بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی اثر تلقیح با کود زیستی نیتروکسین و محلولپاشی کود کامل میکرو بر عملکرد و اجزاي عملکرد سه رقم نخود دیم، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی در سه تکرار، در مرکز تحقیقات کشاورزي و منابع طبیعی واقع در شهرستان خرم آباد اجراء گردید. عاملهاي مورد آزمایش شامل تلقیح با کود زیستی نیتروکسین و محلولپاشی کود کامل میکرو در چهار سطح شامل = F1 - عدم مصرف کود - شاهد - ، =F2 تلقیح بذر با کود زیستی نیتروکسین، =F3 محلولپاشی کود کامل میکرو و = F4 تلقیح بذر با نیتروکسین + محلولپاشی کود کامل میکرو - و عامل رقم شامل سه رقم - آزاد، آرمان و گریت - بودند. نتایج نشان داد که در کلیه صفات مورد بررسی تیمار کودي تلقیح با کود زیستی نیتروکسین به همراه محلولپاشی کود کامل میکرو بالاترین عملکرد را تولید کرد . در بین ارقام مورد بررسی بیشترین تعداد غلاف تک بذري، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته و شاخص برداشت در رقم گریت و بیشترین وزن صد دانه در رقم آرمان دیده شد. در نهایت بیشترین عملکرد دانه در اثر متقابل تیمار کودي تلقیح با کود زیستی نیتروکسین به همراه محلولپاشی کود کامل میکرو و در رقم گریت مشاهده شد. نتایج این تحقیق نقش مثبت کاربرد کودهاي زیستی و محلولپاشی کود کامل میکرو را در افزایش عملکرد و اجزاي عملکرد ارقام نخود دیم را نشان داد.
کلمات کلیدي: نخود، رقم، نیتروکسین، محلولپاشی، عملکرد و اجزاي عملکرد
مقدمه
نخود - Cicer arietinum L - یکی از مهمترین منابع پروتئینی گیاهی و یکی از بقولاتی است که سهم عمده اي در جیره غذایی انسان دارد - زایدي و همکاران، . - 2003 نخود بزرگترین لگوم غذایی در جنوب آسیا و پس از نخودفرنگی و لوبیا، سومی لگوم مهم جهان محسوب میگردد - ایکریست، . - 2010 نخود به عنوان یک محصول کم هزینه در سیستمهاي زراعی مناطق گرمسیري نیمه خشک کشت میگردد این گیاه بهخاطر قابلیت سازگاري با طیف وسیعی از شرایط محیطی و خاك از قبیل اراضی حاشی هاي براي کشت دیگر محصولات مثل گندم حائز اهمیت .
در چند دهه اخیر مصرف بیرویه کودهاي شیمیایی جهت افزایش عملکرد محصولات کشاورزي، مشکلات بسیاري را از جنبههاي اقتصادي و زیست محیطی بهوجود آورده است، یکی از راههاي رفع این مشکل، اعمال راهکارهایی مبتنی بر استفاده از اصول دراز مدت کشاورزي اکولوژیک در بوم نظامهاي زراعی میباشد - آینهبند، . - 2014 یکی از ارکان اصلی در کشاورزي پایدار استفاده از کودهاي زیستی در اکوسیستم هاي زراعی با هدف حذف یا کاهش قابل ملاحظه در مصرف نهادههاي شیمیایی است - شارما، . - 2002
کودهاي زیستی شامل مواد نگهدارندهاي با جمعیت متراکم یک یا چند نوع ارگانیسم مفید خاکزي و یا به صورت فرآورده متابولیکی این موجودات میباشند که به منظور تأمین عناصر غذایی مورد نیاز گیاه در یک اکوسیستم زراعی به کار میروند - صالحراستین، . - 2001 از آنجایی که عمده کشاورزي پایدار بر افزایش کیفیت و پایداري عملکرد محصولات کشاورزي میباشد و نیز مطالعات انجام شده بر روي گیاه نخود در اکوسیستمهاي طبیعی و زراعی گویاي آن است که استفاده از نظام کشاورزي پایدار بهترین شرایط را براي تولید این گیاه فراهم میآورد و حداکثر عملکرد کمی و کیفی در چنین شرایطی حاصل میگردد - محمدي و همکاران، . - 2010 کود زیستی نیتروکسین با داشتن باکتريهاي ازتوباکتر و آزوسپریلیوم علاوه بر افزایش فراهمی زیستی عناصر معدنی خاك از طریق تثبیت زیستی نیتروژن، محلول کردن فسفر و پتاسیم و مهار عوامل بیماريزا و با تولید مواد و هورمونهاي تنظیم کننده رشد گیاه، عملکرد گیاهان زراعی را تحت تأثیر قرار میدهند - فیضیاصل و همکاران، . - 2009 کود بیولوژیک نیتروکسین حاوي مجموعهاي از موثرترین باکتريهاي تثبیتکننده نیتروژن میباشد باکتريهاي موجود در نیتروکسین علاوه بر تثبیت ازت هوا، با سنتز و ترشح مواد محرك رشد گیاه نظیر هورمون اکسین، موجب رشد و توسعه ریشه و قسمت هوایی گیاهان می-شوند - تیلاك و همکاران، . - 2005
مواد و روش ها
این پژوهش طی سال زراعی 1394-1395 در مرکز تحقیقات کشاورزي و منابع طبیعی واقع در شهرستان خرمآباد با طول جغرافیایی 48 درجه و 26 دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی 33 درجه و 28 دقیقه شمالی و ارتفاع 1335 متر از سطح دریا اجرا گردید. این آزمایش بصورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوكهاي کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. عوامل مورد مطالعه شامل:
الف- مصرف کود زیستی نیتروکسین و محلولپاشی کود کامل میکرو - F - در چهار سطح: =F1 عدم مصرف کود - شاهد -
قبل از کاشت عملیات تهیه زمین شامل شخم، دیسک و تسطیح به وسیله لولر در حد مطلوب انجام شد. هر پلات آزمایشی شامل 6 خط کاشت بهطول 6 متر با فاصله بین ردیفهاي کاشت 30 سانتیمتر میباشد فاصله بین کرتها یک متر و فاصله بین بلوك ها 2 متر و فاصله بین ردیفهاي کاشت نیم متر و فاصله بین بوته ها بر روي ردیف 10 سانتیمتر بود. میزان تراکم و الگوي کاشت بر اساس میزان توصیه شده یعنی فاصله بین بوتهها روي ردیف 10 سانتیمتر اعمال شد.
قبل از کاشت بذور نخود با استفاده از قارچکش ضدعفونیشدند و سپس بذور با کود زیستی نیتروکسین تلقیح داده شد. براي تلقیح بذور نخود را درون یک کیسه پلاستیکی تمیز ریخته و پس از آن مقدار 200 گرم شکر را در چهار لیوان آب حل کرده و به بذرها اضافه نموده و به مدت 5 دقیقه بذور را بهم زده تا کلیه بذور چسبناك شدند سپس کود نیتروکسین را به بذور اضافه کرده و دوباره کیسه را تکان داده سپس بذور را روي یک پلاستیک تمیز و زیر سایه پهن کرده تا رطوبت بذرها خشک شد و پس از آن بذور با قارچکش بنومیل ضدعفونی و سپس کشت شدند. محلولپاشی کود کامل میکرو طی سه مرحله از شروع ساقهدهی تا پر شدن دانه انجام شد. در طول دوره رشد ارقام مختلف مراقبتهاي لازم از جمله مبارزه با علفهاي هرز،آبیاري و مبارزه با آفات انجام شد. در این آزمایش تجزیه و تحلیل آماري اطلاعات جمعآوري شده با استفاده از نرم افزارهاي SAS و MSTATC انجام شد. براي مقایسه میانگینها از آزمون چند دامنهاي دانکن - DMRT - در سطح احتمال پنج درصد استفاده شد. براي رسم نمودارها از نرمافزار Excel استفاده گردید.
نتایج و بحث
تعداد غلاف در بوته
نتایج جدول تجزیه واریانس نشان داد عامل کاربرد کود نیتروکسین و محلولپاشی کود کامل میکرو - F - در سطح احتمال یک درصد بر تعداد غلاف در بوته نخود تاثیر معنیداري داشت - جدول . - 1-4 مقایسه میانگین اثر تیمارهاي کودي - - F بر تعداد غلاف در بوته نخود نشان داد تلقیح با کود نیتروکسین با محلولپاشی کود کامل میکرو نسبت به سایر تیمارها تعداد غلاف بیشتري در بوته نخود تولید کرد بیشترین تعداد غلاف در بوته در تیمار تلقیح با کود زیستی نیتروکسین و محلول-پاشی کود کامل میکرو - F4 - با میانگین 25/9 و کمترین تعداد غلاف در بوته نیز در تیمار شاهد - F1 - با میانگین 20/5 دیده شد همچنین تیمار تلقیح با کود زیستی نیتروکسین - F2 - با میانگین 23/8 با تیمار محلولپاشی کود کامل میکرو - - F3 با میانگین 23/2 در یک گروه آماري قرار گرفتند ولی هر دو این تیمارها نیز نسبت به تیمار شاهد موجب افزایش تعداد غلاف در بوته نخود شدند.
