بخشی از مقاله
چکیده
مقاله حاضر با هدف بررسی سنجش تاثیرات متقابل کار - زندگی بر رضایت شغلی کارکنان دستگاه هاي اجرایی استان گیلان صورت پذیرفته است. روش انجام این تحقیق توصیفی- همبستگی و از شاخه تحقیقات میدانی است. تحقیق از لحاظ ماهیت و وسعت کاربرد یک تحقیق کابردي و از لحاظ زمانی یک تحقیق مقطعی است.
ابزار اندازه گیري در این تحقیق پرسشنامه بوده، که از پرسشنامه هاي لورل و لند براي جمع آوري داده ها و هم چنین از نرم افزار آماري Spss براي تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شده است. پس از جمع آوري اطلاعات و تجزیه و تحلیل نتایج با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی، چهار فرضیه به بوته آزمایش نهاده شد.
نتایج به دست آمده حاکی از آن است که بین تقابل مثبت و منفی کار و زندگی با رضایت شغلی کارکنان ارتباط معنا داري وجود دارد. بدین معنی که بین تاثیرات منفی و مثبت کار بر زندگی با رضایت شغلی کارکنان و هم چنین بین تاثیرات منفی و مثبت زندگی بر کارکنان با رضایت شغلی آنان رابطه وجود دارد. در پایان نیز پیشنهاداتی ارائه گردید.
مقدمه
با رشد هرچه بیشتر دانش، فهم ما از خود و دنیاي اطرافمان نیز گسترش می یابد و جهان را پیچیده تر استنباط می کنیم. کار و خانواده دو جنبه مهم جهان ما را تشکیل می دهند، که سلامت همه جانبه فرد تحت تأثیر هماهنگی و تناسب این دو حیطه است. وجود ناهمخوانی وتعارض بین این دو حیطه، اغلب پیامدهاي ناگواري را نصیب فرد، خانواده، سازمان و جامعه می نماید. از آنجا که تعارض کار- زندگی، از نوع تعارض بین نقشی است، لزوم تحقیق در زمینه تعارض کار- زندگی به اهمیت میزان کاهش اثرات عوامل فشارزا در افزایش بهزیستی افراد و سازمان برمی گردد.
می توان پی برد تنها از طریق پیاده سازي راهکارها و سیاست هاي ساده خانواده و دوستی در سازمان است که، میزان تعارضی که کارکنان در حیطه هاي زندگی کاري و خانوادگی خود احساس می کنند،کاهش می یابد و به واسطه آن خشنودي آنها از شغل، خانواده و در نهایت از کل زندگیشان افزایش می یابد.
غفلت از این پدیده مهم موجب می شود همواره اثرات مخرب تعارض کار- زندگی به قوت خود پابرجا باشد و به صورت نهان به کاهش مولفه هاي سلامت و بهزیستی فردي و سازمانی منجر شود. تضاد بین کار و زندگی و یا توازن بین کار و زندگی و یا چنین عنوان هایی امروزه به یک مسئله عمومی و فراگیر در زمینه مدیریت تبدیل شده است
ادبیات تحقیق
تقابل کار - زندگی
تقابل کار- زندگی از جمله عوامل استرس آور ناشی از نقش است، چرا که این تقابل گویاي ناهمخوانی و تضاد بین الزامات و خواسته هاي دو نقش متفاوت است. براي مثال در خانه همسرتان انتظار دارد که وقت بیشتري را براي کمک به او در امر خانه داري اختصاص دهید، در صورتی که رئیس شما در محل کار، شما را مجبور کرده که براي اتمام پروژه، اضافه کاري کنید.
مفهوم جهت گیري تعارض کار- خانواده، دو جنبه را مد نظر دارد. اول جهتی که در آن کار و مسائل کاري با زندگی خانوادگی تداخل می یابد و در مقابل، جهتی که در آن مسائل خانوادگی با حیطه کاري تداخل می یابد. همچنین در هر کدام از دو جهت تعارض کار- خانواده، سه بعد وجود دارد: ابعاد مبتنی بر زمان، مبتنی بر توان فرسایی و مبتنی بر رفتار
با در نظر گرفتن این سه بعد در دو جهت، شش شکل مختلف از تعارض کار- خانواده به دست می آید که در ادامه بحث هر یک از این ابعاد را جداگانه تشریح خواهد شد.
• تداخل کار در زندگی مبتنی بر زمان: بازتاب دهنده حالتی است که در آن خواسته هاي شغلی مانع نیاز کارکنان به صرف وقت در امور منزل و خانواده شان می شود.
• تداخل کار در زندگی مبتنی بر توان فرسایی: مشخص کننده این است که عوامل فشار زاي شغلی، منجر به تحلیل رفتن سطوحی از توان فرد شده که نشاط و انرژي کارکردن، حتی هنگامی که در خانه به سر می برد را مختل می کند. در این شکل از تعارض، کار کردن موجب خستگی و بی رمقی می شود، به طوري که در خانه هم توان کار کردن ندارند.
• تداخل کار در زندگی مبتنی بر رفتار: مشخص کننده آن است که رفتار هایی که در محل کار اعمال آنها انتظار می رود، اگر در محیط خانواده فرد نیز ابراز و وضع شوند ایجاد مشکل می نمایند.
• تداخل زندگی در کار مبتنی بر زمان: بازتاب دهنده حالتی است که در آن خواسته هاي مربوط به زندگی خانوادگی مانع نیاز کارکنان به صرف وقت در امور کاري شان می شود.
• تداخل زندگی در کار مبتنی بر توان فرسایی: مشخص کننده این است که عوامل فشار زاي زندگی خانودگی، منجر به تحلیل رفتن سطوحی از توان فرد شده که نشاط و انرژي کارکردن، حتی هنگامی که در محل کار به سر می برد را مختل می کند.
• تداخل زندگی در کار مبتنی بر رفتار: مشخص کننده آن است که رفتار هایی که در محیط خانه انجام آنها انتظار می رود، اگر در محل کار فرد نیز به کار روند، ایجاد مشکل می نمایند
تعادل بین زندگی و کار شخص به عنوان میزانی که یک فرد در کار خود در گیر شده و یا ارتباطی که در زندگی کاري با زندگی غیر کاري - خانوادگی - فرد وجود دارد تعریف شده است
تعادل بین کار و زندگی می تواند هم تاثیر مثبت و هم تاثیر منفی بر زندگی افراد بگذارد و هم چنین قرار گرفتن افراد در نقش هاي مختلف می تواند باعث سلامت ذهنی و جسمی افراد گردد.
همانطور که در بالا نیز این موضوع مورد توجه واقع شد، باید اینگونه بیان کرد که تحقیق در مورد تضاد بین زندگی شخصی و زندگی حرفه اي به یک موضوع بسیار مهم در روانشناسی و البته مدیریت تبدیل شده است که به منظور تائید این موضوع می توان به تحقیقات فرا تحلیلی اشاره کرد. در این تحقیقات به این نکات اشاره شده، که تاثیرات و دخالت هاي کار بر زندگی و هم چنین تاثیرات و دخالت هاي زندگی بر کار یک منبع قابل ملاحظه به منظور به وجود آمدن فشار و استرس هاي روانی در فرد و سازمان می باشد
فورد و همکارانش - - lourel, 2009 نیز بر روي موضوع تقابل کار و زندگی تحقیقاتی را انجام داده و به این نتایج نیز دست یافتند که عوامل استرس زا و هم چنین عوامل حمایتی کاري در ارتباط مستقیم با رضایت فرد از زندگی شخصی خود هستند، هم چنین عوامل استرس زا و حمایتی فردي تاثیر مستقیمی بر رضایت فرد از کار وي ایجاد می کنند
تاثیرات و دخالت هاي متقابل کار و زندگی را می توان از دو جهت مورد بررسی قرار داد. از یک طرف تاثیرات منفی دخالت هاي متقابل بین کار و زندگی و از طرف دیگر تاثیرات مثبت دخالت هاي متقابل کار و زندگی. تاثیرات منفی کار بر زندگی و زندگی بر کار می تواند بر روي زندگی خانوادگی، زندگی کاري و هم چنین سلامت روانی شخص تاثیر گذار باشد.
تحقیقاتی که توسط کافتسیوس در سال 2007 صورت گرفت این نتایج را نشان می دهد که دخالت هاي منفی بین کار و زندگی در ارتباط با رضایت شغلی و استرس هاي روانی فرد می باشد .همچنین در سطوح روانشناسی، نشان داده شده است تاثیرات منفی کار بر زندگی و زندگی بر کار در ارتباط با شروع بیماریهایی از جمله افسردگی، نگرانی، استرس و مشکلات روانی تاثیر گذار می باشد
در مورد تاثیرات مثبت کار و زندگی می توان اینگونه بیان کرد که اصطلاحاتی از قبیل تسهیل سازي کار- زندگی و هم چنین غنی سازي کار– زندگی وجود دارند که می توانند تاثیراتی را که کار می تواند بر روي زندگی شخصی فرد و هم چنین تاثیراتی را که که زندگی فرد می تواند بر کار وي بگذارد به طور کامل توضیح دهند
رضایت شغلی
در رابطه با رضایت شغلی باید به این نکته اشاره کرد که تعاریف زیادي از در این زمینه صورت گرفته است. در همین راستا می توان به تعریف بینگول اشاره کرد: وي در تعریف خود، رضایت شغلی را یک موضوع بسیار مهم و با اهمیت دانسته که ارتباط معنا داري با ترك خدمت، عملکرد کارکنان و موفقیت شغلی کارکنان دارد
در تعریف دیگري از، موسر، رضایت شغلی را یک موضوع بسیار مهم و با اهمیت دانسته است که نبود آن اغلب به باعث رخوت و کاهش تعهد سازمانی منجر در بین کارکنان سازمان می شود هم چنین عدم و یا فقدان رضایت شغلی را عامل اصلی ترك شغل در بین کارکنان معرفی شده است
روش اجراي تحقیق و فرضیات این تحقیق بر اساس هدف، از نوع تحقیقات کاربردي و براساس ماهیت و روش انجام کار از نوع تحقیقات همبستگی وهم چنین از لحاظ زمانی یک تحقیق مقطعی به حساب می آید. در این تحقیق تقابل مثبت و منفی بین کار و زندگی متغیر مستقل و رضایت شغلی متغیر وابسته می باشد. به منظور تهیه و تنظیم مبانی نظري و سوابق تحقیقات انجام شده از روش کتابخانه اي و به منظور جمع آوري اطلاعات جهت آزمون فرضیه ها از روش میدانی بهره گرفته شد. نمونه این تحقیق شامل383 نفر از یک جامعه 78000 نفري ازکارکنان زن و مرد دستگاههاي اجرایی استان گیلان می باشد که اطلاعات آنها از طریق دو پرسشنامه هاي لورل و لند جمع آوري و از طریق نرم افزار Spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. فرضیه هاي این تحقیق که شامل 4 فرضیه هستند به شرح زیر می باشند:
• بین تقابل منفی کار بر زندگی فرد و رضایت شغلی وي رابطه وجود دارد.
• بین تقابل مثبت کار بر زندگی فرد و رضایت شغلی وي رابطه وجود دارد.
• بین تقابل منفی زندگی بر کار فرد و رضایت شغلی وي رابطه وجود دارد.
• بین تقابل مثبت زندگی بر کار فرد و رضایت شغلی وي رابطه وجود دارد.
یافته هاي تحقیق
قبل از ورود به مرحله تجزیه و تحلیل اطلاعات، ضروري است که تمام متغیر هاي تحقیق توصیف شوند. در این راستا گزارشی توصیفی از متغیرهاي تحقیق ارائه شده که این اطلاعات به شرح زیر است:
بر اساس اطلاعات به دست آمده میانگین سن کارکنان برابر با 37.79 بوده که در این بین 26.2٪ کارمندان زن و
73.8٪ کارمندان مرد بوده اند. هم چنین 20.9٪ کارکنان داراي مدرك دیپلم، 14.4٪ فوق دیپلم، 47.8٪ لیسانس و مابقی داراي مدارك فوق لیسانس و بالاتر بوده اند.
یافته هاي حاصل از تحقیق که به شرح زیر است.
فرضیه:1 بین تاثیرات منفی کار بر زندگی و رضایت شغلی وي رابطه وجود دارد.
