ای یک جلسه و هر جلسه 1/5 تا 2 ساعت - و بر اساس برنامه کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی - MBSR - کابات زین طراحی شده است
شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی مستلزم راهبردهای رفتاری و شناختی و فراشناختی ویژه ای برای متمرکز کردن فرایندتوجه است که به نوبه خود به جلوگیری از عوامل ایجاد کننده خلق منفی، فکر منفی، گرایش به پاسخهای نگران کننده و رشد دیدگاه جدید و شکل گیری افکار و هیجانهای خوشایند منجر می شود
این نوع شناخت درمانی شامل مدیتیشن های مختلف، یوگای کشیدگی، تمرین مرور بدن و چند تمرین شناخت درمانی است که ارتباط بین خلق، افکار، احساس و حس های بدنی را نشان می دهد. در آموزش - MBCT - ، مراجعان یاد می گیرند که چطور با افکار و احساس های غیرمنطقی خود رابطه برقرار کنند و روی تغییر محتوای افکار متمرکز شوند و آنها را تغییر دهند و در چشم انداز وسیع تری افکار و احساس ها را ببیند - . - 15 با توجه به مطالب ارائه شده در پژوهش حاضر با هدف تعیین تاثیر شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی در بهبود کیفیت زندگی و کاهش اضطراب زنان مبتلا به چاقی پرداخته شده است.
