بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حا ضر مطالعه ی تأثیر یک دوره مکمل گیری گلوتامین بر تغییرات کورتیزول بزاقی در دختران فوت سالی ست لیگ کشوری بود. این تحقیق از نوع تحقیقات نیمه تجربی است. آزمودنی های تحقیق شامل 16 دختر فوتسالیست حاضر در لیگ د سته اول ک شور با میانگین سنی 24/07 3/8 سال، وزن 56/6 8/3 کیلوگرم و قد 163/8 5/4 سانتی متر بطور داوطلبانه بودند که به طور تصادفی به دوگروه فعال گلوتامین 8 - نفر - و دارونما 8 - نفر - تقسیم شدند.
آزمودنی به اردوی ورز شی هفت روزه واقع در شهر ستان زنجان اعزام شدند. در مدت 7 روز، گروه گلوتامین به ازای هر کیلوگرم وزن بدن مقدار 0/1 گرم مکمل گلوتامین به همراه آب و گروه دارونما نیز به میزان 0/1 گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن مالتودکسترین به همراه آب مصرف کردند. قبل از اعزام به اردو و شروع مکمل گیری و پس از اتمام دوره ی مکمل گیری، نمونه های بزاق غیرتحریکی آزمودنی ها برای اندازه گیری غلظت کورتیزول بزاقی جمع آوری شد. تجزیه و تحلیل داده ها با ا ستفاده از آزمون های آماری -t م ستقل و -t همب سته در سطح %5 انجام شد. مکمل گیری گلوتامین بر غلظت کورتیزول بزاقی بین دو گروه تأثیر معنادار داشت . - p<0/05 - نتایج این تحقیق نشان داد که مصرف مکمل گلوتامین با کاهش کورتیزول تأثیرات مفیدی بر سیستم ایمنی ورزشکاران دارد.
.1 مقدمه
یکی از مهمترین اهداف ورزشکاران و مربیان آنها، رسیدن به بالاترین و مطلوب¬ترین عملکرد ورزشی است. برای دستیابی به این هدف عمده، عوامل مختلف شناخته شده و شناخته نشده¬ای مشارکت دارند. از جمله عوامل تأثیرگذار بر اجرای ورزشی، عملکرد دستگاه ایمنی بدن ورزشکار است؛ به دنبال تضعیف عملکرد ایمنی و بروز بیماری و عفونت، عملکرد دستگاه¬های مختلف بدن دچار اختلال شده و عملکرد ورزشی نیز کاهش می¬یابد، به طوری که عفونت¬های ویروسی شدید می¬تواند با گسترش خستگی مزمن در ارتباط باشد
فعالیت ورزشی شدید و نوبت های تمرینی بلند مدت، موجب کاهش عملکرد ایمنی و افزایش امکان ابتلا ورزشکاران به بیماری های عفونی شده و افرادی که فعالیت های ورزشی طولانی مدت همچون فوتبال انجام می دهند. به سبب تغییر در ساختار و در مقدار ترشح بزاق، میزان دریافت مایعات و افت عملکرد ایمنی در معرض خطر ابتلا به عفونت های مجاری تنفسی فوقانی قرار دارند - فالمن و انگلس، . - 2005 دستگاه ایمنی در برخی بیماری ها به شدت درگیر می شود؛ از این رو مطالعه پاسخ های ایمنی به فعالیت ورزشی برای شناخت آثار فعالیت ورزشی و نیز جلوگیری از برخی بیماریها مهم است
شاخص¬های فرعی زیادی وجود دارد که تغییرات آنها می¬تواند بر عملکرد سیستم ایمنی مخاطی ورزشکاران به خصوص فوتبالیست ها تأثیر بگذارد، از آن جمله می¬توان به کورتیزول بزاقی1، ایمنوگلوبولین A بزاقی2، اسمولالیته بزاقی3 و نسبت IgA به اسمولالیته بزاقی اشاره نمود
یکی از عوامل محرک دستگاه ایمنی استرس است و فعالیت بدنی می تواند به عنوان عاملی فشار آفرین به تغییراتی در این دستگاه منجر شود. از سوی دیگر، هورمون کورتیزول در شرایط استرس زا - تأثیرات محیطی، فشار هیجانی، فعالیت ورزشی، آسیب، عفونت و ... - افزایش می یابد
هنگامی که مقادیر کورتیزول افزایش می یابد، دستگاه ایمنی که شامل پاسخ غشای مخاطی سرتاسر بدن است، سرکوب می شود.، کورتیزول زیاد غشای بدن را که شامل IgA ترشحی است، کاهش و سرکوب می کند - پائولین و هاردینگ، . - 2002
اسید آمینه گلوتامین مهمترین سوخت برخی سلول¬های دستگاه ایمنی است. کاهش در دسترس بودن گلوتامین در سلول¬های ایمنی ممکن است عامل کلیدی در تغییرات دستگاه ایمنی ورزشکاران باشد
پژوهش های بسیاری نشان داده اند که مقادیر گلوتامین به دنبال تمرینات با شدت متوسط - کرزیوفسکی و همکاران، - 2001 و پس از ورزش¬های توانی - مرو و همکاران، - 1997 کاهش می¬یابد و از آنجا که این موضوع عامل مهمی در تخریب پاسخ سلول¬های ایمنی در مواجهه با عفونت¬هاست، به نظر می¬رسد گلوتامین مکمل بسیار مناسبی برای جلوگیری از تأثیر فعالیت ورزشی بر دستگاه ایمنی باشد.
بررسی پیشینه تحقیق نشان می دهد در برخی تحقیقات برای اندازه گیری سطوح ایمنی از نمونه های خونی استفاده کرده اند - لای و همکاران، . - 2004 با توجه به اینکه گرفتن نمونه خون - وارد کردن سوزن به سیاهرگ - با احساس منفی همراه است و این احساس منفی کورتیزول را افزایش می دهد
استفاده از نمونه های بزاق این آثار منفی را خنثی می کند. از سوی دیگر، بزاق سطح کورتیزول غیرپیوندی را دقیق تر از کورتیزول سرمی انعکاس می دهد. بر این اساس در سال های اخیر توجه محققان به نمونه گیری بزاق معطوف شده است
بین پاسخ های ایمنی و هورمونی ارتباط وجود دارد و یکی از عوامل موثر بر IgA بزاقی و دیگر شاخص های ایمونولوژیکی هورمون کورتیزول می باشد - همراهیان و همکاران، . - 2004 اثر کورتیزول در دراز مدت بر سیستم ایمنی مهار پاسخ طبیعی سیستم ایمنی است، موجب تخریب تدریجی بافت لنفوئید و به دنبال آن کاهش تولید آنتی بادی و فعالیت سلول های لنفوئیدی می شود - جکس و همکاران، . - 2002 برای درک بهتر عوامل استرس ناشی از مسابقه در یک ورزش خاص بر سیستم فیزیولوژیکی بدن، پایش تغییرات میزان کورتیزول بزاقی به یک رویداد رقابتی واقعی می تواند مفید باشد. در ورزش های رزمی، عوامل استرس به دلیل ماهیت شان یعنی مواجهه با برخوردهای بدنی شدید طی مسابقه به طور قابل ملاحظه ای بیشتر از سایر ورزش ها است
علیجانی و حسینی - 1387 - تأثیر مکمل گلوتامین برسیستم ایمنی دانشجویان دختر ورزشکار دانشگاه شهید چمران اهواز را بررسی نمودند نتایج این تحقیق نشان داد که مصرف گلوتامین هنگام اجرای تمرینات شدید تاثیرات مفیدی بر سیستم ایمنی ورزشکاران دارد. مهدی وند - 1390 - در مطالعه ای به مقایسه پاسخ های ایمنی مخاطی فوتبالیست های مرد در یک نیمه با زمان کامل یک مسابقه فوتبال بررسی نمود. نتایج آنها نشان داد که در مقدار کورتیزول بزاقی بین دو نیمه و زمان کامل مسابقه تفاوت معنی داری وجود داشت. با توجه به یافته های این تحقیق می توان ادعا کرد که عامل زمان می تواند تأثیرات نامطلوبی بر عملکرد ایمنی مخاطی داشته باشد و فوتبالیست ها بایستی نسبت به ریکاوری بین دو نیمه و بعد از مسابقه فوتبال توجه کافی داشته باشند.
طالبی و همکاران - 2013 - تأثیر تمرین شدید بر غلظت کورتیزول بزاقی در شناگران را در دو نوبت صبح و عصر بررسی نمودند. آنها گزارش کردند بیشترین کاهش کورتیزول در تمرین عصر مشاهده شد. میزان کورتیزول شناگران، پس از تمرین نسبت به قبل از آن کاهش معنی داری داشت. همچنین مقدار آنها در نوبت عصر نسبت به نوبت صبح کاهش معنی داری داشت. در نتیجه تمرین شدید در صبح و عصر سبب کاهش میزان کورتیزول بزاقی می شود که می تواند در بروز عفونت های مجاری تنفسی مؤثر باشد.
کرمی و همکاران - 1392 - در پژوهشی تأثیر مصرف مکمل گلوتامین بر تغییرات کورتیزول پس از فعالیت ورزشی را بررسی کردند. نتایج آنها نشان داد مقدار کورتیزول در هیچ یک از گروه ها تغییر معنی داری از خود نشان نداد. بنابراین به ورزشکارانی که قصد شرکت در مسابقات و یا فعالیت های شدید را دارند، مصرف مکمل گلوتامین توصیه می شود.
در فوتسال از دو سیستم غیرهوازی و هوازی استفاده می شود که بازیکنان حین اجرای فعالیت هایی مانند دویدن، حرکت به جلو و عقب، ضربه زدن با پا، ضربه زدن با سر از آن بهره می گیرند. با توجه به اینکه شدت و مدت در این ورزش در سطح بالاست و تمرینات و مسابقات آن در فضای بسته انجام می شود، احتمال اینکه سلامتی ورزشکاران در معرض تهدید عوامل بیماری زا قرار گیرد زیاد است. همچنین پژوهشی که ارتباط فوتسال و سیستم ایمنی را مطالعه کند، وجود ندارد و شامل پژوهش های فوتبال است که تأثیر این ورزش را بر سایر عوامل سیستم ایمنی یا ایمنوگلوبولین ها در طول یک فصل مسابقه مطالعه کرده اند؛
یعنی در واقع سازگاری بعضی از عوامل سیستم ایمنی را به ورزش بررسی کرده اند؛ بنابراین با توجه به اهمیت سیستم ایمنی و به خصوص ایمنوگلوبولین های بزاقی در مقابله با بیماری ها و به دلیل اینکه پژوهش های انجام شده هر یک ورزش خاصی را انتخاب نموده اند که سیستم انرژی و ویژگی تمرینی منحصر به خود را دارند و نیز بنا بر تناقضات موجود در یافته ها، محقق فوتسال را با در نظر گرفتن ویژگی تمرینی خاص خود و پژوهش های اندک خارجی و نبود پژوهش های داخلی برای پژوهش انتخاب کرده است.
با وجود این، مطالعات بر روی کورتیزول - هورمون سرکوب کننده ایمنی - در پا سخ به فعالیت ورز شی، دارای ابهام به نظر می¬ر سند. بنابراین، این مطالعه به دنبال پاسخ به این سؤال است که، چگونه مکمل گیری گلوتامین بر تغییرات کورتیزول بزاقی دختران فوتسالیست اثر دارد؟
.2 روش بررسی
این پژوهش از نوع کاربردی و به روش نیمه تجربی با طرح پیش آزمون و پس آزمون انجام شد. نمونه آماری این تحقیق 16 نفر از اعضای تیم فوتسال بانوان تسمه پل تهران در لیگ دسته اول کشور تشکیل دادند. همه ی آزمودنی ها حداقل به مدت 5 سال سابقه فعالیت مداوم و 3 جلسه تمرین در هفته را داشته¬اند و در دو گروه گلوتامین 8 - نفر - و دارونما 8 - نفر - قرار گرفتند که به صورت داوطلبانه و با اعلام رضایت آگاهانه و کتبی در این طرح شرکت کردند.
-1-2 پروتکل تحقیق
دو روز قبل از اعزام تیم به اردو و شروع مکمل¬گیری از آزمودنی¬ها خواسته شد تا در سالن حجاب تهران حضور یابند. در این جلسه آزمودنی¬ها با اهداف تحقیق و نحوه¬ ی مکمل¬گیری و نحوه¬ی نمونه¬گیری آشنا شدند. از آزمودنی¬ها خواسته شد تا فرم رضایت نامه¬ی آگاهانه تنظیم شده را پس از مطالعه امضاء نمایند. ابتدا قد و وزن آنها اندازه¬گیری شد و سن خود را گزارش کردند.
روز قبل از اعزام به اردو، راس ساعت 9 صبح بازیکنان در سالن حجاب حاضر شده نمونه-گیری بزاقی از آنها انجام شد. از آزمودنی¬ها خواسته شد که قبل از نمونه¬گیری دهان خود را با آب بشویند. به هر آزمودنی یک - urine bottle شکل - 1 داده شد و از وی خواسته شد که در مدت م شخص 3 - دقیقه - بزاق تر شح شده¬ی خود را در آن بریزد. با این روش بزاق به صورت غیر تحریکی جمع¬آوری شد. پس از جمع آوری همه ی نمونه ها، آنها را در یونولیت حاوی یخ خشک قرار داده و به سرعت به آزمایشگاه انتقال داده شدند.
