بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی رفتارهای پرخطر در دانشجویان و همچنین ارتباط آن با مؤلفه های دشواری در تنظیم هیجان انجام شد. جامعه آماری پژوهش شامل کلیهی دانشجویان دانشگاه کوثر در سال تحصیلی 1395-96 میباشد. بر اساس جدول کرچسی و مورگان تعداد 375 دانشجوی دختر از جامعه فوق بصورت تصادفی خوشهای انتخاب شدند و به مقیاس دشواری در تنظیم هیجان گرتز و روئمر - DERS - و پرسشنامه رفتارهای پرخطر - YRBSS - پاسخ دادند.
نتایج نشان داد بین مؤلفه عدم پذیرش پاسخهای هیجانی و مؤلفه دشواری در انجام رفتار هدفمند با شاخصهای رفتار پرخطر همچون سیگار و سایر مواد، رفتارهای تغذیه و فعالیت بدنی و نیز، بین دو مؤلفه دشواری در کنترل تکانه و فقدان آگاهی هیجانی با رفتارهای خودکشی، تصور بدنی و رفتارهای تغذیه ای به لحاظ آماری رابطه معناداری وجود دارد. یافتههای حاصل از ضرایب همبستگی همچنین نشان داد بین مؤلفههای دسترسی محدود به راهبردهای تنظیم هیجانی و دشواری در تنظیم هیجان با سیگار و سایر مواد، رفتارهای تغذیه ای و فعالیت بدنی رابطه معناداری وجود دارد. بنابراین با توجه به ارتباط معنادار بین همه مؤلفههای دشواری در تنظیم هیجان با رفتار پرخطر، باید در برنامههای آموزشی برای پیشگیری و کاهش رفتارهای پرخطر دانشجویان، نسبت به آموزش راهبردهای نظمجویی شناختی هیجان توجه ویژه داشت.
بیان مسأله
رفتارهای پرخطر در سالهای اخیر با توجه به تغییرات سریع اجتماعی، از سوی سازمانهای بهداشتی، مجریان قانون و سیاستگذاران اجتماعی به عنوان یکی از مهمترین مشکلات موجود در جامعه مورد توجه قرار گرفته است. رفتار پرخطر به دستهای از رفتارها که سلامت و بهزیستی نوجوانان، جوانان و سایر افراد جامعه را در معرض خطر قرار میدهد اطلاق میشود. پرخاشگری و نزاع فیزیکی، افکار خودکشی-گرایانه، نوشیدن مواد الکلی، سیگار و مصرف مواد مخدر و فعالیت های جنسی بیپروا از جمله رفتارهای پرخطر به شمار میروند این رفتارها که تبعات منفی در ابعاد جسمی، هیجانی و اجتماعی دارد - Tull & coworkers, 2012 - ، از موارد جدی تهدید کنندهی سلامتی و جزء علل بیماری و مرگ و میر محسوب میشود؛ به گونهای که انجمن قلب آمریکا رفتارهای پر خطری همچون کشیدن سیگار و دخانیات، نوشیدن الکل و مواد الکلی، عدم فعالیت فیزیکی و بدنی را به عنوان عوامل اصلی و تعیینکننده در سلامت قلب و عروق و پیشگیری از سرطان تعریف کرده است.
طبق تحقیقات در سال 2016 در ایالات متحده 74 درصد از کل مرگ و میر در میان افراد 10 تا 24 سال به علت رفتارهای پرخطر بوده است . - Kann & coworkers, 2018 - رفتارهای پرخطر در دوران کودکی و نوجوانی ایجاد و تا بزرگسالی گسترش مییابد - Kann & coworkers, 2018 - ، اما در دوران جوانی به علت تغییرات جسمانی و روانی گرایش به آن زیادتر میشود . - cook & coworkers, 2006 - با توجه به شواهد نظری و پژوهشی تا کنون علت قطعی برای بروز رفتارهای پرخطر ارائه نشده است - Fox & coworkers, 2009 - و طیف متنوعی از علل، از جمله عوامل مربوط به محیط اجتماعی فرد و جامعه، مشکلات مربوط به مدرسه مثل ترک تحصیل، دوستان ناباب، فضای روانی و امکانات خانواده و حمایت ضعیف والدین از جوانان، عوامل ژنتیکی و تأثیرات هورمونی دوران بلوغ، عوامل فردی و روانشناختی را به عنوان پیشبینی کنندههای این رفتارها گزارش کردند.
Gonzales & coworkers, 2008 - ؛ Biglan & coworkers, 1990؛ Lena & coworkers, 2005؛ Kimberly & coworkers, 2005 و . - Eddy & coworkers, 2000 در همین راستا برخی از مطالعات نیز دشواری در نظمجویی هیجان را علت به وجود آمدن رفتارهای پرخطر گزارش کردند - شمس و همکاران، 2010؛ Suh & . - coworkers, 2008 نظم جویی هیجان وسیله ای است برای فهم اینکه چگونه هیجانها توجه و فعالیت را سازماندهی و کنشهای راهبردی، دیرپا یا قدرتمند را تسهیل میکنند تا بر موانع فایق آیند، مسائل را حل کنند و همزمان منجر به حفظ بهزیستی شوند.
همانطور که در عین حال ممکن است استدلال و برنامهریزی را دچار نقص کنند، تعاملات و روابط بینفردی را بغرنج ساخته و سلامت را به مخاطره اندازند - Gross & John, . - 2003 به عبارتی دیگر طی فرآیند تنظیم هیجانها افراد برای پاسخگویی مناسب به درخواستهای محیطی، به صورت هشیار و یا ناهشیار هیجان های خود را تنظیم میکنند. اما برعکس آن دشواری در نظمجویی شناختی هیجان باعث میشود افراد از راهبردهای ناسازگارانه برای پاسخگویی به هیجانها استفاده کنند . - Bargh & Williams, 2007 - یکی از نظریههای مطرح در زمینه تنظیم هیجانها، مدل فرآیندی گروس است که شامل پنج مرحله: شروع، موقعیت، توجه، ارزیابی و پاسخ است.
گروس معتقد است هر مرحله از فرآیند تولید هیجان، یک هدف نظمدهی بالقوه دارد و مهارتهای نظمدهی هیجان میتوانند در نقاط مختلف این فرآیند تولید شوند . - Sun & coworkers, 2007 - گروس بر اساس این مدل، پنج نقطه از مراحل تولید هیجان را مشخص کرد که هر نقطه، محل اعمال یک مجموعه از فرآیندهای تنطیم هیجان است. در این الگو بین دو راهبرد متمرکز بر پیشایند و متمرکز بر پاسخ تمایز قائل میشود. راهبردهای متمرکز بر پیشایند تمایلات پاسخ هیجانی را در ابتدا قبل از اینکه پاسخهای کامل شکل بگیرند، تعدیل میکنند و راهبردهای متمرکز بر پاسخ، پس از بروز حادثه و یا پس از پیدایی هیجان فعال میشوند و نمیتوانند مانع ایجاد هیجانهای شدید شوند.
چهار مؤلفه اول این فرایند متمرکز در پیشایند هستند و مؤلفه پتجم متمرکز بر پاسخ است - حسنی، 2008؛ نقل در کچویی و فتحی، . - 1394 به عقیده گروس راهبردهای نظمجویی هیجانی متمرکز بر پیشایند نسبت به راهبرد تعدیل پاسخ مؤثرتر هستند. به این دلیل که قبل از تولید هیجان تأثیر میگذارند، به عبارتی قبل از اینکه واکنش هیجانی کاملا برانگیخته شود - شاهمرادیفر، 2014؛ نقل در کچویی و فتحی، . - 1394 نتایج پژوهشها نشان دادند که فرونشانی راهبردی سازش نایافته است و منجر به کاهش سلامت روانی میشود در حالیکه ارزیابی مجدد راهبردی سازش یافته است و بهزیستی روانی را ارتقاء میدهد.
مطالعات بسیاری نشان داده است نظمجویی هیجانی با عملکرد در تکالیف شناختی رفتاری که منجر به بهبود سازگاری و بهزیستی افراد در زندگی روزمره میشود، مؤثر است Hamilton & coworkers, 2009 - ؛ - Graziano & coworkers.2007 و با عملکرد مطلوب تحصیلی، مولد بودن، رفتار مناسب کلاسی، نمرههای خواندن و ریاضی رابطه مثبتی دارد . - Hilt & coworkers, 2011 - همچنین فلانی در مطالعهای که به منظور ارتباط بین نظمجویی هیجان و عوامل شناختی انجام دادند، دریافتند مواقعی که افراد وقایعی را تجربه میکنند که باعث برانگیختن شدید هیجان آنها میشود، از راهبردهای شناختی برای تنظیم و تغییر میزان شدت هیجان استفاده مینمایند که در اصطلاح، راهبردهای نظمجویی شناختی هیجان نامیده میشود .
- Linden, 2014 - این راهبردهای شناختی که به نوعی راهبردهای مقابلهای فرد محسوب میشوند نقش مهمی را در به وجود آوردن مشکلات هیجانی و رفتاری بعد از مواجهه با رویداد استرسزا ایفا می-کنند 2003 Garnefski - ,؛ . - Raio & coworkers, 2013 همانطور که شواهد نشان دادند هیجانها بخشی جدا ناپذیر از سازگاری فردی و اجتماعی است - Lee, 2013 - و در سازگاری با رویدادهای تنیدگی زا و تغییرات زندگی مؤثر میباشد - Garnefski & - coworkers, 2002 و نیز از آنجا که رفتارهای پرخطر به نوعی راهبرد نظمجویی هیجان است که در فرار از موقعیت دشوار یا فراموش کردن و تعدیل حالت درونی ناخوشایند به افراد کمک میکند - Fox & coworkers. 2007 - ، هدف پژوهش بررسی رابطه بین مؤلفههای دشواری در تنظیم هیجان با انواع رفتارهای پرخطر است.
روش و ابزار پژوهش
پژوهش حاضر از لحاظ هدف، بنیادی و از لحاظ روش آماری همبستگی است که با هدف تعیین ارتباط رفتارهای پرخطر دانشجویان با شاخصهای تنظیم هیجان در دانشگاه کوثر بجنورد انجام شده است. جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان دانشگاه است که در سال تحصیلی 1395 -1396 مشغول به تحصیل بودهاند. نمونه پژوهشی شامل 375 نفر از دانشجویان دختر که بر اساس جدول کرچسی و مورگان و به صورت تصادفی خوشهای انتخاب شدند. جهت گردآوری اطلاعات از ابزارهای زیر استفاده شده است.
مقیاس سنجش رفتارهای پرخطر : - YRBSS1 - این پرسشنامه با اقتباس از پرسشنامه رفتارهای پرخطر مرکز کنترل بیماریهای آمریکا - CDC2 - در سال 1989 طراحی و تنظیم شده است و رفتارهای پرخطر را در زمینههای رانندگی، خشونت، استعمال دخانیات، مصرف مشروبات الکلی، مواد مخدر و داروهای روانگردان، تغذیه، تحرک جسمانی و دوستان ناباب از نظر فراوانی و شدت در دورههای ماهانه و سالانه با 72 گویه ارزیابی میکند. در این پژوهش، از فرم کوتاه این ابزار استفاده شده که شامل 21 گویه است و شدت رفتارهای پرخطر را در سه ماه اخیر بررسی میکند.
برخی تحقیقات پایایی این پرسشنامه را با روش بازآزمایی به فاصله دو هفته بین 0/24 تا 0/90 به دست آورد . - Morrow, 2009 - بخشانی و همکاران - 1386 - نیز با استفاده از روش بازآزمایی برای تمام زیر مجموعهها اعتبار 0/85 را گزارش کردند مقیاس دشواری در تنظیم هیجان: این پرسشنامه یک ابزار 36 گویهای است که سطوح نقص و نارسایی تنظیم هیجانی فرد را در اندازه- های لیکرت پنج درجهای در شش زمینه عدم پذیرش هیجانهای منفی، دشواری در انجام رفتارهای هدفمند در مواقع درماندگی، دشواری در مهار رفتارهای تکانشی مواقع درماندگی، دستیابی محدود به راهبردهای اثربخش تنظیم هیجان، فقدان آگاهی هیجانی و فقدان شفافیت هیجانی میسنجد. نتایج حاکی از این است که این مقیاس از همسانی درونی 0/93 برخوردار میباشد . - Gratz & Roemar, 2004 - هر شش زیر مقیاس DERS، آلفای کرونباخ بالای 0/80 دارند.
