مقاله تاثیرات درون صنعتی خصوصی سازی بانک ملت : با رویکرد بازده روزانه

بخشی از مقاله

*** این فایل شامل تعدادی فرمول می باشد و در سایت قابل نمایش نیست ***

تاثيرات درون صنعتي خصوصي سازي بانک ملت : با رويکرد بازده روزانه
چکيده :
پس از ابلاغ سياست هاي کلي اصل ۴۴ قانون اساسي ، روح تازه اي در اجراي سياست خصوصي سازي کشور دميده شد.
طبق قوانين مصوب مقرر گرديد کليه بانکهاي دولتي به جز بانکهاي ملي و سپه به بخش خصوصي واگذار گردند. بانک ملت پس از طي مراحل قانوني به عنوان اولين بانک دولتي وارد بورس اوراق بهادار تهران گرديد. اين پژوهش به دنبال بررسي اثرات اين واگذاري بر روي بازده روزانه سهام بانکهاي خصوصي موجود در بوس اوراق بهادار تهران است تا از اين طريق بتوان نگرشي که سرمايه گذارن نسبت به اين سياست و نحوه اجراي آن دارند را سنجيد. جامعه آماري اين پژوهش مشتمل بر چهار بانک از ابتدا خصوصي موجود در بورس اوراق بهادار تهران است که بازده روزانه سهام آن ها در طول يک دوره ۳۵۱ روزه از ۲۸آبان ۱۳۸۷ تا ۱۲ ارديبهشت ۱۳۸۹ بررسي مي گردد. براي اين که بتوان تمامي اين چهار بانک را در طول اين دوره زماني تحت مطالعه قرار داد از پانل ديتا استفاده مي گردد. اين پانل شامل چهار مقطع در طول ۳۵۱ روز مي شود که با توجه به ماهيت رخدادها و نقض استقلال جملات باقيمانده ، از روش رگرسيون ظاهرا نامرتبط (SUR)براي تخمين آن استفاده مي شود. نتايج اين پژوهش نشان مي دهد که از ميان ۴ رخداد مربوط به عرضه بلوکي سهام بانک ملت از طريق بورس اوراق بهادار تهران ، در ۲ رخداد مربوط به عرضه هاي اول و سوم سهام بانک ملت ، کاهش قابل ملاحظ اي در بازده روزانه بانکهاي خصوصي وجود دارد. همچنين در چهارمين عرضه سهام اين بانک افزايش قابل ملاحظه اي در بازده روزانه سهام بانکهاي خصوصي موجود در بورس اورا بهادار تهران مشاهده گرديد که نشانه نگرش مثبت سهام داران به خصوصي سازي اين بانک است .
طبقه بندي JEL : G ,G
واژه هاي کليدي : خصوصي سازي ، بازده روزانه ، بورس اوراق بهادار تهران ، پانل ديتا، بانک ملت

۱-مقدمه
پس از پايان جنگ تحميلي ساست خصوصي سازي به طور جدي در دستور کار سياست گذاران اقتصادي کشور قرار گرفت .
اما بانکها عليرغم نقش انکار نشدني خود در جهت پيشرفت کشور همچنان دولتي بودند تا اينکه با ابلاغ سياست هاي کلي اصل ۴۴ قانون اساسي زمينه براي واگذاري آن ها فراهم گرديد. بنابر قوانين مصوب ، بنا گرديد تا ۸۰ درصد تمامي بانکهاي دولتي به جز بانکهاي ملي و سپه واگذار گردند. بخشي از اهداف اين کار دميدن روح تازه در اجراي برنامه هاي خصوصي سازي و همچنين بهبود کارايي سيستم بانکي کشور بود. به همين منظور سهام بانکها در قالب رد ديون ، سهامعدالت ، سهام ترجيحي و عرضه بلوکي واگذار گرديدند.در همين راستا بانکهاي مشمول واگذاري ، موظف به اصلاح ساختار و تبديل شدن به سهامي عام گرديدند. آن ها صورت هاي مالي خود را اصلاح کردند تا پس از تأييد از طريق بورس واگذار گردند. بلوک اول بانک ملت به عنوان اولين بانک دولتي در بهمن ماه سال ۱۳۸۷ از طريق بورس اوراق بهادار تهران واگذار گرديد. اين تحقيق اثرات اين واگذاري را بر بازده روزانه بانکهاي خصوصي موجود در بورس اوراق بهادار تهران مي سنجد.
۲-بيان مسئله
اعلام خصوصي سازي مي تواند بر روي بازده روزانه سهام بانکهاي رقيب تأثير بگذارد. انتظارات بازار از خصوصي سازي يک بانک دولتي مي تواند از روي تأثيرات اعلام خصوصي سازي يک بانک دولتي بر روي بازده سهام بانکها و مؤسسات مالي خصوصي موجود در بازار اوراق بهادار درک شود.سرمايه گذاران با توجه به علايمي که از سوي بازار و همچنين اخباري که دريافت مي کنند اقدام به تصميم گيري مي نمايند. يکي از ويژگي هاي جالب بازار سهام آن است که به نظر مي رسد در اين بازار حوادث بد تأثير نمايان تري بر نوسانات قيمت دارند تا حوادث خوب . در مورد بسياري از اوراق سهام همبستگي منفي شديدي ميان بازده فعلي و نوسانات آتي وجود دارد، ميل نوسانات بازده سهام به کاهش (افزايش ) در شرايطي که بازده افزايش (کاهش ) مي يابد را اصطلاحا اثر اهرمي مي گويند. به عبارتي نوسانات در پي خبر بد بيشتر از نوسانات در پي خبر خوب است (اندرس ۴، ۱۳۸۶: ۲۵۱).
نگرشي که سرمايه گذاران و مديران بانکهاي خصوصي نسبت به خصوصي سازي بانک ملت دارند و تصميماتي که مديران ممکن است بگيرند، مي تواند منجر به تصميم گيري سرمايه گذاران براي خريد يا فروش سهام بانکهاي خصوصي رقيب بانک ملت و يا عدم نشان دادن عکس العمل خاص شود. عکس العمل خريداران به نوعي همان عکس العمل سهام بانکها شناخته مي شود، زيرا آن ها با خريد و فروش سهام اين بانکها بازده روزانه را تغيير مي دهند. تاکنون دلايل متفاوتي براي توجيه عکس العمل هاي متفاوت آن ها بيان شده است که در زير بيان مي گردد:
اعلام خصوصي سازي مي تواند به علل متفاوتي موجب عکس العمل مثبت بانک هاي رقيب شود.
اولا: مقررات زدايي که همراه با فرايندهاي خصوصي سازي به وجود مي آيد، مي تواند موجب بازشدن قفل هايي شود که جلوي فرصت هاي رشد را در صنعت گرفته است .
ثانيا: حضور بانک خصوصي سازي شده که اغلب بزرگ و ملموس است مي تواند توجه بيش تر تحليل گران را به جذابيت - هاي صنعت جلب کند که خود موجب يک ارزيابي کاراتر از کل صنعت خواهد شد. بنابراين مديران اين صنعت مجبورند عملکرد اجرايي خود را با شفافيت بيش تري به سهام داران اعلام کنند و اين خود مي تواند موجب افزايش بازده شود و بدين سان سرمايه گذاران از اين که صنعت دقيق تر مورد تحليل قرار مي گيرد نشانه مثبت دريافت مي کنند.
ثالثا: همان طور که بسياري از تحقيقات نشان داده اند خصوصي سازي مي تواند به بهبود عملکرد شرکت ها منجر شود (لشکري و هژبرالساداتي ، ۱۳۸۹: ۱۴۹). به همين دليل اگر ساير بانکهاي رقيب نخواهند تا مشتريان خود را در صنعت از دست بدهند مجبور به بهبود عملکرد خود مي شوند. اگر بازار اين موضوع را اين گونه درک کند که رقبا هم همانند بانک - هاي خصوصي سازي شده به منافع زيادي دست پيدا خواهند کرد پس قيمت سهام آن ها در واکنش به اعلام خصوصي - سازي يک بانک دولتي افزايش خواهد يافت .
رابعا: خصوصي سازي منجر مي شود که يارانه هاي دولتي و تخفيف هاي مالياتي به بانکهاي خصوصي شده حذف يا کاهش يابند، که اين مي تواند به موقعيت رقابتي اين بانکهاي خصوصي شده نسبت به رقبا صدمه بزند و اين موضوع به نفع رقباي اين بانکها مي باشد و اين موضوع مي تواند موجب عکس العمل مثبت رقبا نسبت به اعلام واگذاري بانک دولتي جديد شود.
همچنين خصوصي سازي ميتواند موجب عکس العمل منفي از سوي سرمايه گذاران شود. خصوصي سازي معمولا موجب يک تغيير در اهداف شرکت هاي واگذارشده مي شود و اين تغيير همراه با تغييراتي که در مالکيت و محرک هاي مديريتي در شرکت پيش مي آيد، موجب کارايي بيش تر شرکت ها مي شود.
از آن جايي که قيمت ها نشان دهنده اين عوامل هستند مديران سعي در اجراي بهتر دارند. اين تلاش ها مي تواند موجب آن شود که بانکهاي خصوصي شده سعي در افزايش کارايي خود داشته باشند و رقابتي تر وتهاجمي تر تلاش مي کنند تا بتوانند در اين رقابت زنده بمانند و با تلاش براي عملکرد بهتر، از فرصت هاي بازار استفاده بهينه را بکنند. با اين ديد اعلام خصوصي سازي بانکها موجب افزايش رقابت در صنعت مي شود.
اگر بازار معتقد باشد که يک رقيب جوان و تازه نفس با کارايي بالا به صحنه آمده است که مي تواند بر کاهش قيمت هاي خدمات صنعت مؤثر باشد، اين اعلام موجب کاهش سودآوري رقبا خواهد شد و طبيعتا بازده آنها عکس العمل منفي به اين اعلام نشان خواهند داد (اوچر۵، ۲۰۰۵: ۲۰۷۳-۲۰۷۲).
اما شايد مهم ترين دليلي را که براي عدم عکس العمل به خصوصي سازي بتوان برشمرد، عدم وجود نگرش مثبت از طرف سرمايه گذاران به اين سياست باشد. زماني که آن ها اين خصوصي سازي ها را فاقد اثرات مثبت بدانند نسبت به اين عمل عکس العمل ملموسي را نشان نمي دهند.
عدم وجود فضاي رقابتي ، دخالت بيش از اندازه دولت در بنگاه هاي واگذار شده ، دستوري بودن بيش تر بخش هاي اقتصاد و ... مي توانند منجر به آن شوند که سرمايه گذار اميدي به سرمايه گذاري در صنعت بانکداري به منظور دستيابي به بازده بالا را نداشته باشد. از سوي ديگر عدم اطلاع رساني کامل و شفاف از وضعيت بنگاه هايي که واگذار شده اند باعث بالاتر رفتن ريسک سرمايه گذاري در آن ها مي شود و بالتبع ميزان مشارکت سرمايه گذاران کاهش مي يابد.
۲-۱ ضرورت و اهميت انجام تحقيق
از آن جايي که امروز هنوز در ابتداي راه واگذاري بانکهاي دولتي قرار داريم نياز مبرمي به بررسي اثرات واگذاري اولين بانک واگذار شده وجود دارد، تا بتوان از نتايج آن در جهت برنامه ريزي صحيح تر براي واگذاري هاي آتي بانکهاي دولتي استفاده کرد و بدين وسيله از تأثيرات منفي احتمالي بر قيمت سهام و بازده سرمايه گذاران جلوگيري کرد. همچنين براي ايجاد نگرشي مثبت بين سرمايه گذاران نسبت به اين سياست ها بايد ابتدا اين نگرش را سنجيد. به همين دليل بايد عکس العملي که سرمايه گذاران به اين واگذاري نشان داده اند را به عنوان نتيجه نگرش آن ها به اين خصوصي سازي سنجيد.
اين تحقيق از دو جنبه داراي اهميت است :
۱-بر خلاف تحقيقات صورت گرفته متعددي که در مورد جنبه هاي مختلف خصوصي سازي مؤسسات غيرمالي انجام شده - است ، عکس العمل سرمايه گذاران به واگذاري ها هنوز مورد بررسي قرار نگرفته است .
۲- مهم تر اين که اين اولين تحقيقي است که در جهت ارزيابي اثر درون صنعتي ۶ واگذاري يک بانک دولتي ايراني از طريق بورس اوراق بهادار، بر روي بازده سهام بانکهاي خصوصي موجود در بورس اوراق بهادار تهران انجام مي گيرد.
۲-۲ پيشينه تحقيق
نخعي (۱۳۸۷) در تحقيقي به بررسي نقش خصوصي سازي شرکت هاي دولتي که در سال هاي ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۴ به بخش خصوصي واگذار شده اند در افزايش بازده سهام آن ها پرداخت . نتايج پژوهش وي نشان مي دهد که پس از خصوصي سازي بازده سهام شرکتهاي خصوصي شده تغيير معناداري داشته است . وي دوره پژوهش (۱۳۸۴-۱۳۷۶) را براي اين شرکت ها به دوره قبل از خصوصي سازي و بعد از خصوصي سازي تقسيم کرده است . سپس با بررسي ميانگين بازده آن ها، فرضيه تحقيق خود مبني بر بهبود بازده سهام شرکت ها پس از خصوصي سازي را مورد تأييد قرار مي دهد (نخعي ، ۱۳۸۷: ۱).
اوچرو چان ۷ (۲۰۰۳) به بررسي تأثيرات اعلام واگذاري بانک مشترک المنافع استراليا بر روي بازده سهام بانکها و مؤسسات مالي خصوصي در استراليا پرداختند. نتايج آن ها نشان مي دهد، بانک هاي رقيب احساس کرده اند که با يک رقيب کاراتر مواجه اند و بنابراين نسبت به اين اعلام واگذاري ها عکس العمل منفي نشان داده اند. آن ها همچنين دريافتند که براي افزايش مناسب در کارايي بانکهاي خصوصي شده ، دولت بايد آن ها را به طور کامل واگذار کند(اوچر و چان ، .(۹۴۹ :۲۰۰۳
اوچر (۲۰۰۵) يک بررسي جامع پيرامون عملکرد قبل و بعد از خصوصي سازي بانکهاي خصوصي شده نسبت به بانک - هاي خصوصي در کشورهاي با درآمد کم و متوسط پرداخت . يافته هاي او حاکي از آنست که بانکهاي خصوصي موجود در کوتاه مدت عکس العمل منفي نسبت به واگذاري بانکهاي دولتي داشته اند. که اين عکس العمل در مورد واگذاري ها در مراحل بعدي آن مشخص تر بود. همچنين آن ها در يافتند که بازده هاي تعديل شده با بازار و بازده هاي بلندمدت حاکي از آن است که بهبود عملکرد مورد نظر سرمايه گذاران از خصوصي سازي بانکها در حد انتظار برآورده نشده است . البته بخشي از اين موضوع را به دليل اين که تنها بخشي از بانکها خصوصي سازي شده بودند توجيه مي گردد. او همچنين دريافت سهام داراني که سهام اين بانکها را خريده بودند و براي ۵ سال نگه داري کردند، ۲۴ درصد از ثروتشان کاسته شده بود(اوچر، ۲۰۰۵: ۲۰۹۳-۲۰۶۷).
چن ، لي و مشيريان (۲۰۰۵) تأثيرات درون صنعتي واگذاري بانک چين -هنگ کنگ ۸ در چين را بر بانکها و مؤسسات مالي صنعت بانکداري چين سنجيدند. شواهد حاکي است که بانکها و مؤسسات مالي خصوصي موجود در بورس اوراق بهادار چين و هنگ کنگ نسبت به اين واگذاري عکس العمل منفي نشان داده اند. به طوري که بازده روزانه سهام اين بانکها و مؤسسات مالي با کاهش قابل ملاحظه اي مواجه بوده اند. همچنين آن ها نشان مي دهند که عملکرد بانک واگذار شده نسبت به رقبايش بهتر بوده است (چن ، لي و مشيريان ۹، ۲۰۰۵: ۲۳۲۴-۲۲۹۱).
اين تحقيق در ادامه تحقيقات چن ، لي و مشيريان (۲۰۰۵) و اوچر و چان (۲۰۰۳) است .
۳-روش شناسي تحقيق
هر روش تحقيق شامل سه مرحله شناسايي ، تجزيه و تحليل و نتيجه گيري مي شود. در همين راستا در اين پژوهش ابتدا مسئله تحقيق شناسايي و با ادبيات آن و پيشينه تحقيقاتي که در اين حوزه انجام شده است آشنا شديم . سپس مدل اقتصادسنجي لازم انتخاب و با توجه به وضعيت داخلي ايران تعديل و بومي سازي خواهدشد. پس از شناخت متغيرهاي تحقيق اقدام به جمع آوري داده هاي موردنياز براي تخمين مدل مي کنيم . نهايتا با برآورد ضرايب مدل و بررسي معني - داري آن ها به منظور آزمون فرضيه هاي تحقيق مي پردازيم .
۳-۱ جامعه آماري و قلمرو زماني تحقيق
در اين تحقيق سهام کليه بانکهاي خصوصي که سهام آن ها در تابلوي بورس اوراق بهادار تهران معامله مي شود و از ابتدا با مجوز بانک مرکزي به عنوان بانک خصوصي تأسيس گرديدند را در نظر مي گيريم . به اين منظور سهام چهار بانک اقتصاد نوين ، کارآفرين ، پارسيان و سينا که در بورس اوراق بهادار تهران معامله مي گرديد به عنوان جامعه آماري اين تحقيق مورد بررسي قرار مي گيرد.
براي اين که بتوانيم تغييرات در بازده روزانه سهام بانکهاي خصوصي موجود در بورس اوراق بهادار تهران را در هر رخداد مربوط به واگذاري سهام بانک ملت اندازه بگيريم ، بايد بازده غيرنرمال هر سهم را در طول دوره رخداد مورد نظر بسنجيم .به همين منظور بايد دوره زماني را به نحوي در نظر بگيريم که سري زماني موجود در پانل ديتا بتواند به خوبي اين اثرات را نشان دهد تا مدل حداکثر کارايي را داشته باشد. به همين دليل دوره زماني تحقيق ما، که روز آغاز سري زماني محسوب مي گردد از ۶۰ روز کاري قبل از اعلام اولين رخدادي است که ما قصد بررسي اثراتش را داريم و تا ۶۰ روز کاري بعد از آخرين رخداد ادامه خواهد داشت .
از آن جايي که اولين رخداد در تاريخ ۳۰بهمن ماه ۱۳۸۷ رخ داده است ، روز آغاز دوره ما ۲۸آبان ماه ۱۳۸۷ مي باشد و تا ۱۲ ارديبهشت ۱۳۸۹ ادامه دارد، که برابر با ۳۵۱ روز کاري مي شود.
۳-۲- متغيرهاي تحقيق و نحوه محاسبه آن ها
۳-۲-۱- متغيرهاي مستقل
متغيرهاي مستقل اين تحقيق دو نوع هستند. يکي متغيرهاي کنترل و ديگري متغيرهاي مجازي .
۳-۲-۲-متغيرهاي کنترل
اين متغيرها به اين منظور به کار مي روند تا بتوانيم بازده غيرنرمال سهام بانکها را محاسبه کنيم ، اين متغيرها مي - توانندقسمتيازنوساناتروزانهبازارسهامراتوجيهکنند. اين متغيرها در اين تحقيق شامل بازده روزانه بازار در روز t ، بازده روزانه بازار در روز -t و بازده روزانه بازار در روز +t هستند.
براي به دست آوردن بازده روزانه بازار از شاخص قيمت و بازده نقدي ۱۰ استفاده مي گردد. طبق معادله زير، به اين منظور از لگاريتم طبيعي نسبت شاخص قيمت و بازده نقدي در روز t به شاخص قيمت و بازده نقدي در روز قبل به دست مي آيد (اسلامي بيدگلي ، قاليباف اصل و عاليشوندي ، ۱۳۸۸: ۱۰).

Rt بازدهي بازار در روز Pt،t شاخصقيمتو بازدهنقديدرروز t و -Ptشاخص قيمت و بازده نقدي در روز قبل است .
۳-۲-۳- متغيرهاي مجازي
در اين تحقيق براي ضبط بازده غيرنرمال توسط مدل از متغير مجازي استفاده مي کنيم تا بتوانيم ميزان بازده غيرنرمال براي هر سهم بانک مشخص کنيم . به اين منظور براي متغير مجازي ، ارزش يک را براي روزهاي دوره رخداد و ارزش صفر را براي روزهاي غير رخداد در نظر مي گيريم .
دوره مورد نظر براي هر رخداد را از يک روز قبل از اعلام رخداد(روز صفر) تا دو روز بعد از اين رخداد در نظر مي گيريم .
در اين پژوهش ۹ متغير مجازي از D تا D به ازاي هر رخداد تعريف شده است .
۳-۲-۴- متغير وابسته
متغير وابسته اين تحقيق بازده روزانه سهام بانکهاي خصوصي موجود در بورس اوراق بهادار تهران است .
براي به دست آوردن بازده روزانه هر سهم ، از قيمت هر سهم استفاده مي شود. براي اين منظور از معادله زير براي محاسبه بازده روزانه سهام هر بانک استفاده مي گردد.

که در آن Ritبازده روزانه سهام i درروز lnPit، tلگاريتم طبيعي قيمت سهام iدرروز t ،-lnPi,tلگاريتم طبيعي قيمت سهام
iدرزمان -t(روز قبل ) است .
۳-۲-۵- مدل اقتصاد سنجي تحقيق
براي اين که بتوانيم تغييرات در بازده روزانه سهام بانکهاي خصوصي موجود در بورس اوراق بهادار تهران را که به علت اعلام اخبار واگذاري سهام بانک ملت رخ داده است را بسنجيم ، نياز است تا تغييرات کلي در بازده بازار را ابتدا مشخص کنيم و از تغييرات در بازده روزانه سهام اين بانکها جدا کنيم تا بتوان بازده غيرنرمالي که به دليل اين واگذاري ها بوده - است را به دست آورد.
به همين منظور از مدل زير استفاده مي گردد:

که در آن Ritبازده سهم i در روز Rmt،t بازده بازار در روز t، -Rmt بازده بازار در روز -t ، +Rmt بازده بازار در روز +t و Dt متغير مجازي است که براي دوره رخدادها برابر يک و در غير اين صورت صفر است که براي ضبط بازده هاي غيرنرمال به کار مي رود.متغير هاي تآخيري و تقدمي براي بهبود برآورد در مورد سهام هي بانکهايي است که با سرعت و فراواني سايرين مبادله نمي شوند (اوچر و چان ، ۲۰۰۳: ۹۵۴).
اين مدل شامل دو بخش مي شود، بخش اول که مربوط به متغيرهاي کنترل است و بخش دوم متغيرهاي رخداد
Diهستند. در بخش کنترل عامل اصلي ، بازده روزانه بازار در روز t و روز قبل و روز بعد از آن وجود دارند. بازده بازار از اين جهت استفاده مي شود تا حرکات عمومي بازار سهام را تحت کنترل قرار دهد(چن ، لي و مشيريان ، ۲۰۰۵: ۲۳۰۲).
براي اين متغيرها در دوره هر رخداد، که از ۱ روز قبل از هر اعلام تا ۲ روز بعد از هر اعلام است ، ارزش يک و در غير اين صورت صفر در نظر مي گيريم . انتظار مي رود مقدار ضريب برآوردي براي متغيرهاي مجازي ، در صورتي که عکس العمل بازده روزانه سهام بانکهاي خصوصي منفي بوده است ، کوچکتر از صفر باشد و در صورتي که عکس العمل آن ها مثبت بوده است ، بزرگ تر از صفر باشد. فرضيات اين تحقيق با استفاده از ضرايب برآوردي براي اين متغيرها آزمون مي گردند.
۳-۲-۶- فرضيه هاي تحقيق
هدف اين تحقيق اين است تا ببيند آيا رخدادهاي مربوط به خصوصي سازي بانک ملت بازده روزانه بانکهاي خصوصي موجود بورس اوراق بهادار تهران راتغيير داده است يا خير. عرضه عمومي سهام بانک ملت از طريق بورس اوراق بهادار در رخداد انجام گرفته است . اين ۴ رخداد در جدول ۱ آمده اند. اين تحقيق در فرضيه هاي خود به دنبال تشخيص اين تغييرات در بازده روزانه بانکهاي خصوصي موجود در بورس اوراق بهادار تهران در طي اين ۴ رخداد است . فرضيه هاي اين تحقيق به اين صورت هستند: