بخشی از مقاله
چکیده
امروزه با توجه به مسائل متعدی مانند :آلودگیهای هوا، کمبود منابع،گسترش بیرویه شهرها،تخریب اکوسیستمها و ... که در روی کرهزمین به علت فرایندهای صنعتی شدن بوجود آمده، ایجاد شهرهاییپایدار به منزله شهری متناسب با شأن انسان و طبیعت که انسان، طبیعت و محیطزیست اصل اساسی آنند ،حائز اهمیت است.
از آنجایی که شهرها محل استقرار هر پدیده نوین و جایگاهی برای پیشبرد تکنولوژی و توسعه و همچون آیینهای تمامنما برای جامعه در نظر گرفته میشوند،توسعه شهرهایالکترونیکی فرصتهای بسیاری را برای محیطهای زندگی،کار و تفریح به وجودآورده و بستری را فراهم میکنند تا مردم وارد هزارهسوم شده و تجربیات جدیدی را در زندگی آغازکنند پس میتوان اذعان داشت که تاثیرات حاصل از شهرالکترونیک در بطن و سیمای شهر جلوهگر گردد
بنابراین آنچه مهم است نه تنها شناخت این تکنولوژی نوین بلکه بازتاب آن در جامعه شهری و بطور عینیتر و صریحتر تاثیر آن برمنظرشهری است. این مقاله با رویکرد توصیفی-تحلیلی، با تکیه بر مطالعاتکتابخانهای و پرسشنامهای با هدف بررسی و شناخت شهرالکترونیک و خصیصههای آن به عنوان یک پدیده نوین و تشریح دگرگونی حوزههای شهری مبتنی بر تاثیرات آن بر منظرشهری با مطالعه موردی شهرتبریزاست.
-1 مقدمه
شهر به عنوان یک زیست بوم زنده و فعال، پیوسته در حال تکامل و توسعه است و فضاهای شهری جزئی از فضاهای زندگی شهروندان محسوب می شوند اما امروزه رشد صنعت و افزایش روزافزون جمعیت شهرها و گرایش به ساخت و سازهای سود گرایانه منجر به انهدام طبیعت و فضاهای سبز شهری و نادیده گرفتن منظر شهری گردیده است و از آنجا که منظر شهری، هنر یکپارچگی بخشیدن بصری و ساختاری، به مجموعه ساختمان ها ، خیابان ها و مکان هایی است که محیط شهری را می سازند پس برای دمیدن روح تازه به کالبد شهر و شهروندان، و التیام پیوند گسیخته انسان، شهر،طبیعت بایستی اصول ایجاد پایداری محیطی، را به کار بست
توسعه پایدار دارای سه اصل پایداری محیط زیست، اقتصادی و اجتماعی است که شهرالکترونیک در برقراری هر یک از این اصول نقش مهمی بر عهده دارد.
ازدحام و تراکم جمعیت و تفاوت جمعیت در شب و روز شهرهای بزرگ مانند تهران ،تبریز، نیویورک ، توکیو ، لندن با آلودگی صوتی ، هوا، نور و فضا بعلاوه ترافیک و مسئله وقت ، لزوم یافتن راه حلی برای کاهش آلام ناشی از زندگی در این شهرها شده است. مهمترین مسئله ، دشواری حرکت جمعیت است.این حرکت اعم از حرکت با وسیله نقلیه یا ازدحام جمعیت در مراکزفروش و خدمات اداری و رفاهی شهر ،ریشه اصلی بسیاری از مسائل شهری اعم از مسائل انسانی، حوادث شهری در شهرهای بزرگ است.
با پیدایش صنعت همزمان اینترنت ، رایانه و بعد ارتباطات شبکه ای از طریق آرپانت و سپس شکل فراگیر آن در قالب اینترنت ، فضای شهری جدیدی پدید آمد که از آن به عنوان شهر مجازی یا الکترونیک یاد می شود. ظهور این نوع شهر، اول موجب کاهش حرکت جمعیت در شهر واقعی می شود و بعد ، فضای همزمان را بدون فرسایش با یک هندسه موازی مهیا می سازد.
دو فضایی شدن شهر در فضای واقعی و مجازی نوعی از مدیریت کنترل حرکت شهری به شمار می رود که سعی دارد با عقلانی نمودن حرکت جمعیت ، شهری آرامتر ، کم هزینه تر و برخوردار از امنیت شهری و روانی برای شهروندان فراهم کند. در فضای جدید معنای مکان عوض می شود و نگاه به شهر به منزله " فضای مکانها " به " فضای جریانها " تبدیل می شود که از یک سو حرکت جمعیت و از سوی دیگر حرکت اطلاعات را اجتماعی می کند.
این فضای تازه ، هم محصول توسعه سخت افزارها و نرم افزارهایی بود که خلق واقعیت مجازی را ممکن می کرد و هم متأثر از تمایل به رهایی از فرسایش انرژی در جهان واقعی و اندیشه زندگی در دنیایی دیگر بود. پرهیز از فرسایش انرژی انسان، سوخت و محیط زیست و دسترسی آسانتر و فشرده تر به امکانات اداری و شهری ، شرایط پیدایش شهرالکترونیک را فراهم کرد و نظام جدید " شهرسازی واقعی - مجازی " 1را محقق ساخت.
شهرسازی واقعی - مجازی به ظرفیتهای شهر واقعی در کنار ظرفیتهای مجازی شهر توجه دارد و شهر را با توجه به این دو فضا می سازد. شهرهای آینده ناگزیر از اساس با توجه به این فضا بنا خواهد شد و شهرهای فعلی به بازسازی و اضافه کردن فضای شهر مجازی یا الکترونیک به شهرهای واقعی نیاز خواهند داشت. با گسترش نرم افزارها، ساحت جدیدی از رئالیسم شهری که فضای مجازی را به شهر واقعی نزدیک می کند تحقق می یابد. این رئالیسم ، درکی شهودی2 به واقعیتهای مجازی می دهد که همه کارها را باید بر پایه آن انجام داد. شهر الکترونیک یک ایدئالیسم مبتنی بر اندیشه خیالی نیست بلکه شهری واقعی است که با ظرفیتهای جهان مجازی احداث می گردد
با توجه به نقش مهم شهر الکترونیک در جامعه شهری ودر نهایت منظر شهری می توان اهداف عام و خاصی را برای تحقیق در نظر گرفت اما از اصلی ترین اهداف این پژوهش شناخت شهر الکترونیک و خصیصه آن به عنوان یک پدیده نوین ، تشریح تاثیرشهر الکترونیک برمنظر شهری می باشد که با استعانت از نظریه های مختلف به تاثیر فن آوری اطلاعات وارتباطات و ایجاد شهر الکترونیک بر منظر شهری با مطالعه موردی شهر تبریز می پردازیم.
-3 بیان مساله و اهمیت تحقیق
در دهههای اخیر تحول عمیقی در سازماندهی نیروی کار، مبنای اقتصادی، قواعد سیاسی و حتی ماهیت خاص جوامع کشورهای صنعتی پدید آمده است. اطلاعات در این جوامع به عنصر حیاتی تبدیل شده است. این اتکاء روز افزون بر فعالیتهایی که مستقیماً با تولید، توزیع و کاربرد اطلاعات مرتبط است سبب گردیده است که بسیاری از کشورهای صنعتی جهان را جامعه اطلاعاتی بخوانند. گذر از جوامع سنتی وصنعتی قدیم به جوامع اطلاعاتی مستلزم تغییرات بنیادی چشمگیری در ساختار جوامع است. در جامعه اطلاعاتی شهرها با توجه عمق وظایف و پیچیدگی های روابط اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی عصر تعاملی حاضر در جامعه اطلاعاتی از اهمیتی دوچندان برخوردارند.
در شهرهای سنتی بخش عمدهای از وقت شهروندان صرف انجام فعالیتهای تکراری و غیر مفید میشود. انتظار در صفها، پیمودن مسافتهای طولانی برای خرید کالا و دریافت خدمات، معطل شدن در ترافیکهای سنگین تنها بخشی از اتلاف وقت در شهرهای سنتی است. در یک شهر الکترونیک تمام فعالیتهای فوق الذکر از طریق یک وب سایت انجام می گیرد. از طریق این وب سایت می توان به تمام نقاط شهر دسترسی داشت و در کمتر از چند دقیقه به هر گونه اطلاعاتی دسترسی پیدا کرد و به آسانترین روش ممکن کارهای روزمره اداری و بانکی و سایرکارها را انجام داد. شهر الکترونیک به واسطه خدمات بالقوهای که به شهروندان ارائه میکند مانند: سرعت بالای ارائه خدمات، کیفیت مطلوب، هزینه نازل صرف شده در شهر الکترونیک حائز اهمیت است.
مطالعات مقدماتی و مرور ادبیات موجود حاکی از آن است که رابطه ای بین شهر الکترونیک و منظر شهری مشاهده می شود .به عبارتی، شکل گیری فناوری اطلاعاتی و ارتباطی، ارتقای آن و یا فقدان این تسهیلات و تکنولوژی جامعه شهری را تحت الشعاع قرار می دهد. بنابراین، تغییراتی که در پرتو تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات به وقوع پیوسته، تحولات عمیقی را در جامعه و حوزه شهری پدیدار نموده است که زمینه ساز نیازهای جدیدی در پارادایم های فکری و بسترهای پژوهشی شده است
.شهرها محل استقرار هر پدیده نوین و جایگاهی برای پیشبرد تکنولوژی و توسعه به حساب می آیند . بطوریکه از دیرباز شهر به عنوان نخستین شکل تمدن و کانون تقدس، قدرت، ثروت همواره در مرکز توجه فلاسفه و اندیشمندان اجتماعی قرار داشته است، مقوله ای که از دور ان باستان تاکنون مدام دغدغه خاطر متفکران و صاحب نظران را فراهم نموده و اندیشه ها و نظریات مختلفی را معطوف به خود کرده است.
شهر الکترونیک همانند بسیاری از تحولات و نوآوری های مختلف در جوامع شهری کشورهای پیشرفته با سرعتی به مراتب بیشتر گسترش یافته تا جاییکه مفهوم و دامنه سواد و دانش را نیز دستخوش تحول نموده است
بنابراین آنچه مهم است نه تنها شناخت این تکنولوژی نوین بلکه بازتاب آن در جامعه شهری و بطور عینی تر و صریح تر تاثیر آن برمنظر شهری است . از آنجاییکه شهرها همچون آیینه ای تمام نما برای جامعه نیز در نظر گرفته شوند، میتوان اذعان داشت که دگرگونی حاصل ازشهر الکترونیک در بطن و سیمای شهر جلوه گر می گردد. بنابراین آنچه مهم است نه تنها شناخت این تکنولوژی نوین بلکه بازتاب آن در جامعه شهری و بطور عینی تر و صریح تر تاثیر آن بر منظر شهری است.بنابراین سئوال آغازین زیر در این خصوص مطرح می گردد :تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات چه تاثیراتی بر منظر شهری دارد؟ و در نهایت تاثیر آن بر منظر شهری تبریز چگونه است؟همچنین با طرح پرسشهای دیگر به عوامل مهم و تاثیرگذار دیگری نیز پرداخته شده است
-4 هدف و روش تحقیق
در شکل گیری منظر شهری، شهر الکترونیک می تواند به طرق مختلف نقش داشته باشد بدین ترتیب این تحقیق اهداف خاصی را برای تحقیق حاضر در نظر گرفته است
