بخشی از مقاله
چکیده
سند چشمانداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404 هجری شمسی، ایران را کشوری توسعهیافته، با جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه، با هویت اسلامی و انقلابی، الهامبخش در جهان اسلام و با تعامل سازنده و مؤثر در روابط بینالملل توصیف میکند. با ارتقای بهرهوری میتوان به رشد اقتصادی کشور افزود و جایگاه بینالمللی ایران را ارتقا بخشید و به اهداف تعیینشده در سند چشمانداز دست یافت. در این راستا، یکی از منابع ارتقای بهرهوری، رشد بهرهوری نیروی کار، و ارتقای سطح بهداشت و سلامت نیروی کار بدین منظور میباشد. سلامت علاوه بر اینکه به عنوان یک حق در قانون اساسی مطرح شده است، به عنوان شکلی از سرمایه گذاری، ابزاری برای حفظ توانایی و بهرهوری نیروی کار تلقی می شود. سلامت به صورت مستقیم با افزایش ذخیره افراد و به صورت غیرمستقیم با افزایش انگیزه ادامه تحصیل و یادگیری مهارتهای بهتر، افزایش بهرهوری و رشد اقتصادی را به همراه خواهد داشت. بنابراین انتظار بر آن است که با افزایش مخارج بهداشت و درمان خانوارها، شاهد بهبود وضعیت بهداشت و سلامت نیروی کار و در نتیجه، افزایش بهرهوری نیروی کار باشیم. سطح تحلیل در پژوهش حاضر، استانهای ایران و دوره زمانی آن، فاصله زمانی 1385-1390 میباشد. با استفاده از روش اقتصادسنجی دادههای تابلویی، نتایج پژوهش حاضر نشان میدهد که بین مخارج بهداشت و درمان خانوارها و بهرهوری نیروی کار، رابطه مثبت و معنیداری وجود دارد. از نظر سیاستگذاری، یافتههای پژوهش حاضر مبین لزوم توجه به بازشناسی مخارج بهداشت و درمان خانوارها، به منظور بهبود سطح بهداشت و سلامت نیروی کار و به دنبال آن، ارتقای بهرهوری نیروی کار است.
-1 مقدمه
وضعیت سلامت هر فرد به طور مستقیم و غیرمستقیم به مجموعهای از متغیرهایی که به سلامت مربوط می شود، وابسته است. این عوامل شامل عوامل رفتاری، محیطی و اقتصادی میباشند که از بین آنها میتوان به مخارج بهداشت و درمان اشاره کرد. مهمترین دستاورد ناشی از بهبود سلامت، کاهش روزهای غیبت از کار به واسطه بیماری، امکان تصاحب فرصتهای بهتر کاری با درآمدهای بالاتر و افزایش بهرهوریٌ است. نکته مهم این است که در نگرش جدید، صرف سلامت نیروی کار در ارتقای بهرهوری کافی نمیباشد؛ بلکه سلامت اعضای خانواده و مجموعه ارتباطی با نیروی کار و حتی سلامت محیط کار، شامل پیامدهای خارجیٍ قطعی است که به طور مشخص آثار مثبت و منفی معنی داری بر بهرهوری آن خواهد داشت از طرف دیگر، توسعه اقتصادیَ، بدون استفاده از نیروی کار امکانپذیر نیست. افزایش بهرهوری نیروی کارُ، یکی از نشانههای استفاده بهینه از نیروی کار و توسعه اقتصادی است. بر اساس ادبیات اقتصادی و دیدگاههای موجود، عوامل متعددی بر بهرهوری نیروی کار اثرگذار میباشند. از جمله این عوامل میتوان مهارتِ، آموزش و تحصیلات ّ، بهداشت و سلامتْ، دستمزدَ و عوامل محیطیُ را نام برد. در این راستا، هدف پژوهش حاضر، بررسی اثر مخارج بهداشت و درمان خانوارها به عنوان نمودی از سطح بهداشت و سلامت بر بهرهوری نیروی کار میباشد. همانگونه که گفته شد، یکی از عوامل مهم و مؤثر بر بهرهوری نیروی کار، بهداشت و سلامت نیروی کار است. بنابراین، انتظار بر آن است که با افزایش مخارج بهداشت و درمان خانوارها، سطح بهرهوری نیروی کار نیز، هرچند با تأخیر، افزایش یابد. در این راستا، پژوهش حاضر از هفت بخش تشکیل شده است. پس از مقدمه، بخش دوم به ارائه اهمیت و نقش بهداشت و سلامت پرداخته است. بهرهوری نیروی کار، اهمیت و عوامل مؤثر بر آن، بخش سوم پژوهش حاضر را تشکیل داده است. در بخش چهارم به بررسی اثر بهداشت و سلامت بر بهرهوری نیروی کار پرداخته شده است. در بخش پنجم پژوهش، دادههای مورد استفاده در پژوهش توصیف گردیده است. بخش ششم، روش تحقیق و نتایج پژوهش میباشد و بخش پایانی پژوهش حاضر نیز، شامل جمعبندی و نتیجهگیری است.
-2 بهداشت و سلامت
یکی از مهمترین اهداف نظام جمهوری اسلامی ایران، حفظ، تأمین و ارتقای سطح سلامت همه افراد جامعه است؛ به گونهای که این موضوع در اصول متعددی از قانون اساسی گنجانده شده است - نظرپور و همکاران، . - 1390 اهمیت بهداشت، به عنوان یک حق اساسی برای زندگی بر کسی پوشیده نیست. بهداشت، در واقع، نوعی توانمندی است که به زندگی انسان ارزش میبخشد. مقدار هزینهای که در هر کشور صرف امور بهداشتی میگردد، میتواند سطح بهداشت را تعیین کند. اگر هزینههای بهداشت و درمان به میزان کافی باشد و کارآییٌ استفاده از این منابع در سطح بالایی باشد، میتوان انتظار داشت که شاخصهای مربوط به سطح بهداشت و سلامتی ارتقا یابند سلامت علاوه بر اینکه به عنوان یک حق در قانون اساسی مطرح شده است، همچنین به عنوان سرمایهگذاری، ابزاری برای حفظ توانایی و بهرهوری نیروی کار تلقی میشود و به عنوان یکی از اجزای سرمایه انسانیٍ، آثار اقتصادی زیادی به همراه خواهد داشت. در واقع سرمایه انسانی شامل کیفیت نیروی کار و دانش نهادینهشدن در انسان است که باعث افزایش تولید و رشد اقتصادیَ کشورها میشود - صالحی، . - 1381 مبنای نظری این موضوع را میتوان در افزایش ذخیره دانش و سلامت افراد دانست. توسعه سرمایه انسانی، افزایش بهرهوری و رشد اقتصادی را به دنبال دارد. در واقع، ابعاد اصلی تشکیل سرمایه انسانی شامل آموزش - تحصیلات - ، مهارت - تخصص - ، بهداشت - سلامت - و تجربه میباشد که هر یک، با ارتقای کیفیت نیروی کار، سبب انباشت سرمایه انسانی و متعاقب آن، افزایش رشد اقتصادی میشوند سلامت از راههای مختلفی میتواند سطح تولید یک کشور را تحت تأثیر قرار دهد. اولین راهی که در بیشتر مطالعهها نیز به اثر آن اشاره شده است، کارآیی بهتر کارگران سالم در مقایسه با دیگران است. کارگران سالم بیشتر و بهتر از دیگران کار میکنند و ذهن خلاق و آمادهتری دارند. در کنار این اثر مستقیم، سلامتی، اثرهای غیرمستقیمی نیز بر روی تولید دارد. برای نمونه، بهبود سلامت در نیروی انسانی، انگیزه ادامه تحصیل و یادگیری مهارتهای بهتر را به دنبال خواهد داشت؛ زیرا بهبود شرایط بهداشتی، از یک سو، جذابیت سرمایه گذاری در آموزش و فرصتهای آموزشی را افزایش خواهد داد و از سوی دیگر، با افزایش توانایی یادگیری، افراد را برای ادامه تحصیل و یادگیری مهارتهای بیشتر، آمادهتر خواهد کرد. همچنین افزایش سطح سلامت و شاخصهای بهداشتی در جامعه با کاهش مرگ و میر و افزایش امید به زندگیُ، افراد را به پسانداز بیشتر تشویق خواهد کرد. به دنبال افزایش پسانداز در جامعه، سرمایه فیزیکیِ افزایش یافته و این موضوع نیز به صورت غیرمستقیم بر بهرهوری نیروی کار و رشد اقتصادی مؤثر خواهد بود. افزایش امید به زندگی، بازگشت سرمایه نیروی انسانی و در نهایت، سرمایهگذاری کل اقتصاد را زیاد میکند؛ زیرا سالهای بهرهبرداری از این منبع بیشتر شده و تعداد سالهایی را که سرمایهگذاری بازده مثبت دارد، افزایش میدهد. با افزایش امید به زندگی، پسانداز و سرمایهگذاری بخش خصوصی و همچنین سرمایهگذاری مستقیم خارجیّ تشویق شده و گام بلندی در بهبود شرایط اقتصادی کشور برداشته میشود. از سوی دیگر، هزینههای اندک بهداشتی، نرخ مرگ و میر را افزایش داده
