بخشی از مقاله
چکیده
هدف این پژوهش، بررسی تأثیر مؤلفههای هوش هیجانی بر میزان ریسکپذیری دانشجویان کشاورزی و منابع طبیعی بود. جامعه آماری تحقیق، دانشجویان کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه زابل در سال تحصیلی 93 - 92، بودند . - N = 2500 - نمونه آماری با استفاده از فرمول کوکران، 184 نفر تعیین شد. نمونهی مورد نظر با روش نمونهگیری تصادفی تعیین شد. ابزار گردآوری دادهها، پرسشنامهای مشتمل بر سه بخش بود. بخش نخست، ویژگیهای فردی دانشجویان؛ بخش دوم، پرسشنامه استاندارد هوش هیجانی ونگ و لاو - 2002 - ، بخش سوم نیز میزان ریسکپذیری را اندازهگیری میکرد. روای ی پرسشنامه بر پایه نظر شماری از اعضای هیئتعلمی ترویج و آموزش کشاورزی و صاحبنظران مربوط تأیید شد و برای تعیین پایایی بخشهای مختلف، از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد . - =0/85-0/73 - دادهها با استفاده از نرمافزار SPSSwin21 تجزیه و تحلیل شدند. نتایج یافتهها نشان دادند که دانشجویان مورد مطالعه از نظر میزان ریسکپذیری نسبتاً مطلوب میباشند. همچنین نتایج یافتههای تحقیق حاکی از آن است که هوش هیجانی و همه مؤلفههای آن با میزان ریسکپذیری دانشجویان رابطهی مستقیم دارند. همچنین تحلیل رگرسیون چند متغیره نشان داد که مولفهی خود ارزیابی ادراکی قادر است 11/5 درصد از تغییرات میزان ریسکپذیری دانشجویان را تبیین نمایند.
مقدمه
با عنایت به وضعیت نامناسب اشتغال فارغالتحصیلان کشاورزی و منابع طبیعی، نیاز به توسعه کارآفرینی در این زمینه شیداً احساس میگردد - قاسمی و همکاران،. - 1388 لذا در حال حاضر پرورش دانشجویانی که توانایی فعالیت به صورت کارآفرینی و خوداشتغالی در بخش کشاورزی را داشته باشند جهت دستیابی به توسعه پایدار انسانی از ضروریات غیرقابلانکار میباشد. بر این اساس بسیاری از مراکز آموزش عالی در سطح جهان یکی از اهداف مهم خود را تربیت و پرورش دانشجویان کارآفرین قرار دادهاند. از طرفی دیگر، در بخش کشاورزی، عوامل بسیاری مانند تغییر شرایط آب و هوایی، نوسانات قیمت محصول، عدم وجود نیروی کار در مواقع مورد نیاز، نبود تجهیزات و نارسایی سیاستهای دولتی - خان، - 2013 بر تصمیمگیری، انتخاب، موفقیت یا سردرگمی و شکست افراد موثر میباشند و باعث کاهش توانایی افراد در پیشبینی صحیح آینده میگردند. لذا کشاورزی فعالیتی پرمخاطره میباشد - خان،. - 2013 از طرف دیگر با توجه به اینکه غالب دانشجویان بعد از فارغالتحصیلی سرمایهی کافی برای فعالیتهای خوداشتغالی و کارآفرینی ندارند. لذا جهت فعالیت در این زمینه نیاز به تأمین سرمایه به صورت وام و قرض دارند. بر این اساس این نوع تأمین سرمایه میزان ریسک را بسیار افزایش خواهد داد؛ بنابراین افرادی که میخواهند در زمینه کشاورزی به صورت کارآفرینی و خوداشتغالی فعالیت نمایند ریسک بالاتری را باید تقبل نمایند. ریسک پذیری بر اساس ادبیات کارآفرینی یکی از ویژگیهای مشترک کارآفرینان میباشد که در بین صاحبنظران درباره آن اجماع نظر وجود دارد - فیض بخش، . - 1382 کرومی - 2000 - نیز بیان میدارد که به باور اقتصاددانان ریسکپذیری یکی از ویژگیهای اصلی کارآفرینی است - هوشمندان مقدم فرد، - 1390 شماعی زاده - 1384 - نیز به نقل از شان و همکاران بیان میدارد که ریسکپذیری از مهمترین عوامل موثر بر داشتن انگیزه کارآفرینی به شمار میآید - علی پور،. - 1391 به عقیده تیمونز - 1994 - ریسکپذیری عنصر اصلی تصمیمگیری برای کارآفرینان است. البته باید گفت که ریسکپذیریدر کارآفرینی مفهوم خاص خود را دارد چرا که ممکن است افراد بسیاری اقدام به ریسک نمایند اما لزوماً همه آنها کارآفرین نمیباشند. یک کارآفرین به جهت انجام ریسک ضمن سنجش میزان خطر، پس از دقت و بررسی لازم اقدام به تصمیمگیری نموده و برای دست یافتن به نتیجه مورد نظر از هیچ تلاشی کوتاهی نمیکند - شاه حسینی، - 1386 همچنین کارآفرین، شخصی میانه رو میباشد که به صورت حسابشده، خطر میکند اما بیهوده ریسک نمیکند - احمد پور داریانی و عزیزی، - 1383 بر این اساس ریسکپذیری، به معنای پذیرش ریسکهای معتدل میباشد که میتوانند با تلاشهای شخصی مهار و مدیریت شوند - همان؛ مک کللند - - 1961 - بنابراین، ریسکهای متعادل، آنهایی هستند که مهارت و کوشش شخصی نقش اصلی را در آنها ایفا میکند - سالازار و همکاران، . - 1380 بر اساس نظریه نیاز به پیشرفت مک کللند - 1961 - نیز کارآفرینان نیاز بیشتری به پیشرفت احساس مینمایند و نیاز دارند برای هدایت به سمت پیشرفت ریسکهای متعادل را پذیرا باشند ریسک میتواند کلیه جنبههای اقتصادی، روانی و اجتماعی را شامل شود - هیسریچ،. - 2008 لذا، با توجه به اینکه فعالیت به صورت کارآفرینی همیشه با ریسک همراه میباشد؛ بنابراین چنین فردی جهت انتخاب گزیدارهای خود به هنگام تصمیمگیری با وضعیتی چالشبرانگیز و هیجانی روبرو بوده و بر این اساس مدیریت و کنترل هیجانها جهت موفقیت در حرفه و عملکرد و به طور کلی در تصمیمگیری بسیار پر اهمیت میباشد. بر این اساس میتوان گفت که فردی که بتواند در چنین مواقعی هیجانهای خود را مدیریت و کنترل کند در تصمیمگیریهای خود موفق خواهد شد. از این جهت است که در دهههای اخیر، توجه به هیجانها در فرایند تصمیمگیری بسیار مورد توجه قرار گرفته است توانایی هر فردی در نظارت بر احساسها و هیجانهای خود و سایرین برای هدایت اندیشه و عمل - سیف، - 1390 تفاوت مینماید لذا این توانایی را که هوش هیجانی نامیده میشود در افراد متفاوت میباشد. مطالعه طبری و قربانی - 1388 - نشان میدهد که هوش هیجانی با شیوه تصمیمگیری افراد رابطه دارد. همچنین هوش هیجانی تعیینکننده چگونگی مدیریت فرد بر رفتار و چگونگی حل مشکلات و تصمیمگیری میباشد - مسن آبادی، - 2014؛ بنابراین هوش هیجانی را میتوان پشتوانه فرد در برابر مشکلات اجتماعی، بحرانها، آشفتگی های ذهنی و اتفاقات ناگهانی دانست - مسن آبادی،. - 2014 همچنین از ویژگیهای هوش هیجانی میتوان به مدیریت هیجانهای دیگران، میل به نوآوری و ریسکپذیری اشاره نمود یکی از ابعاد اساسی هوش هیجانی خودآگاهی میباشد - الوین، - 2006 خودآگاهی به معنای درک نقاط قوت، ضعف، باورها و انگیزههای فرد میباشد و افرادی که خودآگاهی قوی دارند واقعبین بوده و خود را سرزنش نمینمایند و به خود اعتماد بیش از حد ندارند - همان - . از آنجا که کارآفرینان بیهوده ریسک نمینمایند لذا از اینبُعد، هوش هیجانی ممکن است عاملی موثر در ریسکپذیری افراد محسوب گردد.
هوش هیجانی، فرد را از نظر هیجانی ارزیابی میکند، به این معنی که فرد به چه میزانی از هیجانها و احساسهای خود آگاهی دارد و چگونه آنها را کنترل و اداره میکند. به اعتقاد گلمن 80 - 1995 - درصد موفقیتهای افراد در سرکار به هوش هیجانی وابسته است و تنها 20 درصد آن به بهرهی هوشی بستگی دارد. بر این اساس به نظر میرسد، در موقعیتهای شغلی پر مخاطره اهمیت هوش هیجانی بسیار زیاد میباشد. چرا که راهبردهای تنظیم هیجانها بر ریسکپذیری افراد موثر باشد - پانو،. - 2013 مطالعه جوشی - 2013 - نشان میدهد که هوش هیجانی و میزان ریسکپذیری در نوجوانان رابطهی معنیداری باهم دارند.در حقیقت هوش هیجانی مشتمل بر شناخت احساسات خویش، دیگران و استفاده از آن برای اتخاذ تصمیمات مناسب در زندگی است. هوش هیجانی دربردارنده مؤلفههای ارزیابی خود ادراکی، ارزیابی احساسات دیگران، استفاده از احساسات و تنظیم احساسات است ارزیابی خود ادراکی یعنی اینکه فرد درک مناسبی از احساسات شخصی خود دارد؛ ارزیابی احساسات دیگران یعنی اینکه فرد احساسات و ادراکات دیگران در محیط اطراف خود را به خوبی میشناسد؛ استفاده از احساسات یعنی اینکه فرد در شرایط مختلف حاضر بهکارگیری عواطف و احساسات در محیط کاری خود است و تنظیم احساسات دربردارنده کنترل احساسات در شرایط زمانی مختلف برای توسعه روابط با افراد است - وانگ و لاو،. - 2002
نتایج مطالعه شریفزاده - 1384 - نشان داد که حدود نیمی از دانشجویان کشاورزی ریسکپذیری نامطلوبی دارند - علی پور،. - 1391 مطالعه مردان شاهی - 1392 - نیز بیان میدارد که ریسکپذیری دانشجویان کشاورزی بسیار پایین است. مطالعات زالی - 1384 - ، بدری - 1384 - و غفاری - 1387 - نیز موید این مطلب است.
نتایج تحقیقات همچنین بیانگر آن است که ویژگیهای فردی افراد بر ریسکپذیری آنان مؤثر است که به چند مطالعه اشاره میگردد. لی - 2015 - بر این عقیده است که تفاوت در ریسکپذیری افراد بر اساس جنسیت ثابتشده میباشد. مطالعه مسن آبادی - 2014 - نشان میدهد که میزان ریسکپذیری بر اساس جنس تفاوت دارد. مطالعات - ساندن و سورت،1998؛ امبری و فاکس، - 1997 نیز نشان میدهد که میزان ریسکپذیری مردان بیشتر از زنان میباشد.
با عنایت به اینکه میزان ریسکپذیری افراد بر تصمیمگیری و انتخاب آنان - فعالیت به صورت کارآفرینی یا صورتی دیگر - موثر میباشد - فورلانی و مولینز، . - 2000 بر این اساس ایجاد و توسعه رفتار کارآفرینی در دانشجویان کشاورزی و منابع طبیعی جهت فعالیت در عرصه کشاورزی و منابع طبیعی منوط به پرورش افرادی با ریسکپذیری متعادل میباشد. بر این اساس شناخت میزان ریسکپذیری دانشجویان اهمیت بسیاری دارد. البته تحقیق در زمینهی ریسکپذیری از ابعاد دیگری نیز دارای اهمیت است اولا،ً اینکه آموزش بر میزان ریسکپذیری افراد موثر میباشد و لذا با آموزش موثر میتوان میزان ریسکپذیری افراد را افزایش داد. ثانیاً شناخت میزان ریسکپذیری افراد با توجه به نقشی که در فرایند تصمیمگیری دارد عاملی موثر برای بهبود کیفیت تصمیمگیری افراد در محیطهای پر مخاطره میباشد - همان - لذا این مطالعه بر آن است ضمن شناسایی میزان ریسکپذیری دانشجویان کشاورزی و منابع طبیعی، تأثیر هوش هیجانی - به عنوان یک عنصر مهم در شکلگیری رفتار - را بر میزان ریسک پذیری آنان بسنجد. در راستای این هدف اساسی، اهداف اختصاصی پژوهش حاضر بدین قرار میباشد:
- شناخت ویژگیهای فردی دانشجویان مورد مطالعه
- شناخت میزان ریسکپذیری دانشجویان مورد مطالعه
- شناخت میزان هوش هیجانی دانشجویان مورد مطالعه
