بخشی از مقاله
چکیده
تعیین تأثیر سبکهای فرزندپروری والدین بر مؤلفههای هوشاخلاقی و رفتارهای پرخطر نوجوانان هدف اصلی این پژوهش، روش تحقیق علی مقایسهای و جامعه آماری شامل کلیه دانشآموزان دورهی دوم متوسطه شهر همدان بوده ، که 40 نفر بطور تصادفی خوشهای چند مرحلهای به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزارهای اصلی جهت جمعآوری اطلاعات در این پژوهش پرسشنامههای فرزندپروری، هوشاخلاقی و رفتارهای پر خطر بود. برای تجزیه و تحلیل دادهها از آزمون تحلیل واریانس و آزمون تعقیبی شفه استفاده شده است. نتایج بهدست آمده نشانهی آنست که: روشهای فرزند پروری والدین بر رفتارهای پرخطر و مؤلفههای هوشاخلاقی فرزندان تأثیر بسزایی دارد. رفتارهای پرخطر فرزندان والدین دارای روش فرزندپروری سهلگیرانه و سختگیرانه بیشتر از میانگین رفتارهای پرخطر روش مقتدرانه بوده، میزان درستکاری ، مسئولیتپذیری ، دلسوزی ، بخشش و هوش اخلاقی فرزندان والدین دارای روش فرزندپروری مقتدرانه بیشتر از میزان این مؤلفهها در روش سهلگیرانه و میزان مسئولیتپذیری ، دلسوزی و هوشاخلاقی فرزندان والدین دارای روش فرزندپروری مقتدرانه بیشتر از میزان این مؤلفهها در روش سختگیرانه میباشد.
واژگان کلیدی: سبکهای فرزندپروری، هوشاخلاقی ، رفتارهای پرخطر، نوجوانان
-1 مقدمه
موضوع ارتباط والدین و فرزندان سال ها نظر صاحب نظران و منخصصان تعلیم و تربیت را به خود جلب نموده است. خانواده اساسیترین نهاد جامعهپذیر کردن کودکان به ویژه در سالهای حساس اولیهی زندگی است. که این نقش را میتواند از طریق آموزش، رفتارهای خانوادگی، تعلیم و تربیت، محیط پیرامون به فرزندان منتقل نماید.خانواده تحت شرایط صحیح، کودکان را آماده می سازد تا تواناییهای بالقوهی خود را شناسایی کنند و به عنوان افراد بالغ، نقشهای سودمندی را در جامعه به عهده گیرند - ستوده، . - 1383 خانواده نخستین پایگاهی است که پیوند بین کودک و محیط اطراف او را به وجود میآورد. کودک در خانواده پندارهای اولیه را درباره جهان فرا میگیرد، از لحاظ ذهنی و جسمی رشد مییابد، شیوه های سخن گفتن را میآموزد، هنجارهای اساسی رفتار را یاد میگیرد و سرانجام نگرشها، اخلاق و روحیاتش شکل میگیرد و به عبارتی اجتماعی می شود - هرگنهان1 و السون2، ترجمه سیف، . - 1387
کودک همراه رشد خود، ارزشها، آرمانها، گرایشهای اجتماعی و نیز رابطهی بین آنها را پیدا میکند. همه والدین از این که فرزندشان چگونه باید باشد یا چه آگاهیهایی باید داشته باشد،کدام ارزشهای اخلاقی و معیارهای رفتاری را باید در فرایند رشد بیاموزد، آشکارا یا تلویحاً تصویری آرمانی دارند. هدف تمامی شیوه های پرورشی کودک، آماده سازی وی برای ایفای نقشی است که گروه و حوزه فرهنگی وی بر عهدهاش میگذارد. کودکان چنان پرورش می یابند که بتوانند راه و رسم زندگی والدین خود را پی گیرند - احدی و بنی جمالی، . - 1376 شیوه های فرزندپروری3 به عنوان مجموعهیا منظومهای از رفتارها که تعاملات والد و کودک را در طول دامنه گستردهای از موقعیتها توصیف میکند و یک جو تعاملی تأثیرگذار را به وجود میآورد تعریف میشود. شیوههای فرزندپروری یک عامل تعیین کننده و اثرگذار
است که نقش مهمی در آسیب شناسی روانی و رشد کودکان بازی می کند - ماهر و کمیجانی، - 1386در این راستا، باید گفت کودکان دارای والدین قاطع، دارای سطوح بالایی از شایستگی، پیشرفت تحصیلی، رشد اجتماعی و اخلاقی هستند و فرزندان والدین سهلگیر و مستبد از پیشرفت تحصیلی ضعیف، بزهکاری زیاد و عملکرد پایین روانشناختی برخوردارند - بامریند4، 1997؛ لامبرن5، . - 1998 به طور کلی مطالعات نشان دادهاند کودکان دارای والدین قاطع، مطلوب ترین پیامدها را تجربه می کنند در حالی که فرزندپروری مستبدانه و سهل گیرانه اثر منفی بر عملکرد کودکان دارند - استرنبرگ6، . - 1999
با توجه به اینکه شیوه های فرزندپروری نشانگر تلاشهای والدین برای تربیت فرزندان و تبدیل آنها به بزرگسالانی شایسته است و نیز با عنایت به نتایج تحقیقات قبلی که نشان داده اند نحوه فرزندپروری والدین و همچنین کمبودها و نارسایی ها در زمینه تربیتی، معنوی و اخلاقی فرزندان از زمینه سازهای مهم و موثر در گرایش نوجوانان به بزه، مسائل اخلاقی و رفتاری است - نوابی نژاد، 1381؛ - ، مطالعه حاضربه بررسی تاثیر بین سبک های فرزندپروری والدین با هوش اخلاقی و گرایش نوجوانان به رفتارهای پر خطردر مدارس دوره دوم متوسطه ناحیه 2شهرستان همدان پرداخته است.
- 2 بیان مساله
نوجوانی بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی شامل گروه سنی 10-19 سال است که دوره گذر از کودکی به بلوغ به شمار میرود. این گذار دارای ابعاد زیست شناختی، روان شناختی، اجتماعی و عاطفی است که نوجوانان در معرض استرس های فراوانی قرار می گیرند - زارعی، . - 1389 در دوره نوجوانی افراد تجربه آموزی نموده و از این رو با خطرهای گوناگونی روبرو میشوند، آنان این کارها را برای اثبات خود و عدم نادیده گرفته شدن و مرکز توجه قرار گرفتن انجام میدهد. از این رو رفتارهای پر خطر رفتارهایی هستند که سلامت و بهزیستی نوجوانان و جوانان را در معرض خطر قرار میدهند و اغلب به دو گروه تقسیم می شوند گروه اول شامل رفتارهایی می شوند که بروز آنها سلامت خود فرد را به خطر می اندازد و گروه دوم رفتارهایی هستند که سلامت و تندرستی دیگر افراد جامعه را تهدید میکنند - کارگریگ و گرویر7، . - 2003
پژوهشها نشان دادهاند در زمینه رفتارهای پر خطر در نوجوانان ایرانی %34/1 ارتباط با جنس مخالف، %30/2 درگیر افکار یا اقدام به خودکشی،%23/1 تجربه استعمال دخانیات، %08/8 تجربه مصرف الکل، %02/4 تجربه مصرف مواد مخدر گرایش وجود دارد - آتش نفس، طباطبایی، قربانی، . - 1387 همچنین بین دو گروه به لحاظ رفتارهای پر خطر و سازگاری تفاوت معنا داری وجود داشته و در میان دانشآموزان خانوادههای چند همسری میزان سازگاری کم و گرایش به رفتارهای پرخطر زیاد است. لذا برپایه ی نتایج بدست آمده ، آگاهی دادن به خانواده ها در زمینه ایرادات منفی ساختار همسرگزینی چند همسری می تواند بر کاهش گرایش به رفتارهای پرخطر و سازگاری دانشآموزان موثر باشد. - ریگی، نصرآبادی، سپهری، نصرتی هشی، . - 1392 میتوان گفت: بین نوجوانانی که رفتار پرخطر دارند و آنهایی که رفتار پر خطر ندارند در اغلب شاخص های منفی و مثبت سلامت روان تفاوت معنی دار وجود دارد. بی شک در بروز رفتارهای پر خطر نوجوانان، هر دو بعد منفی و مثبت سلامت روان نقش داشته و به تبع آن امنیت در ابعاد مختلف آن مورد تهدید قرار می گیرد - مهرند، اشرفی سلطان محمدی، عزیزی نژاد، . - 1390
هوش اخلاقی موضوع تقریبا جدیدی است. همان طور که هوش هیجانی و هوش شناختی با یکدیگر فرق دارد، هوش اخلاقی هم یک هوش کاملا مجزاست. مفهوم اصلی هوش اخلاقی این است که ما بتوانیم درست را از نادرست تشخیص دهیم؛ یعنی اعتقادات محکم اخلاقی داشته باشیم و بر اساس این اعتقادات عمل کنیم - آرسته و جاهد . - 1390 کسی دارای هوش اخلاقی تعریف میشود که از باورهای اخلاقی راسخ و قوی و توانایی عملکردن به آنها برخوردار باشد، به گونهای که فرد به شیوهای صحیح و محترمانه رفتار کند - بهشتی فر، . - 2011
مهمترین نکته در مبحث هوش اخلاقی این است که این هوش به طور کامل آموختنی و قابل یادگیری بوده و تنها از طریق تربیت به کودکان منتقل می شود. بهترین زمان آموزش هوش اخلاقی در فرزندان از دورهی نوزادی تا پایان نوجوانی است و تعلل والدین در این زمینه موجب ضعف بالقوهی کودکان در یادگیری فضایل اخلاقی و ایجاد عادات مخرب میشود - بهرامی و همکاران . - 1391 لینک8 و کیل - 2010 - 9 و - 2011 - معتقدند که هوش اخلاقی در برگیرنده چهار بعد
