بخشی از مقاله
چکیده
مولتیپل اسکلروزیس، بیماری خودایمنی مزمن التهابی است که میلین سیستم اعصاب مرکزی را تخریب کرده و در زنان نسبت به مردان شایع تر است و متعاقب آن منجر به ظهور انواع مشکلات حرکتی و ذهنی می گردد. در این میان، اختلال تعادل به دلیل پیامدهای آن همچون کاهش استقلال عملکردی، گسترش ناتوانی و افزایش خطر افتادن از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
هدف پژوهش حاضر بررسی اثر 12 هفته تمرین منتخب - هوازی و تعادلی - در آب بر تعادل و کیفیت زندگی زنان مبتلا به اماس بود. بدین منظور 15 نفر زن مبتلا به اماس با میانگین سنی 33/93 به مدت 12 هفته؛ هفتهای 2 جلسه؛ هر جلسه 45 دقیقه، در تمرینات هوازی و تعادلی در آب شرکت نمودند.
به منظور ارزیابی کیفیت زندگی از پرسشنامهMSQoL-54 و نیز ارزیابی تعادل از آزمونهای ایستای لکلک و پویای زمان برخاستن و رفتن استفاده شد. نتایج آزمون t وابسته نشان داد که بین میانگین نمرات پیش آزمون کیفیت زندگی - 2/81 - ، آزمون تعادل ایستا - 32/49 - ، آزمون تعادل پویا - 12/75 - و پس آزمون - به ترتیب ،3/23، 44/46، - 11/55 تفاوت معناداری وجود داشت
.با توجه به اثرات مثبت تمرینات هوازی و تعادلی بر فاکتور کیفیت زندگی و تعادل زنان مبتلا به ام اس در تحقیق حاضر، استفاده از تمرین بدنی به عنوان یک روش مداخلهای مناسب در کنار سایر روشهای درمانی در این بیماران پیشنهاد میگردد.
-1 مقدمه
مولتیپل اسکروزیس بیماری دمیلینه شدن مزمن التهابی پیش رونده در سیستم اعصاب مرکزی و بینایی است - وایتو همکاران . - 2004 این بیماری منجر به آسیب غلاف میلین و سلولهای الگودندروسیتها که سازنده میلین هستند، میشود - استیف برگن و همکاران . - 2006 ضایعات ام اس پس از تروما دومین علت شایع ناتوانی عصبی در اوایل و اواسط بزرگ سالی است
آمار اعلام شده توسط انجمن ام اس ایران در سال 93 حاکی از آن است که در حال حاضر 21746 نفر در این انجمن عضو هستند. شیوع بیماری در ایران، 57 در 100هزار نفر تخمین زده می شود - نور نعمت الهی و همکاران . - 2012 ام اس امید زندگی را 10سال کمتر از سن واقعی فرد نموده و شروع بیماری ام اس اغلب سبب کاهش اولیه یا همه جانبه کارکردهای جسمانی، اجتماعی، شناختی فرد شده و بر کیفیت زندگی بیمار، خانواده و افراد نزدیک او تأثیر منفی می گذارد.
به طور معمول اختلالات سیستم اعصاب پس از اولین حمله و با گذشت زمان به صورت خودکار ظاهر می شود که به موازات این اختلالات، مشکلات جسمی، روحی و اجتماعی نیز ظاهر می گردد. علائم ام اس ممکن است با توسعه بیماری منجر به عدم فعالیت بدنی شود. از علائم شایع ام اس می توان به عدم تعادل و اختلال در هماهنگی، کاهش توانایی راه رفتن، گرفتگی عضلات، خستگی، تاری دید، دوبینی، اختلالات شناختی و افسردگی، لرزش، سرگیجه، اختلال در عملکرد رودهها و فعالیتهای جنسی اشاره کرد
از این میان عدم تعادل و کاهش توانایی در راه رفتن بیش از سایر علائم بر عملکرد فعالیت های روزانه و کیفیت زندگی فرد تأثیر می گذارد و ممکن است یکی از دلایل اصلی عدم تحرک بیماران باشد. احساس خستگی و پیامدهای مرتبط با آن همچون کاهش کیفیت زندگی از دیگر عوارض نگران کننده بیماری ام اس می باشد. با توجه به تأثیرات منفی این بیماری بر فعالیت های روزانه و کیفیت زندگی بیماران، کاهش تحرک و عملکرد حرکتی افراد، همچنین هزینه های دارویی بسیار بالا و عوارض مخرب مصرف دارو، توجه و رسیدگی به این بیماران ضروری است.
در حال حاضر درمان قطعی برای این بیماری موجود نیست لیکن با ایجاد یک برنامه درمانی خاص و استفاده از دارودرمانی های جدید و تکنیک های توان بخشی و همچنین برنامه های ورزشی مناسب می توان علائم بیماری و پیشرفت آن را کندتر کرد. رژیم درمانی، توان بخشی، فیزیوتراپی و ورزش از جمله روش های غیر دارویی پیشنهاد شده جهت تقلیل مشکلات افراد مبتلابه این عارضه است. در این میان استفاده از فعالیت فیزیکی و ورزش به دلیل نقش چند بعدی آن از اهمیت ویژهتری برخوردار است. همچنان که گزارش برخی تحقیقات حاکی از بهبود تعادل ایستا و پویا در سالمندان در نتیجه استفاده از تمرینات بدنی در آب و بیرون از آب میباشد - صحبتیها و همکاران،. - 1390
با توجه به یافتههای تحقیق صادقی و علیرضایی - - 1386 که تأثیر یک دوره تمرینی ورزش در آب بر تعادل ایستا و پویای زنان سالمند بررسی کردند می توان گفت اعمال برنامه تمرین در آب برای سالمندان، سیستم های فیزیولوژیک درگیر در تعادل را به چالش می کشد که نتیجه آن بهبود تعادل ایستا و پویا می باشد.
ابراهیمی عطری و همکاران - 1392 - در مطالعات خود دریافتند که فعالیت بدنی می تواند شدت خستگی و تعادل افراد مبتلا به ام اس را بهبود بخشد.همچنین نتایج کارگر فرد و همکاران - - 1391 نشان داد که ورزش درمانی در آب می تواند به عنوان یک روش درمانی مفید و مؤثر در جهت بهبود تعادل و به دنبال آن بهبود در عملکرد روزانه ی بیماران پارکینسون مورد استفاده قرار گیرد.
صادقی و همکاران - 1388 - تأثیر شش هفته تمرین عملکردی بر تعادل ایستا و پویای مردان سالم سالمند بررسی کردند و نتایج بدست آمده از این تحقیق مؤید نقش تمرینات عملکردی بر تعادل ایستا و پویای افراد سالمند بود که به علت عدم بهبود تعادل آزمودنی های گروه کنترل, می توان بهبود تعادل گروه تجربی را به این تمرینات نسبت داد.
قاسمی و همکاران - 1389 - درگزارشات خود اعلام کردند تمرینات عملکردی می تواند تعادل پویای زنان سالمند را به نحو مؤثری بهبود بخشیده و نقش به سزایی در زندگی زنان سالمند داشته باشد. رمپلو و همکاران - - 2007 نیز هشت هفته برنامه هوازی را بر بیماران با ناتوانی خفیف تا متوسط مورد مطالعه قرار داد نتیجه آنکه بعد عوامل آمادگی جسمانی و کیفیت زندگی بیماران ام اس بهبود یافته بود.
مسعودی نژاد و همکاران - - 1391 نیز تأثیر برنامه ترکیبی بر قدرت زنان مبتلا به MS را مورد مطالعه قرار دادند نتیجه آنکه تمرین ترکیبی می تواند سبب افزایش قدرت عضلانی و بهبود عملکرد حرکتی این گروه از زنان شود. در رابطه با تأثیر ورزش و آب درمانی نیز غفاری و همکاران - 1387 - تأثیر آب درمانی بر کیفیت زندگی بیماران زن مبتلا به ام اس را در 24 جلسه و در مدت 3 ماه بر روی 50 بیمار بررسی کردند و نتیجه آنکه انجام روش آب درمانی باعث ارتقا سطح کیفیت زندگی بیماران گروه تجربی نسبت به بیماران گروه کنترل شد. به نظر می رسد کیفیت زندگی به عنوان عامل روان شناختی صرف نظر از میزان ناتوانی جسمانی و ابزار اندازهگیری در اثر تمرینات ورزشی - نه فقط هوازی - بهبود می یابد
تأثیر پنج هفته تمرین ترکیبی هوازی و مقاومتی را بر کیفیت زندگی و میزان ناتوانی جسمانی مورد بررسی قرار دادند. نتایج تحقیق دلالت بر بهبود نسبی در کیفیت زندگی و عدم تغییر در ناتوانی جسمانی بود.
مرادی و همکاران - 1390 - نیز پس از بررسی تأثیر 8 هفته تمرین مقاومتی بر قدرت عضلانی و تعادل مردان مبتلا به ام اس به این نتیجه رسیدند که تمرینات مقاومتی می تواند اقدام مناسبی برای بهبود استقامت و تعادل بیماران ام اس باشد. ورزش و توان بخشی عامل مفیدی برای کاهش خطر افتادن و افزایش تعادل در بیماران ام اس محسوب می شود.
کاتانو و همکاران - 2007 - در مطالعات خود دریافتند که توان بخشی می تواند یک عامل مهم برای کاهش سقوط و بهبود مهارت های تعادل در افراد مبتلا به ام اس باشد و همچنین تمرین در زمینه های حسی مختلف می تواند منجر به افزایش تعادل پویا گردد. تحقیقات فراوانی در مورد اثرات مثبت فعالیت بدنی بر بیماران انجام شده است ولی در مورد اثر تمرینات تعادلی و هوازی در آب بر روی تعادل و کیفیت زندگی بیماران ام اس بخصوص تعادل تحقیقی صورت نگرفته است. با آنکه علم پزشکی هر روز نسبت به گذشته در حال پیشرفت است ولی در حال حاضر درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد و درمان های دارویی اغلب برای کاهش سرعت پیشرفت بیماری یا تسکین درد می باشد. با افزایش روزافزون تعداد بیماران مبتلا به ام اس و افزایش هزینه های ناشی از درمان و همچنین تأثیر مثبت فعالیت های بدنی بر بیماران ام اس توجه محقق به این موضوع جلب شده است که در کنار درمان های دارویی، استفاده از تمرینات بدنی و ورزش میتواند به عنوان یک روش مداخلهای مناسب باشد.
آسان بودن اجرای روشهای تمرین جسمانی، کم هزینه بودن آن و عدم نیاز به امکانات ویژه از یک سو و برجسته بودن ضعف تعادل پییشرونده و کیفیت زندگی پایین این افراد از سویی دیگر محققین را بر آن داشت تا با بهرهگیری از روش تمرین در آب که در برخی تحقیقات، برتری ویژه ای نسبت به تمرینات خشکی از خود نشان داده است - صحبتی ها و همکاران، - 1390 به بررسی یک دوره تمرینات منتخب آبی بر کیفیت زندگی و تعادل زنان مبتلا به اماس بپردازد.
- 2 روش تحقیق
روش تحقیق پژوهش حاضر به صورت نیمه تجربی و از نوع تحقیقات کاربردی است. جامعه آماری تحقیق، زنان 20 تا 50 سال مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس مراجعه کننده به انجمن ام اس خراسان شمالی بود که از میان آنها 15 نفر، با میانگین سنی 33/93 - سال - ، وزن 59/25 - کیلوگرم - ، قد 162/6 - سانتی متر - ، فشارخون سیستول - 12 میلی لیتر جیوه - و فشارخون دیاستول - 76/13 میلی لیتر جیوه - به روش در دسترس برای شرکت در پژوهش دعوت شدند. معیارهای اساسی که بر اساس آنها نمونه آماری انتخاب شدند عبارتاند از:
- عدم سابقه ابتلا به صرع، عدم سابقه ابتلا به بیماری قلبی - عروقی،
- عدم سابقه ابتلا به آرتروز،عدم سابقه ابتلا به بیماریهای روانی
- عدم حضور در جلسات فیزیوتراپی در طی دوره تمرینی
معیارهای خروج افراد عبارت بودند از:
غیبت بیش از 3جلسه در دوره تمرینی، عود بیماری در طی دوره تمرینی
