بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این تحقیق تعیین تأثیر8 هفته تمرینات ثبات مرکزی بر زاویه لوردوز،تعادل ایستا و کیفیت زندگی زنان باردار سه ماهه دوم بارداری بود.بدین منظور از زنان باردار مراجعه کننده به مراکز بهداشتی-درمانی شهرکرد بصورت هدفمند 20 زن باردار سه ماهه دوم دارای بارداری طبیعی و غیر ورزشکار و بدون هرگونه عوارض حاملگی انتخاب و به صورت تصادفی ساده و در دسترس به دو گروه 10 نفره تمرین و کنترل تقسیم شدند.ابتدا از دو گروه پیش آزمون بعمل آمد.زاویه لوردوز به کمک خط کش منعطف،تعادل ایستا به کمک آزمون رومبرگ و کیفیت زندگی به کمک پرسشنامه استاندارد کیفیت زندگی مرتبط با سلامت 36 سوالی - - SF-36 اندازه گیری شدند.
سپس گروه تمرین 8 هفته تمرینات ثبات مرکزی منتخب را زیر نظر مربی و پزشک متخصص زنان و زایمان انجام دادند.گروه کنترل کار خاصی انجام ندادند.در انتها برای هر دو گروه پس آزمون انجام شد.برای تجزیه و تحلیل داده های درون گروهی از آزمون تی همبسته و برای داده های بین گروهی از آزمون تی مستقل استفاده شد - . - P<0/05نتایج نشان داد که تمرینات ثبات مرکزی بر زاویه لوردوز،تعادل ایستا ی زنان باردار تأثیر معنی داری نداشته است ولی برکیفیت زندگی آنان تأثیر معنی داری داشته است.
-1 مقدمه
تولید مثل و بقای نسل وظیفه ی خطیری است که قسمت اعظم آن به عهده ی زنان گذارده شده است. بهمین دلیل علم مامایی و زایمان از دیرباز جزو علومی بوده که مورد توجه انسان ها قرار گرفته است. بارداری یک دوره طبیعی در زندگی مادران محسوب می شود.تقریباً تمام زنان باردار از ناراحتی های عضلانی و اسکلتی رنج می برند و حداقل %25 آنها به درجاتی از ناتوانی عملکردی دچار می باشند که باعث افزایش هزینه بهداشتی و بهره وری می شود
تغییرات آناتومیک بدن مادر در مدت حاملگی،سیستم عضلانی اسکلتی مادر را به چالش می طلبد و تغییرات هورمونی با تغییرات در نسوج همبند سبب تعدیل و تحمل این استرس مکانیکی می شود - . - 4 بدن زن باردار دستخوش تغییرات فیزیولوژی و آناتومی خاصی می شود که به تدریج در مراحل بارداری اتفاق می افتد.
یکی از علل افزایش و یا کاهش میزان انحنای مهره های کمری،جابجایی مرکز ثقل بیان شده است و به دلیل افزایش سریع وزن در طول ماههای 4تا 7 بارداری و در اثر سنگین شدن حفره شکمی،مرکز ثقل بدن جابجا می شود و به سمت جلو و احتمالا پایین تر حرکت می کند و با ضعف و کشیدگی عضلات شکمی،انحنای کمری افزایش می یابد.افزایش هورمون ریلاکسین که باعث سستی مفاصل بویژه مفصل ساکروایلیاک می شود نیز مزید بر علت است
ورزشهایی بنام ورزشهای ثبات دهنده توجه محققین را به خود جلب نموده اند.این ورزشها بیشتر بر توانایی ثبات ستون فقرات در موقعیت های مختلف کار می کنند.ورزشهای ثبات دهنده بیشتر بر عضلات کوچک،عمقی وخلفی ستون فقرات تأکید دارند و سعی دارند با بازآموزی و افزایش استقامت این عضلات، وضعیت صحیح بدنی را حفظ و ثبات دهند و با ایجاد ثبات در ستون فقرات در بهبود درد و عملکرد بیمار نقش داشته باشند - . - 21تا چند سال اخیر،اثربخشی تمرینات مرکزی بعنوان بخشی از برنامه ی تمرین آمادگی جسمانی ناشناخته بود،اما اخیراً تمرین قدرتی عضلات مرکزی بطور گسترده در حیطه ی آمادگی جسمانی ،سلامت و توانبخشی با ادعاهایی همچون بهبود عملکرد ورزشی و کاهش خطر آسیب مورد استفاده قرار می گیرد
یکی از اهداف تمرین در طول بارداری،باز گرداندن حالت بهینه ی بیومکانیک بدن است.ورزش روزانه برای پشت و کمر می تواند تونیسیته شکم را در هنگام ایستادن،خم شدن و حرکات تند به طرفین تقویت کند.همچنین تمرین حرکات ریتمیک لگن یک نقش مهم در تصحیح وضعیت بدنی دارد - . - 18شواهد نشان می دهد که بارداری علاوه بر ایجاد تغییرات قابل ملاحظه در وضعیت سلامت جسمی و روانی زنان،می تواند باعث کاهش عملکرد اجتماعی و سرزنده بودن آنها نیز شود.به این دلیل انتظار می رود که کیفیت زندگی در زنان باردار نسبت به زنان همسن و سال غیر باردار ،کمتر باشد.
نتایج پژوهشی نشان داد زنان حامله در مقایسه با جمعیت عمومی در ابعاد درد بدن،عملکرد فیزیکی،عملکرد اجتماعی ،احساس نشاط و محدودیت عملکرد فیزیکی ناشی از مشکلات سلامت فیزیکی،دارای عملکرد وابسته به سلامت پایین تر می باشد - . - 10لذا در جهت تحقق آرمان سلامت مادران که تضمین کننده سلامت جامعه می باشند دراین پژوهش سعی می شود تأثیر تمرینات ثبات مرکزی بر زاویه لوردوز ،تعادل ایستا و کیفیت زندگی زنان باردار بررسی شود.
-2مواد وروش ها
این پژوهش به روش نیمه تجربی همراه با پیش آزمون و پس آزمون بر روی زنان باردار مراجعه کننده به مراکز بهداشتی - درمانی شهرکرد انجام شد.تعداد 20 زن باردار سه ماهه دوم غیرورزشکار به صورت هدفمند انتخاب و داوطلبانه در این تحقیق شرکت کردند.آزمودنی ها به صورت تصادفی ساده در دو گروه 10 نفره تمرین و کنترل قرار گرفتند.حاملگی طبیعی،سن حاملگی در سه ماهه ی دوم بارداری ،عدم ورزش مستمر هفتگی در قبل از ورود مطالعه ، عدم عوارض حاملگی ومشکلات روانی از نظر متخصص زنان و زایمان و مشاورمرکز بهداشت از معیارهای ورود به مطالعه بودند.
هرگونه سابقه ی بیماری سیستمیک یا مصرف دارویی ناشی از آن،سابقه ی هرگونه تروما به ستون فقرات یا شکستگی یا جراحی بر روی ستون فقرات و نیز اندام تحتانی،سابقه ی هرگونه عوارض بارداری مثل زایمان زودرس و سقط،غیبت سه جلسه یا بیشتر در جلسات تمرین و نیز بیماران با درد لگنی از معیارهای خروج از مطالعه بودند.شایان ذکر است که تمامی نمونه ها فرم رضایت نامه شرکت در مطالعه را تکمیل و امضا نمودند.در ابتدا از آزمودنی های هر دو گروه پیش آزمون بعمل آمد،سپس آزمودنی های گروه تمرین به مدت 8 هفته در جلسات تمرینات ثبات مرکزی منتخب شرکت کردند.اما گروه کنترل در هیچ برنامه تمرینی خاصی شرکت ننمودند.بعد از برگزاری جلسات تمرین،همه آزمودنی ها در پس آزمون شرکت کردند و شاخص های مورد نظر اندازه گیری شد.
-1-2برنامه تمرینی گروه تمرین
آزمودنی های گروه تمرین به مدت 8 هفته،هر هفته 3 جلسه و هر جلسه 30 دقیقه تمرینات ثبات دهنده ی مرکزی منتخب را انجام دادند. پروتکل تمرینی طبق دستورالعمل وزارت بهداشت و درمان توسط پژوهشگر در جلسه اول و در محیط درمانگاه به صورت چهره به چهره آموزش داده شد.تمرینات ورزشی ارائه شده در این مطالعه شامل بخش گرم کردن به همراه راه رفتن به مدت 4/5دقیقه،انجام تمرینات مورد نظر محقق،به مدت 21 دقیقه،که در زیر شرح داده می شود.
ورزش اول - تیلت خلفی لگن - :در وضعیت چهار دست و پا قرار گرفته،دستها در امتداد شانه ها و زانوها به اندازه عرض شانه باز شود،وزن بدن به سمت باسن داده شود.عضلات شکم کمی منقبض شود.
ورزش دوم - حرکت کشش بالای کمر - :در وضعیت چهار دست و پا قرار گرفته و با فشردن باسن روی پاشنه ها و به حالت سجده با دستان کشیده به جلو همراه با تنفس عادی قرار می گیرد.
ورزش سوم - تمرین در وضعیت دراز کش - :به پشت دراز کشیده،پاها را از هم باز و کف پا را بر روی زمین قرار داده،دم گرفته و سپس باسن را از زمین کمی بلند کرده با بازدم عضلات باسن منقبض شود.با حمایت دست ها در زیر لگن،کشش در باسن شل و پشت آرام به روی زمین قرار گیرد.
ورزش چهارم - کشش در ناحیه کشاله ران - :در وضعیت چهار زانو قرار گرفته،کف پاها مقابل یکدیگر،ران ها به سمت بیرون و پشت کاملاً صاف:دست ها روی پنجه پاها قرار داده و همراه با تنفس عادی باسن به پاشنه نزدیک شود.سپس زانوها همراه با تنفس عادی به ارامی به سمت زمین برده شود.سپس انجام تمرینات آرام سازی به مدت 4/5 دقیقه با هدف آرام سازی و شلی شانه ها ،بازوها،دست ها،زانوها و پاها انجام شد.
-2-2اندازه گیری زاویه لوردوز
منظور از لودوز یا قوس کمری قوسی است که در خلف ستون مهره های کمری بین مهره های L1تاS2 ایجاد می گردد.این انحنا درست بالای استخوان خاجی قرار می گیرد و توسط جسم پنجم مهره ی کمری تشکیل می شود.
زاویه لوردوز
برای اندازه زاویه لوردوز به کمک خط کش منعطف پایایی بالایی - - ICC=0/97گزارش شده است.روایی خط کش منعطف در قیاس با روش رادیوگرافی - - r=0/87 می باشد - . - 17در این پژوهش برای اندازه گیری زاویه لوردوز از خط کش منعطف استفاده شد .روش کار به این شکلبود که زن باردار برای انجام آزمون،به حالت ایستاده و کاملاً راحت و طبیعی قرار می گرفت.از وی خواسته می شد که پاها را به اندازه ی عرض شانه باز کند و نگاهش رو به جلو باشد.سپس محقق پشت سر آزمودنی برای یافتن نقاط مرجع قرار می گرفت.
این نقاط شامل خارهای خاصره ای خلفی فوقانی بود که ارزیابی آنها بوسیله ی دو فرو رفتگی در ناحیه ی تحتانی پشت صورت می گرفت.به وسیله ی ماژیک این نقاط علامت گذاری می شوند،آن گاه به وسیله یک خط این نقاط به نحوی بهم وصل می شد که نقطه ی میانی روی زائده ی خاری مهره ای دوم خاجی - - S2 قرار می گرفت .برای یافتن خاج خاصره نیز باانگشتان دست به دو طرف پهلوی آزمودنی بالای تاج خاصره فشار آورده می شد تا بافت های نرم کنار روند.دو انگشت شست در پشت زن باردار موازی با سطح افق بهم می رسند. که زائده ی خاری مهره ی چهارم کمری با آن هم سطح است.
سپس با شمارش خار مهره ها به سمت بالا ،زائده ی خاری اولین مهره مشخص و با ماژیک علامت زده می شود.آنگاه محقق خط کش منعطف را بر روی نقاط مشخص شده ی - - L1,S2 قرار داده ،بر روی آن فشار یکسانی در طول خط کش وارد می کرد تا هیچ فضایی بین خط کش و پوست آزمودنی نباشد و خط کش شکل قوس کمر را بخود بگیرد.سپس خط کش را از پشت زن باردار برداشته ،بدون تغییر شکل،قوس ایجاد شده روی آن را بر روی کاغذ مربوط رسم می کرد.نکته حائز اهمیت این است که برای رسم انحنا بایستی خط از طرفی رسم شود که خط کش مماس با پوست بوده است.سپس از طریق رابطه ی 2 میزان زاویه ی لوردوز مادر باردار محاسبه شد.در این فرمول طول منحنی - - L نشان دهنده ی فاصله ی بین L اولین مهره ی کمری تا دومین مهره ی خاجی و ارتفاع منحنی - H - خط عمودی است که بیشترین فاصله را با خط - L - دارد.اندازه گیری زاویه لوردوز دو بار در ابتدا و انتهای مطالعه انجام شد
