بخشی از مقاله
چکیده
نوآوری محرک توسعه پایدار و یکی از مهمترین شاخصهای اصلی اقتصاد مقاومتی است که کمبود آن بعنوان یکی از عوامل اصلی پایین بودن سطح رشد اقتصادی در کشورهای در حال توسعه شناخته می شود و تأثیر قابل توجهی بر افزایش تولید ناخالص داخلی هر کشور دارد. برای دستیابی به اقتصادی که با وجود فشار خارجی زمینهی رشد و شکوفایی را فراهم کند نیاز است که فرهنگ نوآوری در ساختار بخش دولتی و خصوصی نهادینه شود و به پیوست غیرقابل انکار کلیه برنامههای اقتصادمحور کشور مبدل شود.
بر این اساس هدف این پژوهش در گام اول بررسی ماهیت نوآوری و در گام بعدی واکاوی دقیق انواع روشهای نوآورانه و ارائه جامع عوامل موثر بر بهبود و ارتقاء آن و نهایتا تحلیل چگونگی تاثیرگذاری نوآوری بر انعطافپذیری، پویایی و تابآوری اقتصاد میباشد. همچنین در جهت تقویت قابلیتهای نوآوری در سازمانهای کشور پیشنهاداتی منطبق بر ساختار اقتصادی کشور ارائه شده است.
.1 مقدمه
ظهور نوآوری و انقلاب در مفهوم دانش و گسترش فعالیت های مبتنی بر دانش سبب پیدایش مرحله جدیدی از توسعه شده است. این تحول اساسی و کیفی در اقتصاد جهانی ماهیت فعالیت و رقابت را هم در داخل و هم در بین کشورها دچار دگرگونی کرده و خواهد کرد. در سال های اخیر با ظهور اقتصاد دانش، نوآوری نقش حیاتیتری در اقتصاد کشورها پیدا کرده است، بطوری که از اقتصادهای پیشرفته امروزی به عنوان اقتصادهای مبتنی بر نوآوری یاد میشود
اقتصاد مقاومتی از بدیعترین مفاهیمی است که در اقتصاد ایران مطرح شده و مورد نظر قرار گرفته است. از اهداف اصلی اقتصاد مقاومتی، مدیریت مخاطرات است که به نظر بسیاری از پژوهشگران، تاب آوری یکی از مهمترین موضوعات برای دستیابی به این هدف است. مخاطرات و نااطمینانیهای ناشی از تحولات خارج از اختیار، مانند بحرانهای مالی، اقتصادی و سیاسی رو به افزایش است، همچنین، در بند 22 سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی بر مدیریت مخاطرات اقتصادی تاکید شده است
نوآوری نقش مهمی در توسعه اقتصادی دارد و توجه بسیاری از پژوهشگران را به خود جلب کرده است و در این حوزه مطالعات بسیاری صورت گرفته است. نوآوری، کاربرد ایدهها یا رفتار بدیع است - لیائو و همکاران،. - 2008 نوآوری میتواند در افزایش تابآوری و انعطافپذیری اقتصاد موثر باشد و موجب ارتقاء قدرت رقابتپذیری در سطح جهانی گردد.
نوآوری سازمانی تمایل یک سازمان به توسعه محصولات و خدمات پیشرفته و جدید و ارایه آنها به بازار برای کسب موفقیت است
ایده اصلی نظریه نوآوری این است که نوآوری موجب افزایش تولید از طریق افزایش توان تولید افراد شده و منتج به تقویت رشد اقتصادی میشود. اغلب کشورهای در حال توسعه چون ایران با انواع معضلات اقتصادی از جمله: تورم، سطح پایین درآمد سرانه، تولید ناخالص داخلی نازل و... مواجه هستند. مسئله اساسی پژوهش این است که آیا ارتقاء نوآوری میتواند موجب دستیابی به رشد اقتصادی بالا و پایدار شود یا خیر.
از زوایای مختلف میتوان به این پرسش پاسخ داد ولی واقعیت این است که به اعتقاد اقتصاد دانانی همچون فاگربرگ - 2002 - ، گرلچیز - 1995 - و جونز - 1995 - سرعت بالای نوآوریها سبب سرعت بالای رشد اقتصادی در این کشورها شده است.
و این همان اصلی است که شومپتر - 1942 - ، بوش - 1945 - ، سالو - 1956 - و آبرماوتیز - - 1956 به آن اصرار دارند. به اعتقاد آنها عامل تحریک رشد و پیشرفت اقتصادی در یک زمان بلندمدت به سرمایهگذاری در ابتکارات، اختراعات و نوآوریها با جهتگیری خاص بستگی دارد؛ یعنی دو عامل اصلی میتواند منجر به جهش و رشد اقتصادی شود؛ اول، افزایش ظرفیت خلاقیت، نوآوری و ابتکارات از طریق سرمایهگذاری در پژوهشها و آموزش نیروی کار بطور پیوسته و دوم، ارتباط دادن پژوهش ها و آموزشها با بازار و نیازها
.2 تئوری و پیشینه تحقیق
-1-2 اقتصاد تاب آور:
هالینگ نخستین کسی بود که تابآوری را در بومشناسی تعریف کرد؛ "توانایی سیستمها در جذب تغییرات و ایستادگی در مقابل آن-ها". وی همچنین به "ظرفیت بافر" اشاره کرد و تابآوری را براساس اندازه شوکی که جذب میشود، اندازهگیری کرد.
پیم - 1991 - تعریف بومشناختی دیگری ارائه داد و تابآوری را برحسب سرعت بازگشت سیستم به تعادل تعریف نمود - غیاثوند و عبدالشاه، . - 1394 بر اساس تئوریهای اقتصادی که تاکنون در قالب مرکانتلیسم، اقتصاد آزاد، اقتصاد کینزی، اقتصاد مارکسیستی مطرح گردیده در شرایط جدید اقتصاد ایران که با مشکلات زیرساختی، فراساختی، زیرساختهای مناسب و تحریمها مواجه شده، مقوله اقتصاد مقاومتی را وارد اقتصاد سیاسی کرده است.
این تفکر اقتصادی بر اساس شرایط ایجاد شده زمانی به دنبال آن است که از به هدر رفتن منافع و افزایش بهرهوری را به عنوان ابزارهای اقتصاد مقاومتی وارد ادبیات اقتصادی نماید. نظریه اقتصاد مقاومتی بر اساس راهبردی رهبری انقلاب برای برون رفت از بزرگترین پیچ تاریخی است.
اقتصاد مقاومتی دو پیام اساسی برای مکانیسم تولید دارد به طوری که: تولید-کنندگان داخلی به کیفیت و رضایت مشتری عنایت نمایند و مصرفکنندگان برای جلوگیری از خروج ارز، منابع مالی کشور، آسیب رسیدن به اقتصاد ایران، جلوگیری از بیکاری و حمایت از تولید ملی به خرید کالاهای داخلی مبادرت ورزند. اقتصاد مقاومتی پایههای استوار خود را بر روی دو عنصر اقتصادی یعنی تولید ملی و مصرف ملی بنیان نهاده است. اقتصاد مقاومتی بر آن است که تبیین کند: زیبنده یک نظام نو بنیاد اسلامی نیست مدیران اقتصادی برای واردات منافع خام را بفروشند و بدین صورت موجبات وابستگی و آسیبپذیری اقتصاد ایران فراهم شود
وجه اشتراک اقتصاد مقاومتی به مفهوم "مقاومسازی اقتصاد ملی در مقابل تغییرات، مخاطرات و تهدیدهای داخلی و خارجی بر سر راه پیشرفت و دستیابی به اهداف چشمانداز کشور" با متون علمی رایج در حوزه اقتصاد، تابآوری است. تابآوری که خود مفهوم نوینی است به معنای توانایی مقابله با شوکها و انعطافپذیری مطرح است و به دنبال مخاطراتی که بسیاری از کشورها را مورد تهدید قرار داد و آنها را از مسیر رشد خود منحرف کرد یا دستاوردهای توسعهشان را نابود ساخته، مورد اقبال مجامع بینالمللی و دولتها قرار گرفته است
-2-2 نوآوری:
نوآوری یک فرآیند مشارکتی است که تنها از ترکیب دانش، تجربیات و ایدههای کارکنان امکانپذیر است - لیائو و همکاران،2008، . - 185 بعضی از محققان از جمله چن 1 و همکارانش - 2009 - معتقدند توسعه ظرفیت جذب وابسته به مسیر میباشد و عدم سرمایه-گذاری در ظرفیت جذب، مانع توسعه قابلیتهای فنی در آینده میشود. ظرفیت جذب نه تنها میتواند منجر به نوآوری محصول یا خدمت شود بلکه نوآوری راهبردی را نیز در پی خواهد داشت. هدف نوآوریهای راهبردی نیز تغییر شکل مدلهای کسب وکار موجود، ایجاد مدلهای جدید و بازارهای جدید و ایجاد یک جهش در ارزش مشتری میباشد.
طبق نظر ریتال و هرملینا - 2013 - 2 ظرفیت جذب با نوآوری تدریجی نیز در ارتباط است زیرا بنگاههای رقیب، دانش موجود خود را به طور مداوم تغییر میدهند تا بهبودهای تدریجی در محصولات و فناوریهایشان ایجاد کنند. همچنین بسیاری از محققان از جمله هیوگس و وارهام - 2010 - 3 بر این باورند که ظرفیت جذب با نوآوری باز رابطه تنگاتنگی دارد زیرا هر دو بر قابلیت جذب ایدههای بیرونی تمرکز دارند.
با این نگاه، شرکتها از قابلیتهای تحقیق وتوسعه داخلی خود برای شناسایی و پایش فناوریهای خارجی و بهرهبرداری موثر از آنها استفاده میکنند. در پژوهش دیگری، محققان عنوان کردهاند که ساختار شبکه و انبار دانش بر ظرفیت جذب تاثیر میگذارند و هر سه این موارد موفقیت نوآوری را تحت تاثیر قرار میدهند؛ بنابراین سازمانها باید کمیت و کیفیت انبار دانش خود را برای ارتقاء سطح ظرفیت جذب و عملکرد نوآوری، بهبود دهند
تسای در سال 2001 بیان کرد که دانش می تواند وسیلهای برای فعالیتهای نوآورانه شرکت باشد. مدیریت، انتقال و مبادله دانش مورد نیاز سازمان؛ فرایند نوآوری را تسهیل میکند
.3 مواد و روشها
-1-3 رفتار نوآورانه:
نوآوری سازمانی مؤثر کلید بقا در محیط رقابتی است - لمون و ساهوتا، . - 2004 رفتار نوآورانه کارکنان به سهم آنها در توسعه نوآوری-های سازمانی اشاره دارد. رفتار نوآورانه، مفهومی چندبعدی است و به رفتارهایی اطلاق میشود که به فرآیند نوآوری در سازمان کمک نماید. رفتار نوآورانه، شامل سه بعد تولید، ترویج و پیادهسازی ایده است. این رفتار نه تنها باید فرآیند ذهنی تولید ایدههای جدید را توصیف کند، بلکه باید به معرفی و بکارگیری ایدههای نو، با هدف بهبود عملکرد سازمانی نیز بپردازد. در رفتار نوآورانه، منظور از تولید ایده، ایدهپردازی و ارائه ایدههای نو از سوی کارکنان است. ترویج ایده به چالش افراد برای جلب حمایت و پشتیبانی مدیران و همکاران از ایدههای جدید آنان اشاره دارد
راجرز - 1995 - پنج فاکتور از مشخصههای محصول یا خدمت را بعنوان عوامل موثر بر فرآیند پذیرش و انتخاب نوآوری ذکر میکند. این پنج عامل عبارتند از مزیت نسبی، سازگاری، قابلیت مشاهده، پیچیدگی، قابلیت آزمایش.
· مزیت نسبی: مزیت نسبی درجهای است که مشتری یک محصول یا خدمت را متفاوت و بهتر از جانشینهایش درک یا برداشت کند. بانکداری سیار ذخیره وقت، زمان، راحتی و کاهش هزینه بعنوان مزایای نسبی آن شناخته شده است.
· سازگاری: درجهای است که یک محصول یا خدمت جدید در راستای عادات، تجربیات، انتظارات، ارزشها و نیازهای مشتریان باشد.
بانکداری سیار درجهای که تکنولوژی با رفتار بانکی مشتری متناسب باشد مدنظر است. منظور از رفتار مشتری، روشی است که مشتری سابقا امور مالی خود را مدیریت مینموده است.
· پیچیدگی - سادگی - : به ادراک مشتریان از اینکه استفاده از نوآوری جدید تا چه حد آسان و ساده میباشد، اشاره دارد. برای مشتریانی که سابقه استفاده از بانکداری همراه را نداشته و یا بر این باور هستند که استفاده از بانکداری سیار مشکل است. انتخاب این گونه نوآوریها مشکل میباشد.
· قابلیت مشاهده: به میزانی که نوآوری قابل مشاهده میباشد و میزانی که مشتریان بتوانند تأثیرات مثبت نوآوری را ببینند و در زندگی خود احساس کنند مرتبط میباشد. به عنوان مثال دستگاههای خودپرداز در سوپر مارکتها و در گوشههای خیابان قابل مشاهدهتر از بانکداری اینترنتی یا بانکداری سیار میباشد.
· قابلیت آزمایش: این قابلیت به امکان تست و آزمایش محصول نوآوری جدید و ارزیابی منافع و سودمندی آن میپردازد
-2-3 شبکههای ارتباطی و نوآوریهای گسسته و پیوسته:
افراد به دانش ها و مهارتهای متنوعی برای نوآور شدن نیاز دارند. اگر علاقمندیم که هر فردی در گروه ما در موقعیت نوآوری قرار بگیرد، باید شبکههای اجتماعی بسیار متراکمی داشته باشیم که در آن هر فرد تقریبا با تمامی افراد دیگر در ارتباط باشد. این نوع استحکام ارتباطی در شبکه موجب افزایش نوآوری های تدریجی میشود؛ اما نوآوری بنیادین را کاهش میدهد.
به عبارت دیگر اگر نوآوران بنیادین بسیار وابسته به شبکه باشند، آنها در خرد رایج غرق گردیده و قادر به اجرای نوآوری بنیادین نخواهند بود. بنابراین، میتوان نتیجه گرفت که نوآوران بنیادین در شبکههای کمپشت و خوشهای، عملکرد بهتری خواهند داشت.
در نتیجه در جواب به این سوال که شبکههای سازمانی چگونه موجب تقویت نوآوری میشوند، باید گفت که به نوع نوآوری بستگی دارد.
